PROFILPELAJAR.COM

aŭgusto 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

La 19-a de aŭgusto estas la 231-a tago de la jaro (la 232-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 134 tagoj restas.

Je la 19-a de aŭgusto okazis, interalie:

Eventoj

-295: Romio: unua templo dediĉita al Venuso, diino de amo, belo kaj fekundeco ekstaris
-43: Romia Respubliko: Aŭgusto Cezaro devigis Romian Senaton elekti lin konsulo
1274: Baldaŭ post reveno de la naŭa krucmilito, Eduardo la 1-a estis kronita reĝo de Anglio
1477: Venonta germana reĝo kaj imperiestro Maksimiliano la 1-a nuptis Burgonjan dukinon Maria
1458: Pio la 2-a iĝis papo
1531: Pola-moldava milito (1530-38): venko de polaj trupoj en la batalo de Gwoździec (apud Kolomeo)
1557: Pollando deklaris militon al Livonia Ordeno
1561: Reĝino Maria Stuart revenis de Francio al Skotlando
1562: Dum la litova-rusa milito pola armeo sub gvido de Stanisław Leśniowolski, reĝa oficisto de Różan, venkis en batalo de Nevel kelkoble pli grandan rusan armeon
1587: Sveda reĝido Sigismondo la 3-a Vasa estis elektita reĝo de Pollando - liaj pretendoj al la sveda trono kaŭzis duonjarcentajn militojn
1639: Tridekjara milito: venko de nederlanda armeo kontraŭ la hispana en batalo de Dunkirko
1666: Dua angla-nederlanda milito: angla ŝiparo detruis apud nederlanda insulo Terschelling 150 komercajn ŝipojn
1745: En Skotlando eksplodis la dua jakobita ribelo - princo Charles Edward Stuart levis jakobinan standardon en Glenfinnan dum provo reakiri la britan tronon por sia patro James Francis Edward Stuart
1767: Kievo: Preĝejo Sankta Anreo estis konsekrita
1772: Sveda reĝo Gustavo la 3-a post sensanga puĉo enkondukis kleran despotismon arestante membrojn de Ŝtata Konsilantaro
1782: Usona Milito de Sendependeco: brita-indiana armeo frakasis taĉmenton de milico de Kentukio en batalo de Blue Licks
1793: Dua dispartigo de Pollando: rusa ambasadoro ratifis nome de imperiestrino Katarino la 2-a dispartigan pakton, laŭ kiu la Rusia Imperio aneksis 250 mil km² de teritorio, loĝita de 3 milionoj da homoj
1820: En Teatro ĉe la Vieno okazis premiero de la melodramo Die Zauberharfe de Franz Schubert
1826: Kongresa Pollando: el kunligo de Stara Częstochowa kaj Częstochówka urbo Częstochowa fondiĝis, la kvara laŭ grandeco post Varsovio, Lublin kaj Kalisz (spirita ĉefurbo de Pollando sub patroneco de la Nigra Madono)
1839: Oficiale akceptita invento de fotarto (dagerotipio inventita en Francio)
1839: Observatorio Pulkovo kiel steloobservatorio de la Rusia Akademio de Sciencoj ekfunkciis apud Sankt-Peterburgo
1851: Ĉeĥa ĵurnalisto kaj satira poeto Karel Havlíček Borovský estis alkondukita antaŭ kortumo en Kutná Hora pro verkado en la revuo "Slovan" - la ĵurio absolvis lin
1856: Usona inventisto Gail Borden patentigis kondensitan lakton
1870: Francia-Prusia Milito: sieĝo de Metz komenciĝis
1887: Plena suna eklipso videbla en Mezeŭropo, Siberio, Manĉurio kaj Japanio
1890: Franca astronomo Auguste Charlois malkovris asteroidon Faetuzo; precize 3 jarojn poste li malkovris Palmon
