PROFILPELAJAR.COM

La antarkta traktato estas dokumento pri nur porpaca uzo de Antarkto, proklaminta Antarkton "tereno libera de nukleaj armiloj". La traktato estis subskribita en Vaŝingtono la 1-an de decembro 1959 kaj ekvalidis la 23-an de junio 1961.

Ekde tiam ĝin subskribis 45 ŝtatoj.

Celoj

La deklaritaj celoj de la traktato estas uzo de la Antarkto por pacaj celoj, antaŭenigo de internacia kunlaboro kaj subteno de sciencaj esploroj. Antarkto ne estu platformo de internaciaj disputoj. La Antarkta traktato aplikiĝas al ĉiu teritorio sude de la 60-a grado de suda latitudo, inkluzive de ĉiu glaĉerŝildo de tiu teritorio (artikolo 6).^[1]

Pro la konservado de la ekologia ekvilibro, ĉiaj militistaj operacioj estas malpermesitaj. Estis ankaŭ malpermesite ekspluati la subterajn materiojn, ĉar la necesaj havenoj, minejoj, ktp. havus gravegajn efikojn al la Antarkto kaj do ankaŭ al la tutmonda klimato.^[1]

Alia punkto estas, ke la informoj de sciencistoj estas disdividotaj.

Traktatoj

La Antarkta traktataro (Antarctic Treaty System) estas aro de internaciaj interkonsentoj pri aferoj de Antarkto, kun diversaj aldonaj traktatoj, kiuj estis subskribitaj surbaze de la unua traktato.

Sekvotraktatoj de la antarkta traktato de 1959 estas:^[1]^[2]

CCAS - Konsento pri konservado de la antarktaj fokoj (Convention on the Conservation of Antarctic Seals) 1972
CCAMLR - Konsento pri la konservado de vivaj rimedoj de la Antarkto (Convention on the Conservation of Antarctic Marine Living Resources) 1980
Mediprotokolo al la antarkta traktato (Protocol on Environmental Protection to the Antarctic Treaty) 1991

Membroj

12 ŝtatoj subskribis kaj tiel fondis la antarktan traktaton la 1-an de decembro 1959.

Inter ili estas 7 ŝtatoj kun terenopostuloj en Antarkto, inter kiuj kelkaj terenoj estas plurfoje postulitaj. La aliaj 5 ŝtatoj ne havas tiajn postulojn.

Ĉiuj 12 ŝtatoj estas konsultindaj ŝtatoj, t.e. voĉrajtigitaj dum konsultkunvenoj.

Ekde 1961 aliaj ŝtatoj subskribis la traktaton.

Por iĝi konsultindaj, tiuj ŝtatoj devas, aŭ konduki vastajn sciencajn esploradojn kaj posedi sciencan esplorejon en Antarkto, aŭ sendi sciencan ekspedicion al Antarkto.

Ne-konsultindaj ŝtatoj ne estas voĉrajtigitaj dum konsultkunsidoj.

Je la fino de 2006, 46 ŝtatoj subskribis la traktaton: 28 inter ili estas konsultindaj membroj. Inter la konsultindaj membroj, la 21 ŝtatoj, kiuj ne postulas terenojn, ne agnoskas la terenopostulojn de la 7 aliaj.

