Türkiye'de turizm

Pamukkale
2017'de 1,4 milyon kişinin ziyaret ettiği Pamukkale, Türkiye'nin en çok ziyaret edilen örenyeridir.[1]
Mevlânâ Müzesi
Mevlânâ Müzesi, 2017'de gelen 2,4 milyon ziyaretçiyle Türkiye'nin en çok ziyaret edilen müzesidir.[1]

Türkiye'de turizm, ülke ekonomisi için önemli bir sektördür. Turizm gelirlerinin ihracata oranı %16,7'dir.[2] Ülkedeki turizm faaliyetleri Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın sorumluluk alanındadır. Türkiye'de ülkenin tarihini ve kültürünü yansıtan pek çok turistik yer mevcut olup ayrıca Akdeniz ve Ege Denizi'nin kıyısında turistik aktiviteler yapılmaktadır. Son yıllarda ülke, sağlık turizminde popüler hâle gelmiştir.

Türkiye'nin en büyük şehri olan İstanbul, Bizans ve Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti olması dolayısıyla da antik döneme sahip birçok yapıyı barındırmaktadır. Sultan Ahmet Camii, Ayasofya ve Topkapı Sarayı bunlardan birkaçıdır. Diğer önemli turizm alanları; Roma İmparatorluğu döneminden kalan Efes, Troya, Bergama, Side, Meryem Ana Evi'nin yanı sıra Kapadokya, Nemrut ve Pamukkale bölgeleridir.

Plaj bölgeleri, genellikle Türkiye'nin çeşitli şehirlerinde yaşayan insanlar ve Batı Avrupa'dan gelen turistler için önemli bir turizm alanıdır. En önemli plajlar, Ege kıyılarından başlar ve Akdeniz'de Antalya yakınlarında son bulur. Bodrum, Çeşme, Fethiye, Marmaris, Kuşadası, Alanya önemli tatil yöreleridir.

Tarihçe

Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı tarafından kullanılan Türkiye'nin turizm logosu
Makale serilerinden
Türkiye arması
Ekonomi tarihi
Krizler
Endüstri ve ticaret
Enerji
Altyapı
Finans
Ekonomik veriler
Emek

Anadolu toprakları ilk çağlardan itibaren gezginlerin önemli rotalarındandır. İlk ve Orta Çağ'da dini mekanlar ve termal kaynaklar ile ilgi çekmiştir. Selçuklular döneminde ticaret yolcuları Anadolu'da seyahatleri canlı tutmuştur. Osmanlılarda bu toprakların gerçek manada ilk turizm hareketi gerçekleşmiştir. 1863 yılında açılan Sergi-i Osmani etkinliğine Avrupa'dan özellikle Avusturya'dan turistler gelmiştir. Aynı yıllarda İstanbul'dan da yurt dışına turistler gitmeye başlamıştır.[3]

1870 yılında Şark demiryolları İstanbul'u Paris'e bağlaması ile İlk otel (Pera Palas) açılmıştır (1890). Cumhuriyetin ilanından sonra daha sonra adı Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu olacak olan Seyyahın Cemiyeti kuruldu. 1957 yılından sonra turizm bakanlık seviyesinde yürütülmüştür.

Türkiye'ye gelen turist sayısı; 1950 yılında 30 bin, 1965'te 500 bin, 1985'te 2 milyon, 1990'da 5 milyon, 1997'de 10 milyon olmuştur.[3]

24 Kasım 2015'te, Türkiye'nin sınırı ihlal ettiği gerekçesi ile bir Rus Su-24 savaş uçağını düşürmesinin ardından Rusya, Türkiye ile ilişkilerini askerî ve ekonomik olarak asgari seviyeye indirdi. Bu kapsamda Rusya’daki tur şirketlerinin Türkiye turu satmasını yasakladı.[4] 2016'nın ilk beş ayında Antalya’ya gelen Rus turist sayısında bir önceki yıla oranla %96, Alman turist sayısında %30, Hollandalı turist sayısında ise %33 düşüş oldu.[5] Ege ve Akdeniz sahillerinde 1.300 civarında otelin satılığa çıkarıldığı tahmin edilmektedir.[6] Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı, "bölgesel şartlar" nedeniyle turizm alanında bir daralma yaşandığını, Türkiye'nin bu krizden "güçlenerek çıkacağı" görüşünü dile getirdi.[7]

