Kuşadası

Başlığın diğer anlamları için Kuşadası (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kuşadası
İlçe
Aydın'ın Türkiye'deki konumu
Aydın'ın Türkiye'deki konumu
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlAydın
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • Kaymakamİbrahim Keklik
 • Belediye başkanıÖmer Günel (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam265 km²
Rakım5 m
Nüfus
 (2022)
 • Toplam130.835
 • Kır
-
 • Şehir
121.493
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu09400
İl alan kodu256
İl plaka kodu09
Vikigezgin'de Kuşadası ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.
1777 yılında Jan Christian Kamsetzer tarafından resmedilen Kuşadası[3]

Kuşadası Türkiye'nin Aydın ilinin bir ilçesidir. İlçenin kuzeyinde İzmir ilinin Selçuk ilçesi, doğusunda ve güneyinde Söke ilçesi, batısında Ege Denizi bulunmaktadır. İlçede turizm gelişmiştir. 2022 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre ilçede 130.835 kişi yaşamaktadır.[4]

Tarihçe

Erken tarih

Geçmişte Kuşadası

Kuşadası'nın ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu kesin olarak bilinmemekle beraber, Efes'e bağlı Neopolis ismi ile İyonlar tarafından kurulduğu sanılmaktadır.

Şehir daha önce, Pilavtepe eteklerinde, Andızkulesi denilen yerde kurulmuştur. Bir müddet sonra Bizanslılara ait olan bu kıyılara Venedik ve Cenevizliler, ekonomik bakımdan egemen olmuşlardır. Ulaşım güçlükleri nedeni ile Kuşadası; Andızkulesi mevkiinden alınarak bugünkü yerinde Yeni İskele (Scala Nuova) adı ile kurulmuştur.

Kuşadası'nın adını verdiği Kuşadası Körfezi ve yakın çevresi, sanat ve kültür merkezleri olarak bilinmektedir ve ilk çağlardan beri birçok farklı medeniyeti barındırmıştır.

MÖ 3000 yıllarında Lelegler, MÖ 11. yüzyılda Aioller, MÖ 9. yüzyılda İyonlar bölgede hâkim olmuşlardır. Büyük Menderes ve Gediz ırmakları arasında kalan alan, antik çağlarda İyonya adını alır. Tüccar ve denizci olan İyonlar denizaşırı ticaret sayesinde kısa zamanda zenginleşmişler ve üstün bir politik güce sahip olmuşlardır. Tarihte "İyon Kolonileri" adını alan 12 şehir kurmuşlardır.[kaynak belirtilmeli]

Kuşadası, antik çağlarda Anadolu'nun Akdeniz'e açılan başlıca limanlarından biri idi. O devirde Neopolis adı ile anılıyordu. MÖ 7. yüzyılda başkentleri Sardes olan Lidyalılar yöreye hâkim olmuşlardır.

MÖ 546'da başlayan Pers hâkimiyeti, MÖ 334'te Büyük İskender'in tüm Anadolu'yu ele geçirmesine kadar devam eder. Bundan sonra Anadolu'da Grek medeniyeti ile yerli Anadolu medeniyetinin sentezi olarak yepyeni bir çağ, yepyeni bir sanat ve kültür anlayışı hakim olur ve bu çağ "Helenistik Çağ" adı ile anılır. Efes, Milet, Priene ve Didim bu devrin en ünlü şehirleridir.

MÖ 2. yüzyılda Romalılar yöreye egemen oldular. Hristiyanlığın ilk yıllarında, Meryem Ana'nın ve havarilerinden St. Jean'ın Efes'e gelip yerleşmesiyle burası bir dini merkez haline gelir. Miletus da Hristyanlık çağında Piskoposluk merkezidir. Bizans Çağında "Ania" adı ile anılır. Kuşadası, Orta Çağ'da korsanlar tarafından kullanılan bir liman olmuştur. 15. yüzyılda, Venedikliler ve Cenevizliler zamanında şehir "Scala Nuova" adını alır.