Ŝtato^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]	Traktatfondinta subskribo	Konsultindiĝo	Subskribo
Argentino**	26-a de junio 1961
Aŭstralio*^[8]	23-a de junio 1961
Aŭstrio			25-a de aŭgusto 1987
Barato		12-a de septembro 1983	19-a de aŭgusto 1983
Belorusio			27-a de decembro 2006
Belgio	26-a de julio 1960
Brazilo		12-a de septembro 1983	16-a de majo 1975
Britio**	31-a de majo 1960
Bulgario		25-a de majo 1998	11-a de septembro 1978
Ĉeĥio (kiel Ĉeĥoslovakio)^[9]			14-a de junio 1962
Ĉilio**	23-a de junio 1961
Ĉinio		7-a de oktobro 1985	8-a de junio 1983
Danio			20-a de majo 1965
Ekvadoro		19-a de novembro 1990	15-a de septembro 1987
Estonio			17-a de majo 2001
Finnlando		9-a de oktobro 1989	15-a de majo 1984
Francio*	16-a de septembro 1960
Germanio^[7]^[10] DDR*		3-a de marto 1981 5-a de oktobro 1987	5-a de februaro 1979 19-a de novembro 1974
Grekio			8-a de januaro 1987
Gvatemalo			31-a de julio 1991
Hispanio		21-a de septembro 1988	31-a de marto 1988
Hungario			27-a de januaro 1984
Italio		5-a de oktobro 1987	18-a de marto 1981
Japanio	4-a de aŭgusto 1960
Kanado			4-a de majo 1988
Kolombio			31-a de januaro 1989
Kubo			16-a de aŭgusto 1984
Nederlando		19-a de novembro 1990	30-a de marto 1967
Nord-Koreio			21-a de januaro 1987
Norvegio*	24-a de aŭgusto 1960
Nov-Zelando*	1-a de novembro 1960
Papuo-Nov-Gvineo			16-a de marto 1981
Peruo		9-a de oktobro 1989	10-a de aprilo 1981
Pollando		29-a de julio 1977	8-a de junio 1961
Rumanio			15-a de septembro 1971
Rusio (Sovetunio)***^[11]	2-a de novembro 1960
Slovakio (kiel Ĉeĥoslovakio)			14-a de junio 1962
Sud-Afriko^[12]	21-a de junio 1960
Sud-Koreio		9-a de oktobro 1989	28-a de novembro 1986
Svedio		21-a de septembro 1988	24-a de marto 1984
Svislando			15-a de novembro 1990
Turkio			25-a de januaro 1996
Ukrainio		27-a de majo 2004	28-a de oktobro 1992
Urugvajo		7-a de oktobro 1985	11-a de januaro 1980
Usono***	18-a de aŭgusto 1960
Venezuelo			24-a de majo 1999

* Terenopostuloj.
** Terenopostulkonfliktoj.
*** Rajtoj pri terenopostuloj rezervitaj.

Administrado

La administrado de Antarkto estas farita de du organizaĵoj.

SCAR kunigas tutmonde ĉiajn sciencajn institutojn interesitajn pri Antarkto kaj kunordigas la sciencan esploradon.

COMNAP estas la komitato de la gvidantoj de la naciaj antarkto-programoj kaj kunordigas la agadon de la administracioj kiuj zorgas pri la naciaj programoj.

Ekde la mezo de la 1980-aj jaroj oni provas krei sekretariejon por la antarkta traktataro. La gastigantoj de la kunvenoj de konsultindaj membroj de la antarkta traktato (ATCM - Antarctic Treaty Consultative Meeting) starigis ttt-ejojn ekde la 1990-aj jaroj, kaj publikigis la rezultojn de la konsultkunvenoj. Ekde septembro 2004 la sekretariejo de la antarkta traktato, ATS (Antarctic Treaty Secretariat), troviĝas en Bonaero. Kiel ekzekutaj sekretarioj oficis de la 1-a de septembro 2004 ĝis la 1-a de septembro 2009 la nederlandano Jan Huber kaj de tiam la germano Manfred Reinke.^[3]^[13]^[14]^[15]^[16]^[17]

Terenopostuloj

Kvankam la antarkta traktato malpermesas terenpostulojn en la Antarkto, ili tamen ekzistas, sed estis per valido de la traktato "frostigitaj". Aliaj terenpostuloj ne estas permesitaj laŭ la traktataro. Tiel la antarkta traktato ne finsolvis la politikajn postulojn.