Görülecek yerler

Ayrıca bakınız: Türkiye'deki Dünya Mirasları
Ayasofya
Efes

Türkiye'de UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine alınan 21 miras alanı bulunmaktadır:

İstanbul'un Tarihî Alanları, Kapadokya ve Göreme Milli Parkı, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Hattuşa, Nemrut Dağı, Ksantos ve Letoon, Hierapolis ve Pamukkale, Safranbolu, Troya, Selimiye Camii, Çatalhöyük, Bursa ve Cumalıkızık, Pergamon, Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri, Efes, Ani, Afrodisias, Göbeklitepe, Arslantepe, Gordion, Anadolu'nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Hipostil Camileri.

Dünya Mirası Geçici Listesi'nde 75 kültürel, 3 doğal ve 4 karma olmak üzere 82 varlığı bulunmaktadır.

Kapadokya yöresindeki Ürgüp ve Göreme çevresinde oluşan peribacaları, kaya oyma kiliseler, yeraltı şehirleriyle yoğun bir turizm alanıdır. Ürgüp, Göreme, Derinkuyu, Uçhisar, Ihlara, Avanos ve Kaymaklı yöredeki turistik yerleşmelerdir.[8] Yöreyi yılda yaklaşık 3 milyon turist gezmektedir.[9]

Dünya Mirası listesinde bulunan Pamukkale Denizli ilinde yer almaktadır. Fay hattından gelen sıcak suların taşıdığı kireçin çökelmesiyle oluşurlar. Travertenler, traverten havuzları, akan sıcak su görsel bir şölen sunar. Sularından yararlanmak amacıyla antik zamanlarda travertenlerin üst tarafına Hierapolis şehri kurulmuştur.

Özellikle karstik kayaçlardan oluşan Toros Dağları'nın batı ve orta bölümlerinde mağaralar gelişmiştir. Antalya yakınlarında bulunan Karain Mağarası'nda Paleolitik çağa ait yerleşim izleri bulunur. Damlataş Mağarası Alanya şehir merkezinde bulunur. Binlerce sarkıt, dikit duvarları süslemektedir.

Deniz turizmi

Ayrıca bakınız: Türk Rivierası
Ölüdeniz

Kıyı turizmi, deniz, kumsal, güneş, manzara, biyolojik çeşitlilik (balina kuş mercan), deniz ürünlerini kapsar. Kıyılarda oteller, kıyı düzenlemeleri, dalış sporları, kuş gözlemleri, bot gezileri, tıp hizmetleri, lokantalar ile düzenlenmelidir. Avrupalı turistlerin %63'ü kıyıları tercih etmektedir.[10]

Türkiye'de Batı Akdeniz ve Ege kıyılarında çoğunlukla yabancılara dönük turistik oteller yer alırken, Karadeniz ve Marmara kıyılarında yerli turistlerin ikinci konutları bulunur.

Karadeniz kıyılarının iklimi kıyı turizmin gelişmesi için uygun değildir. Karadeniz'de; turizmi engelleyen yaz yağışları (batıda 1-2 gün, ortada 5-6 gün, doğuda 8-10 gün) bulunur, denize girme süresi 3 ay, günlük güneşlenme süresi 9-10 saat, bağıl nem %70'in üzerindedir. Akdeniz ikliminin hakim olduğu Ege ve Akdeniz kıyılarında; denize girme süresi Mayıs-Kasım arasında 7 ay, günde 11-12 saat güneşlenme süresi, yaz kuraklığı ve nemlilik %70'in altındadır. Doğu Akdeniz kıyılarında yaz sıcakların aşırı bunaltıcı olması turizmin gelişmesini engellemiştir.[11]

Ege ve Akdeniz kıyılarında güneşlenme süresi, hava sıcaklığı, deniz suyu sıcaklığının yüksek olması, denize girme süresinin uzun olmasına neden olmaktadır. Koy ve körfezlerin fazla yer tutması kıyı turizminin gelişmesine katkı sağlar. Bu kıyılarımızda büyük oteller, tatil köyleri yapılmıştır.