Selçuklu Devleti

1086'da I. Süleyman Şah'ın bölgeyi Selçuklu Devleti'ne katmasıyla Türk egemenliği başlar. Bölge, bu devirde kervan yollarının Ege'ye açılan bir ihraç kapısı olmuştur. Ancak Selçuklu Devleti'nin egemenliği 1. Haçlı Seferleri nedeniyle kısa sürdü ve yeniden Bizans'ın eline geçti. 1280'lerin sonunda Menteşeoğulları, 1397-1402 arasında Osmanlıların egemenliğine girdi. 1402-1425 arası yeniden Aydınoğulları'nın eline geçtiyse de 1425'te Osmanlılar bölgeyi kesinlikle ele geçirir.

Osmanlı İmparatorluğu

Kuşadası, 1413 yılında I. Mehmed (Çelebi) tarafından Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine katılmıştır. Bu tarihten sonra, şehir tamamen Türklerin elinde kalmış ve Türklerin yaptığı eserlerle dolmaya başlamıştır. Bunlardan bugünkü Kervansaray ve Kuşadası'nı çeviren surlar, Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır.

Surlarla çevrili şehre o zaman ancak üç kapıdan girilebilmekteydi. Bu kapılardan bir tanesi, Barbaros Hayreddin Paşa Caddesi ile Kahramanlar Caddesi'ni birbirinden ayırmakta ve üst kısmı önceden Şehiriçi Trafik Bölge Amirliği olarak kullanılmıştır, fakat şimdi Olay Yeri İnceleme Büro Amirliği olarak kullanılmaktadır. Diğer kapılar bugün mevcut değildir.

Küçükada (Güvercinada), Bizanslılar için önemli bir askeri üs görevini yapan önemli bir yerdi, 1834 yılında büyük bir yenilenme görmüş ve ünlü kalesi yapılmıştır. "Kuşadası" adı bu kaleden gelmektedir.

1893 yılı Osmanlı nüfus sayımına göre Kuşadası'nda yaşayan kişi sayısı 15.047 kişidir. Bunların çoğunluğu (%58,6) Türklerden oluşmaktadır (8.822 kişi). Kuşadası'ndaki Rum nüfusu ise 6.121 kişidir (%40,7).

Kuşadası, Kurtuluş Savaşı'nda 1919-1921 yılları arasında İtalya'nın, onların çekilmesiyle Yunanistan'ın işgaline girdi ve 7 Eylül 1922'de düşman işgalinden kurtuldu.

Cumhuriyet dönemi

Kuşadası, 1957 yılında İzmir ilinden ayrılarak Aydın iline bağlanmıştır.[2]

Coğrafya

Kuşadası'nda gün batımı
Şehir merkezi

İlçenin kuzeyinde İzmir'in Selçuk ilçesi, doğusunda ve güneyinde Söke ilçesi, batısında Ege Denizi bulunmaktadır. Yüzölçümü 265 km²'dir.[1] Deniz seviyesinden 25 m yüksektir.[2][5] İlin kuzeybatısında bulunan Aydın merkez ilçe olan Efeler'e 71 km uzaklıktadır. İzmir iline uzaklığı 95 km, Selçuk ilçesine 21 km, Söke ilçesine 22 km,[6] Bodrum ve Çeşme ilçelerine 157 km uzaklıktadır. Kuşadası'nın batısında deniz; kuzeyinde, güneyinde ve doğusunda dağlar ve tepeler vardır.

Nüfus

Yıl Toplam Şehir Kır
Kuşadası ilçesi (İzmir)
1927[7] 14.431 5.294 9.137
1935[8] 17.029 5.846 11.183
1940[9] 17.896 5.765 12.131
1945[10] 17.819 5.442 12.377
1950[11] 20.407 5.915 14.492
1955[12] 23.229 6.396 16.833
Kuşadası ilçesi (Aydın)
1960[13][a] 12.403 7.008 5.395
1965[14] 13.724 7.388 6.336
1970[15] 15.625 9.032 6.593
1975[16] 16.019 10.269 5.750
1980[17] 21.346 14.734 6.612
1985[18] 29.098 21.227 7.871
1990[19] 43.636 31.911 11.725
2000[20] 65.765 47.661 18.104
2007[21] 73.543 54.663 18.880
2008[22] 78.793 58.650 20.143
2009[23] 81.295 61.648 19.647
2010[24] 84.056 64.359 19.697
2011[25] 88.464 68.225 20.239
2012[26] 90.652 70.143 20.509
2013[27] 94.995 94.995 veri yok
2014[28] 101.619 101.619 veri yok
2015[29] 103.849 103.849 veri yok
2016[29] 106.939 106.939 veri yok
2017[29] 109.058 109.058 veri yok
2018[29] 113.580 113.580 veri yok
2019[29] 116.966 116.966 veri yok
2020[29] 121.493 121.493 veri yok
2021[29] 125.812 125.812 veri yok
2022[29] 130.835 130.835 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ekonomi