Antarkto estis neniam vere koloniita kaj ne havas centran registaron. Iuj ŝtatoj postulas terenojn en Antarkto (listigitaj kun longitudoj):

Argentino (25°U ĝis 74°U, anoncita en 1943, parte postulita ankaŭ de Britio, Ĉilio kaj Brazilo) kiel parto de la provinco Fajrolando. Vidu Argentina Antarkta Teritorio
Aŭstralio (160°E ĝis 142°E kaj 136°E ĝis 45°E, 1933)^[18]. Vidu Antarkta Teritorio pretendata de Aŭstralio
Brazilo (28°U ĝis 53°U, 1986, parte postulita ankaŭ de Argentino kaj Britio). Vidu Antártica Brasileira
Ĉilio (53°U ĝis 90°U, 1924, parte postulita ankaŭ de Argentino kaj Britio). Vidu Provincia de la Antártica Chilena
Francio (142°E ĝis 136°E, 1924). Vidu Francaj Sudaj kaj Antarktaj Teritorioj
Nov-Zelando (150°U ĝis 160°E, 1923)^[19]^[20]^[21]^[22]^[23]. Vidu Ross-Dependejo
Norvegio (45°E ĝis 20°U, 1938). Vidu Lando de Maud kaj la Insulo Petro la Unua
Britio (20°U ĝis 80°U, 1908, parte postulita ankaŭ de Argentino, Brazilo kaj Ĉilio). Vidu Brita Antarkta Teritorio

Nuntempe ne ekzistas aliaj postuloj, sed Usono, Rusio kaj iaj aliaj ŝtatoj rezervas la rajton pri iama postulo.

Mediprotekto

La protekto de la Antarkto kaj ties delikataj ekologiaj sistemoj ĉiam estas pli grava por la konsultindaj ŝtatoj. Centre staris ĉefe la efikoj de la minagadoj. La ekspluatado de la krudmaterialoj necesus konstruon de minejoj, industriaj kompleksoj kaj havenoj. Tiuj negative efikus al la antarkta medio kaj tiel al la tutmonda klimato.

Oni taksas la sub la meze 1,7 kilometrojn dika glacitavolo disponeblan nafton je 45 miliardoj da bareloj kaj la tergason je 115 bilionoj da kubikmetroj. Aldone troveblas terkarbo, titano, kromo, fero, kupro, platino kaj oro.

Traktatenhavo

Artikolo 1	la regionon oni rajtas uzi nur paccele; militistaj agadoj kaj armiltestoj estas malpermesitaj, tamen oni rajtas uzi militistojn kaj ties materialojn por sciencaj esploroj kaj pacemaj celoj;
Artikolo 2	la libero de sciencaj esploroj kaj kunlaboro daŭrigu;
Artikolo3	libera interŝanĝo de informoj kaj personoj kunlaborante kun la Unuiĝintaj Nacioj kaj aliaj internaciaj organizaĵoj;
Artikolo 4	terenpostuloj ne estos pridiskutataj aŭ starigataj kaj dum la daŭro de la kontrakto, ne estu anoncitaj novaj postuloj;
Artikolo 5	nukleaj eksplodoj kaj depono de nukleaj rubaĵoj estas malpermesitaj;
Artikolo 6	la traktato estas por ĉiaj ter- kaj glacisurfacoj sude de la latitudo 60-grada;
Artikolo 7	observantoj el traktatŝtatoj havas liberan aliron, ankaŭ elaeran al ĉiuj regionoj, instalaĵoj kaj ekipaĵoj; ĉiuj agadoj kaj sendo de militistoj devas esti antaŭanoncitaj;
Artikolo 8	observantoj kaj sciencistoj agas sub la leĝoj de siaj propraj ŝtatoj;
Artikolo 9	okazu regulaj konsultkunsidoj inter la membroŝtatoj;
Artikolo 10	la membroŝtatoj provu, malhelpi ĉiajn agadojn en Antarkto, kiuj kontraŭas la traktaton;
Artikolo 11	eblaj disputoj estu pace solvitaj de ĉiuj partioj kaj se necese juĝitaj de la Internacia Kortumo;
Artikoloj 12-14	temas pri helpo, interpreto kaj kompletigo de la traktato inter la membroŝtatoj.