Kıyı turizmi kriterlerinden biri de mavi bayrak sahibi olmaktır. Türkiye 2014 yılında en fazla mavi bayraklı sahile sahip 3. ülke iken 2015 yılında 2.liğe çıkmıştır. İspanya 578 plaj ile 1., Türkiye 436 plaj ile 2., Yunanistan 395 plaj ile 3.dür.[12]

Kış turizmi

Turizm faaliyetlerini yılın tamamına yaymak için kış turizmine önem vermeye başlamıştır. On yıl önce kış sezonunda 2,7 milyon turist ağırlanırken 2014'te bu rakam 4.8 milyona ulaşmıştır. 51 kayak tesisi ve 9.549 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Türkiye kayak tesisi açsından dünyada 18. sıradadır. Uludağ, Palandöken, Kartepe, Kartalkaya, Sarıkamış, Erciyes, Davraz Dağı Türkiye'nin önemli kayak merkezleridir.[13]

Kruvaziyer turizmi

Alanya

Kruvaziyer gemileriyle yapılan turizm faaliyeti özellikle Akdeniz'de yoğunlaşmıştır. Akdeniz dünya kruvaziyer turizminde %21,7 ile Karayipler/Bahamalar'dan sonra (%34,4) ikinci sırada gelmektedir. 2003 yılında Türk limanlarına 887 gemi ve 582.000 turist gelmiştir. 2013 yılında; 1.572 gemi ve 2.240.000 turiste ulaşmıştır. Türkiye'de 2013 yılı için en fazla kruvaziyer gemi Kuşadası'na demirlemiştir. Kuşadası limanına 2013'te 428 gemi ve 577.685 kruvaziyer turist gelmiştir.[14]

Sağlık turizmi

Ayrıca bakınız: Sağlık turizmi

Keremat kaplıcası, Keramet, Orhangazi

Türkiye'de termal turizm özellikle iç turizm açısından önemlidir. 1300 termal, 2000'den fazla şifalı su kaynağına sahip olan Türkiye bu açıdan dünya 5.sidir. Hitit'lerden itibaren Anadolu topraklarında kaplıcalardan yararlanılmaktadır. Kestanbol kaplıcası, Hierapolis Roma döneminden, Yalova'daki Kurşunlu hamamı Bizans döneminden kalmadır.[15] Türkiye'de kaplıca tesisinin açılması için, kaynak suyunun MTA tarafından hidrojeoloji analizi yapılması, Sağlık bakanlığı tarafından şifalı olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Türkiye'de 46 ilde 190 kaplıca bulunur. Yerli termal turistlerin çoğunluğu Marmara (%43,8) ve Ege (%26,6) bölgelerindendir. 2008 yılında Türkiye'ye 162.480 sağlık turisti gelmiş ve 282 milyon dolar harcama yapmıştır.[16] USHAŞ verilerine göre 2019 yılında gelen turist sayısı 662.087,[17] turizm geliri 1.065.105 dolar, 2020 yılında gelen turist sayısı ise COVİD-19 pandemisi etkisi ile 388.150, turizm geliri ise 548 milyon dolar olmuştur.[18]

Türkiye'ye her yıl binlerce kişi tedavi olmak için gelmektedir.[19] Türkiye özellikle saç ekimi alanında dünya çapında bir merkez olmuştur.[20]

Yayla turizmi

Özellikle Karadeniz Dağları ve Toros Dağları yaylalarında gelişmeye başlamıştır. Kültür bakanlığı 26 yaylayı turizm merkezi ilan etmiştir. Giresun Bektaş ve Kümbet, Ordu Çambaşı, Rize Anzer ve Ayder-Yukarı Kavrun, Trabzon Erikbeli ve Şolma-Karadağ, Artvin Kaçkar, Bayburt Kop Dağı, Gümüşhane Zigana yaylalarında çalışmalar başlamıştır.[21]