Kuşadası Türkiye'nin ilk turizm merkezlerindendir, turizm tarihi 1960'lara dayanır, ilk kruvaziyer gemi turizmi burada başlamıştır. Özellikle yazları yerli ve yabancı turist sayısı ile 110 bin civarı olan yerli nüfus zaman zaman 2 milyona dayanmaktadır. İzmir Adnan Menderes Havalimanı'na 65 km uzaklıktadır. Kuşadası Limanı Türkiye'nin en büyük 3. limanıdır. Ayrıca Kuşadası sınırları arasında bulunan Dilek Yarımadası Millî Parkı da önemli noktalardandır, evcil domuzlar dünyada tek burada bulunur. 2016'da büyük yolcu uçağı Kuşadası Körfezi'ne batırılmış ve dalış turizminde büyük pay sahibidir. Avrupa'nın en büyük golf sahası ve mavi bayraklı plajlarıyla Kuşadası önemli turizm merkezlerindendir. 2013 yılında yapılan kongre salonu da Avrupa'nın en büyüğü konumundadır. Büyük fuar ve toplantılara tanıklık etmektedir.

Kültür

Kuşadası Gençlik Festivali'nden bir görünüm (Temmuz 2019)
  • Neopolis (Yılancı burnu): Güvercinada'nın ilerisinde, denize uzanan ikinci bir yarımada halindedir. Antik Neopolis'in Kuşadası'nda ilk yerleşme yeri olduğu ve İyonlar tarafından kurulduğu sanılmaktadır. Görünürde birkaç duvar kalıntısı mevcuttur.
  • Panionion: Kuşadası'na bağlı Güzelçamlı sınırları içinde, Davutlar-Güzelçamlı yolu kenarında, yoldan birkaç yüz metre içeridedir. Tarihte İyon konfederasyonuna bağlı 12 İyon şehrinin merkezidir. Ayinlerin ve törenlerin yapıldığı yer burasıdır.
  • Pygela: Kuşadası'nın 3 km. kadar kuzeyinde bir yerleşim yeridir. Günümüzde Kuştur Tatil Köyü'nün yer aldığı burun üzerinde bulunmaktadır. Antik kaynaklara göre Agamemnon tarafından kurulduğu düşünülse de yapılan arkeolojik kazılarda M.Ö. 3000-2500 yıllarına tarihlenen Erken Tunç Çağı'na ait buluntular ortaya çıkarılmıştır.
  • Kaleiçi Camii: Çarşı içindedir. 1618 yılında Sadrazam Öküz Mehmet Paşa (ölümü 1619) tarafından yaptırılmıştır. Bu nedenle “Öküz Mehmet Paşa Camii” adı ile de anılmaktadır. 1830 yılında onarılmıştır. Son cemaat yeri ağaçtan yapılmıştır. Tek şerefeli minaresi sağdadır. Caminin giriş kapısının kanatları geometrik geçmeler ve sedef kakmalarla süslenmiştir. Camiyi 12 kenarlı ve 16 pencereli kasnak üzerine bir kubbe örtmektedir.
  • Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı: Kuşadası İskelesi yakınındadır. 1618 yılında Sadrazam Öküz Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. 1966 yılında restore edilmiştir. Deniz ticareti için yaptırılan bir Osmanlı kalesi olup, yaklaşık 18,50×21,60m. ölçülerindeki avlunun etrafını, iki katlı revaklı bir kapalı mekân çevrelemektedir. Kuzeybatı ve güneydoğudaki köşelerde, arka taraftan üst kata çıkılan iki merdiven vardır. Kervansarayın girişi kuzeydedir. 2,96 m. enindeki mermer kapı boşluğu, bir basık kemerle örülmüştür. Kapının sadece bir görünümü vardır. Girişin sağ ve sol tarafında birer kemerle orta mekâna bağlanan iki bölüm mevcuttur. Soldakinin, arkaya küçük bir kapı ile bağlandığına bakılarak, eşyaların içeri alındığı emanet bölümü olduğu saptanmıştır. Sağdaki girintinin ise Han'ın giriş ve çıkışını sağlayan görevlilerin yeri olduğu düşünülmüştür. Avlunun ortasında kazı ile açığa çıkartılan şadırvan, bugün havuz haline getirilmiştir.
  • Kuşadası Altın Güvercin Müzik Yarışması: Bir beste ve müzik yarışması.