1901: Okcidentaj Tatroj: sur la montopinto de Granda Giewont oni konsekris metalan krucon, videblan de Zakopane
1912: En Albanio komenciĝis interna milito inter kristanoj kaj islamanoj
1913: Franco Adolphe Pégoud kiel unua saltis de aviadilo kun paraŝuto
Unua Mondmilito
- 1915: Venko de rusa ŝiparo super la germana en batalo de la Golfo de Rigo; sur Norda Maro brita ŝipo-kaptilo sinkigis germanan submarŝipon U-27 - pereis la tuta 37-persona skipo
1919: Afganio sendependiĝis (de Britio)
1920: Soveta-Pola Milito
- Dutaga batalo de Płock finiĝis — generalo Władysław Sikorski ordonis ne preni militkaptitojn pro murdoj, raboj kaj amasaj seksperfortoj fare de kozakoj devenantaj el Kubano
- Pola armeo rekonkeris Breston
- 6-a Infanteria Divizio de ukraina kolonelo Marko Bezruĉko post pluraj bataletoj kontraŭ la Unua Ĉevala Armeo iris al Zamość por defendi la urbon kontraŭ la Ruĝa Armeo iranta al la Batalo de Varsovio
1920: Rusia Enlanda milito: la Tambova ribelo komenciĝis kiel la plej granda rusa ribelo kontraŭ bolŝevismo — trupoj de Miĥail Tuĥaĉevskij kruele murdis 70 mil kamparanojn kaj dum du jaroj oni malsatigis ĉ. 170 mil rusajn kamparanojn
1920: Nokte de la 19/20 de aŭgusto la Dua Silezia Ribelo eksplodis
1927: Rusa Ortodoksa Eklezio agnoskis Sovetunion
1934: 89,9% de civitanoj de Germanio referendumis por kreo de la oficejo de Führer, kiu inkluzivus komandanton kaj kancelieron
1936: Granda Teroro en Sovetunio: komenciĝis unua el tri "Procesoj de Trockija-Zinovjeva terorisma centro" — oni mortkondamnis kaj tuj ekzekutis 16 akuzitojn, inkluzive de Grigorij Zinovjev kaj Lev Kamenev
1939: En Berlino ministroj pri eksteraj aferoj Joachim von Ribbentrop kaj Vjaĉeslav Molotov subskribis germanan-sovetan komercan traktaton
Dua Mondmilito
- 1940: Craiova: komenco de rumanaj-bulgaraj interparoloj por la reveno de Suda Dobruĝo al Bulgario
- 1941: En Supraśl SS kaj Gestapo pafmortigis pro komunista agado 7 judojn, 2 belorusojn kaj 2 polojn; al Tobruk komencis alveni per ŝipoj polaj taĉmentoj de Aŭtonoma Brigado de Karpataj Pafistoj de la Polaj Armitaj Fortoj en Okcidento
- 1942: Operaco Reinhardt: germanoj likvidis geton en Otwock - preskaŭ 10 mil polajn judojn oni forveturigis al ekstermejo Treblinka, kaj kelkajn milojn ili pafmortigis surloke; 5-taga likvido de geto en Kielce komenciĝis - dum la unua etapo oni forveturigis por morto al Treblinka ĉirkaŭ 7 mil polajn judojn; Aranĝo T4: germana polico murdis en Otwock ĉiujn pacientojn de frenezulejo; alianca alterigo nomata Batalo de Dieppe fiaskis; generalo Friedrich Paulus ordonis ataki Stalingradon
- 1943: Operaco Reinhardt: en Mszana Dolna germanoj pafmortigis 881 judojn; Provinco Vartlando: en Poznań polico arestis 7 polojn pro biciklado sen permeso