Vizeler

Ana madde: Türkiye'nin vize politikası

İstatistikler

2003-2020 Yılları Türkiye turizm verileri[22]
Yıl Turist Gelir (milyar$) Ort. harcama ($) Değişim (%)
2003 16,463,623 13,8 850
2004 20,753,734 17,1 843
2005 25,045,142 20,3 842
2006 23,924,023 18,6 803
2007 27,239,630 20,9 770
2008 31,137,774 25,4 820
2009 31,759,816 25,1 783
2010 32,997,308 24,9 755
2011 36,769,039 28,1 778
2012 37,715,225 29,1 795
2013 39,860,771 32,3 824
2014 41,627,246 34,3 828
2015 41,114,069 31,4 756
2016 30,906,680 22,1 705
2017 37,969,824 26,2 681
2018 46,112,592 29,5 647
2019 51,860,042 34,5 666 artış 17.0
2020 15,826,266 12,0 762 azalış 65.1[23]
2021 29,357,463 24,4[24]
2022 51,369,026 46,2

Yabancı turist sayısı 2002 ve 2010 yılları arasında, 12.8 milyondan 32.9 milyona ulaşmıştır ki bu sayı Türkiye'yi "Yabancı Ziyaretçiler için En İyi 7 Ülke" arasına sokmuştur.[25]

2013 yılı için; turizm gelirlerinin GSMHnın %4,2'sini, ihracatın %21,2'sini oluşturur.[22] Türkiye'de turizm sektöründe 1.298.000 kişi istihdam edilmektedir. Gelen turistlerin çoğunluğu havayolu ile (%71,2), %21'i karayolu, %7,4'ü denizyolu ile gelmektedir.

Türk turizmciler 2015 yılında turist sayısının 42 milyonu aşmasını, gelirin 35-36 milyar dolara ulaşmasını beklemektedir.[26] 2013 yılı itibarıyla turistik belge sahibi 3000 tesiste 755.000 yatak bulunmaktadır.[27]

Turizm sektörü $71 milyar yatırım değerine sahiptir. Yıllık yenilenme ve yatırıma 2,5 milyar $ harcanmaktadır. 54 farklı sektörü doğrudan etkileyen turizm sektörü yıllık 26 milyar dolar satın alma yapmaktadır. Gıda ve içecek sektörüne 4 milyar dolar, tarıma 2 milyar dolar, seyahat firmalarına 4,8 milyar dolar katkı sağlar. 2014 dış ticaret açığının %32,4'ünü turizm gelirleriyle kapatılmıştır.[28]

Ülkelere göre gelen turistler

Türkiye'ye yıllara göre en çok turist gönderen ülkeler aşağıdaki gibidir:[29][30][31]

Ülke 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Değişim (%)
2018–19 		Değişim (%)
2019–20
 Rusya 3,649,003 866,256 4,715,438 5,964,631 7,017,657 artış 17.6
 Almanya 5,580,792 3,890,074 3,584,653 4,512,360 5,027,472 artış 11.4
 Bulgaristan 1,821,480 1,690,766 1,852,867 2,386,885 2,713,464 artış 13.6
 Birleşik Krallık 2,512,139 1,711,481 1,658,715 2,254,871 2,562,064 artış 13.6
 İran 1,700,385 1,665,160 2,501,948 2,001,744 2,102,890 artış 5.0
 Gürcistan 1,911,832 2,206,266 2,438,730 2,069,392 1,995,254 azalış 3.5
 Ukrayna 706,551 1,045,043 1,284,735 1,386,934 1,547,996 artış 11.6
 Irak 1,094,144 420,831 896,876 1,172,896 1,374,896 artış 17.2
 Hollanda 1,232,487 906,336 799,006 1,013,642 1,117,290 artış 10.2
 Azerbaycan 602,488 606,223 765,514 858,506 901,723 artış 5.0
 Polonya 550,779 205,701 296,120 646,365 880,839 artış 36.2
 Fransa 847,259 555,151 578,524 731,379 875,957 artış 19.7
 Yunanistan 755,414 593,150 623,705 686,891 836,882 artış 21.8
 Romanya 441,097 357,473 423,868 641,484 763,320 artış 18.9
 ABD 798,787 459,493 329,257 448,327 578,074 artış 28.9
 İsrail 224,568 293,988 380,415 443,732 569,368 artış 28.3
Toplam 41,114,069 30,906,680 37,969,824 46,112,592 51,860,042 15,826,266 artış 12.2 azalış 65.1