Yönetim

Belediye başkanları

Sıra Belediye Başkanı Tarih Sıra Belediye Başkanı Tarih
1 Hacı İbrahim Ağa 1880 2 Hüseyin Sadık Efendi 1891
3 Hacı İbrahim Ağa 1894 4 Hasan Bey 1900
5 Hacı İbrahim Ağa 1903 6 Ahmet Efendi 1909
7 Faik Bey 1917-1923 8 Hakkı Bey 1923-1928
9 Sedat Akdoğan 1928-1931 10 Sabri Önder 1932-1936
11 Kasım Yaman 1936-1937 12 Mithat Baysal 1937-1940
13 Mithat Baysal 1940-1943 14 Naci Akdoğan 1943-1946
15 Ali Denizel 1946 16 Haşmet Akdoğan 1947-1949
17 Ahmet Güntürkün 1949-1950 18 Hulusi Buyral 1950-1954
19 Ragıp Özsürücü 1954-1958 20 Sabri Mumcu 1959-1960
21 Selahattin Esat 1960-1962 22 Özer Türk 1962-1964
23 Ahmet Şaban Alkış 1964-1968 24 Ömer Taylan Sağnak 1968-1972
25 Mercan Küçükyağcı 1973-1977 26 Mustafa Lütfi Suyolcu 1977-1980
27 Kemal Yıldır 1980-1982 28 Mehmet Işık 1982-1984
29 Engin Berberoğlu 1984-1989 30 Mustafa Lütfi Suyolcu 1989-1994
31 Engin Berberoğlu 1994-1999 32 Fuat Akdoğan 1999-2004
33 Fuat Akdoğan 2004-2009 34 Mehmet Esat Altungün 2009-2014
35 Özer Kayalı 2014-2019 36 Ömer Günel 2019-

Medya

İlçede; Ajans Kuşadası, Kuşadası Haber, Son Nokta, Denge, Aktüel Ada, Gazete Yerel, Ada Meclisi, Ekspres Aydın, Yeni Haber, Aydın Telgraf, Kuşa Haber, Kuşadası Olay adlarında 12 yerel gazete ve Ada'da Yaşam adını taşıyan bir dergi bulunmaktadır.

Anadolu ve İhlas Haber Ajansları'nın temsilcileri, Kuşadası 105 FM, Kuşadası Radyo Net ve Radyo Ada adlarında 3 yerel radyo bulunurken Aydın'dan yayın yapan fakat Kuşadası'ndan da dinlenebilen Flash FM, Aydın N Radyo, Maraton FM gibi birçok yerel radyo da bulunmaktadır.

Kardeş şehirler

Amerika Birleşik Devletleri Monterey, Amerika Birleşik Devletleri[30]

Görüntüler

  • Kıyılardan bir görüntü.
    Kıyılardan bir görüntü.
  • Kuşadası limanı.
    Kuşadası limanı.
  • Kıyı yolu.
    Kıyı yolu.
  • Kervansaray genel görünüm.
    Kervansaray genel görünüm.
  • Kale
    Kale

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Selçuk ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

  1. ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2019. 
  2. ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 3 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2022. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2016. 
  4. ^ "KUŞADASI NÜFUSU, AYDIN". www.nufusune.com. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023. 
  5. ^ "Kuşadası_Aydın". 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2022. 
  6. ^ Dr. Cengiz Kahraman (23 Mart 2012). "Kuşadası Arazi Kullanımı". 4 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2022. 
  7. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  8. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  10. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  14. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  27. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  28. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  29. ^ a b c d e f g h
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Kuşadası Nüfusu - Aydın". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Aydın Kuşadası Nüfusu". nufusune.com. 
  30. ^ "2017 Annual Report and Membership Directory" (PDF). 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Temmuz 2022. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Kuşadası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Vikigezgin'de Kuşadası ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.