Türkiye'de sigara

Çelikhan tütünü

Türkiye'de sigara, Dünya Sağlık Örgütü'ne göre erkeklerin %30'unun, kadınların ise %12'sinin ölüm nedenidir.

Türkiye'de sigaranın tarihi

Tütün, Osmanlı topraklarına 17. yüzyıl sonlarında Cenovalı denizciler tarafından getirilmiştir. Bir zaman sonra İskeçe ve Selanik'te üretimi başlamıştır. Yangınlara neden olduğu gerekçesiyle IV. Murat yasak getirmeye çalışmış fakat başarılı olamamıştır.[1]

Osmanlı Devleti'nin anlaştığı Fransız Reji şirketi İzmir, İstanbul ve Samsun'da sigara fabrikaları kurmuştur. TBMM Hükûmeti İstiklal Harbi başlarında anlaşmayı feshetmiş, yerine Tekel kurulmuştur. Tekel kurumu 1984'te çıkan yasa ile yabancı sigaraları ithal ederek satışına başlamıştır. 1986'da devletin tütün tekeline son verilmiştir.[1]

1991'de yabancı sigara firmalarına Türkiye'de sigara fabrikası kurma hakkı verilmiştir. Bu süreçte Best, Camel, Salem, Winston, Philip Morris & Marlboro fabrika kurarak Türkiye piyasasına girmiştir. Günümüzde Türkiye sigara piyasasının %90'ı yabancı markaların kontrolündedir.

7 Kasım 1996 yılında 4207 sayılı tütün mamullerinin zararlarının önlenmesine dair yasa TBMM'de kabul edilmiştir. Süreçte sigara reklamları yasaklandı.

19 Ocak 2008 tarihinde ve yayımlanan 5727 sayılı Kanun ile evler hariç tüm kapalı alanlarda tütün mamülleri tüketimi yasaklanmıştır. 2009 yılı Temmuz ayında tam olarak yürürlüğe giren yasa ile Türkiye dumansız hava sahasına giren 3. Avrupa ülkesi olmuştur. 2013 yılında taşıtların içinde de sigara tüketimi yasaklanmıştır.[2] 5 Aralık 2019 tarihinde Tütün mamullerinde düz ve standart paket uygulamasına geçilmiştir. 5 Ocak 2020 itibarı ile sadece yeni standart paketlerin satışı yapılabilmekte ve piyasada eski tip paket bulunmamaktadır.[3]

Sigara verileri

2006 verilerine göre Türkiye'de 18 yaş üstü vatandaşlarda sigara içme oranı, erkeklerde %50,6, kadınlarda %16,6, ortalama %33,3'tür. 25-44 yaşları arasında kişilerde içicilik daha yoğundur.[4]

2015 yılı OECD raporlarına göre Türkiye dünyada en fazla sigara içen 11. ülkedir. Erkeklerde %37,3, kadınlarda %10,7 ortalama %23,8 sigara içicisi bulunur. Türkiye'de 3,9 milyon kadın, 10,6 milyon erkek, toplam da yaklaşık 15 milyon kişi her gün sigara içmektedir.[5]

2016 sigara içme oranları, %24 ile dünyada 10. sıradadır.[6]

1997 yılında sigara içiciliği erkeklerde %42'nin üzerinde, kadınlarda ise %10'nun altındadır. 1997-2010 arasında erkeklerde yılda %1,33 azalmış, kadınlarda herhangi bir azalma görülmemiştir.[7]

Türkiye'de 2008 verilerine göre 13-15 yaşındaki erkeklerde sigara içme oranı %11,1, kızlarda %4,4, ortalama %8,4 olarak belirlenmiştir. Sigaraya başlama yaşı genelde 13-17 arasıdır.[8]

Sigara kullanımını sınırlandırma çalışmaları

Sigara kullanımının azaltılması amacıyla Türkiye'de alınan tedbirler şunlardır:[9]

  • Sigaraya yüksek vergi uygulama
  • Promosyonunun yasaklanması
  • Paketler üzerinde ikaz edici görsel kullanımı.
  • Sigaranın zararları konusunda toplumun eğitilmeye çalışılması.
  • Sigara bırakmak isteyenlere devletin sağlık hizmeti vermesi.
  • Çocuklara sigara satışının yasaklanması.

Sigara karşıtı yasaklar sonuç vermiş, 2008-2013 yılları arasında içicilik %13,4 azalmıştır.[10]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Tütünün Dünyada ve Türkiye'de Tarihçesi" (PDF). Tütünün Dünyada ve Türkiye’de Tarihçesi. meb.gov.tr. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  2. ^ TENGİLİMOĞLU, Prof.Dr. Dilaver ve ark. (2013). "SOSYAL PAZARLAMA KAPSAMINDA DUMANSIZ HAVA SAHASI: ÖRNEK BİR UYGULAMA". Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  3. ^ "Sigarada tek tip paket uygulaması hayata geçirildi". 16 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2024. 
  4. ^ KARAÖZ, Doç. Dr. Murat; ALBENİ, Doç. Dr. Mesut; BÜYÜKTATLI, Fatıma (2010). "YASAL DÜZENLEMELERİN SİGARA TÜKETİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ" (PDF). Alanya İşletme Fakültesi Dergisi. akdeniz.edu.tr. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  5. ^ "Türkiye'de çocukların yüzde 55'i pasif içici". trthaber.com. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  6. ^ "Türkiye'de sigara içme oranı düşüyor". haberler.com. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  7. ^ Doğanay, Sinem ve ark. (2012). "Türkiye'de toplumda sigara içme sıklığı nasıl değişiyor?". Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. tjph.org. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  8. ^ Akgül, Dr. Sinem; Kutluk, Dr. Tezer. "Çocuk ve Ergenlerde Tütün Kontrolü" (PDF). SÜREKLİ TIP EĞİTİMİ DERGİSİ. ttb.org.tr. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  9. ^ Gültekin, Dr. Derya; Yılmaz, Dr. Ferimah. "Arz-Yönlü Tütün Kontrolü Politikaları ve Türkiye'ye İlişkin Değerlendirmeler" (PDF). SÜREKLİ TIP EĞİTİMİ DERGİSİ. ttb.org.tr. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ekim 2016. 
  10. ^ "Tütün" (PDF). Türkiye Ülke Değerlendirmesi. saglik.gov.tr. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ekim 2016.