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2018. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2018. 
  3. ^ a b ERTİN, Yrd.Doç.Dr. Gaye. "Türkiye'de Turizm" (PDF). 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2015. 
  4. ^ "Rusya’nın misilleme listesi genişliyor: 20 maddede Türkiye’ye yönelik yaptırımlar" 11 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..Diken. 27 Kasım 2015. En son 18 Haziran 2016 tarihinde erişildi.
  5. ^ "Rus turist sayısı ‘sıfıra yaklaştı’: Antalya’da yüzde 96 düşüş var" 7 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Diken. 6 Haziran 2016. En son 18 Haziran 2016 tarihinde erişildi.
  6. ^ 1.300_otel_satiliga_cikarildi.html "Turizm çöküyor... 1.300 otel satılığa çıkarıldı" Cumhuriyet. 1 Şubat 2016. En son 18 Haziran 2016 tarihinde erişildi.
  7. ^ "Kültür Bakanı Avcı: Türkiye bu krizden güçlenerek çıkacak" 11 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Milliyet. 10 Haziran 2016. En son 18 Haziran 2016 tarihinde erişildi.
  8. ^ "Kapadokya". tanitma.gov.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2015. 
  9. ^ "KAPADOKYA'YA GELEN TURİST SAYISI 2013 YILINI GEÇTİ". milliyet.com.tr. 5 Aralık 2014. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2015. 
  10. ^ "Kıyı Turizmi". coastlearn.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2015. 
  11. ^ DOĞANER, Doç. Dr. Suna (1988). "Türkiye Kıyı Kullanımında Turizm Olgusu". Türk Coğrafya Dergisi. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2015. 
  12. ^ "YILLARA GÖRE MAVİ BAYRAK ÖDÜLLÜ PLAJ, MARİNA VE YATLAR LİSTESİ". mavibayrak.org.tr. 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2015. 
  13. ^ "TÜRSAB KIŞ TURİZMİ RAPORU" (PDF). tursab.org.tr. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2015. 
  14. ^ SEZER, Yrd. Doç. Dr. İbrahim. "KRUVAZİYER TURİZMİ'NDE DİKKAT ÇEKEN BİR NOKTA: KUŞADASI LİMANI". Doğu Coğrafya Dergisi, S:32. e-dergi.atauni.edu.tr. 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2015. 
  15. ^ AKBULUT, Gülpınar (2010). "Türkiye'de Kaplıca Turizmi Ve Sorunları" (PDF). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. saglik.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2015. 
  16. ^ ÖZTÜRK, Mensure; BAYAT, Dr. Murat. "ALTERNATİF TURİZM ÇEŞİTLERİNDE SAĞLIK TURİZMİNİN YERİ" (PDF). Uluslararası Turizm Hareketlerinde Sağlık Turizminin Rolü ve Kalite Çalışmalarının Önemi Bir Literatür Çalışması. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2015. 
  17. ^ "Hürriyet websitesi". Hürriyet. 26 Kasım 2021. 26 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021. 
  18. ^ "Sağlık Turizmi Verileri". USHAŞ. 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021. 
  19. ^ "THTC - Turkish Healthcare Travel Council". 27 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2015. 
  20. ^ "Bloomberg web sitesi". Bloomberg. 27 Eylül 2021. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021. 
  21. ^ ŞEREF, Yusuf. "Yayla Turizmi" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2015. 
  22. ^ a b "YILLARA GÖRE TURİZM GELİRİ". yigm.ktb.gov.tr. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  23. ^ "Turizm gelirleri 2020'de yüzde 65 düştü". 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 
  24. ^ geziplani.net. "Yıllara Göre Turist Sayısı (2003 - 2022)". geziplani.net. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2024. 
  25. ^ "Akdeniz... Bir turizm cenneti". havadiskibris.com. Erişim tarihi: 19 Ekim 2015. [ölü/kırık bağlantı]
  26. ^ "Turizmde 2015 hedefi 36 milyar dolar". 11 Mayıs 2015. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2015. 
  27. ^ "EN ÇOK ZIYARETÇI ÇEKEN ÜLKELER" (PDF). aktob.org.tr. 15 Mart 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2015. 
  28. ^ "Turizm 2015'te %6 Büyüyecek" (PDF). ekovitrin.com. Nisan 2015. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2015. 
  29. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  30. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  31. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Türkiye'de turizm ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.