- 1944: Ribelo de Varsovio: 10 batalionoj de germana infanterio, du sapeistaj kaj plotono de kirasita trajno komencis ĉefan atakon kontraŭ Malnova Urbo - la ribelantoj kontraŭbatis ĉiujn atakojn; pro manko de municio polaj defendantoj forlasis Politeknikon retiriĝante al para numerflanko de str. Noakowski kiu iĝis fronta linio ĝis fino de la ribelo; tri preĝejoj, inkluzive de jezuitoj, ekbrulis; parto el 500 soldatoj de Pola Enlanda Armeo sukcesis trairi de apudvarsovia arbarego ĝis la kvartalo Żoliborz; germana radio en Berlino false informis pri malvenko de la ribelo de Varsovio; germanoj murdis en Varsovio ĉirkaŭ 230 personojn; post dutaga sanga batalo la 1-a Kirasita Divizio de Polaj Armitaj Fortoj en Okcidento konkeris Chambois (en Orne); liberigo de Parizo komencita; Aleksandr Pokriŝkin iĝis la unua trifoja Heroo de Sovetunio; NKVD arestis en Lublin kaj Rzeszów soldatojn de la Enlanda Armeo;
- 1945: En Manĉurio trupoj de Transbajkala Fronto okupis 3 urbojn, kaj de 2-a Malproksima Fronto - 2 urbojn; Vjetnamio: Viet Minh, gvidata de Ho Chi Minh, ekpoviĝis en Hanojo
1948: Rezolucio n-ro 56 de Konsilio pri Sekureco de Unuiĝintaj Nacioj traktis la problemon pri Palestino
1953: En aranĝita de CIA kaj MI6 puĉo estis faligita demokratie elektita ĉefministro de Irano Mohamed Mosadek; plenan regopovon transprenis Mohamed Reza Pahlavi
1955: Usono: mortigaj indundoj kaŭzitaj de Uragano Diane
1960: Usona piloto de spionaviadilo Lockheed U-2 Gary Powers, pafalterigita la 1-an de majo samjare, estis kondamnita je 10-jara enprizonogo pro spionado
1965: Federacia Respubliko Germanio kaj Israelo ligis diplomatiajn rilatojn
1965: Legado de la verdikto de la dua proceso de Aŭŝvico-skipanoj okazis en Frankfurto ĉe Majno
1969: Amasaj protestoj komenciĝis en multaj partoj de Ĉeĥoslovakio okaze de la unua datreveno de la Invado de soldataroj de Varsovia Traktato en Ĉeĥoslovakion kiel esprimo de malkontento pri politiko de la nova komunisma gvidantaro - finitaj la 21-an de aŭgusto kun kvar mortintoj
1977: Sovetia astronomo Nikolaj Stepanoviĉ Ĉerniĥ malkovris kometon el la familio de Jupitero
1977: En Lucko oni malfermis monumenton al Lesja Ukrajinka
1983: Milita stato en Pollando: aŭtoritatoj malfondis la suspenditan Asocion de Polaj Literaturistoj riproĉante al ties gvidantoj agadon kontraŭ strukturoj de socialisma ŝtato
1985: Papo Johano Paŭlo la 2-a renkontiĝis en Kazablanko kun reĝo de Maroko Hasano la 2-a
1989: Ryszard Kaczorowski iĝis lasta prezidento de Pollando en ekzilo
1989: Tuteŭropa pikniko okazis apud Sopron ĉe la landlimo inter Hungario kaj Aŭstrio
1990: Sur teritorio de Moldava Respubliko proklamiĝis Gagauzio
1991: Aŭgusta puĉo: Miĥail Gorbaĉov estis elpostenigita per hejmaresto dum feriado en Foroso — ortodoksaj komunistoj, gvidataj de vic-prezidanto Gennadij Janajev, deklaris krizostaton en Sovetunio
1999: Dekoj da miloj de serboj en Beogrado postulis eksiĝon de Slobodan Milošević el la posteno de prezidento
2000: Rusio: en Moskvo oni solene konsekris la rekonstruitan Katedralon de Kristo Savinto
2002: En Ĉeĉenio (Rusio) islamistoj paffaligis helikopteron Mi-26 — pereis 118 soldatoj
2002: Lasta pilgrimado de la papo Johano Paŭlo la 2-a al sia patrio finiĝis en Kalwaria Zebrzydowska
2003: En Irako bombo preskaŭ detruis stabejon de la Unuiĝintaj Nacioj en Bagdado - mortis ne malpli ol 24 personoj inter ili estro de la stabejo, speciala reprezentanto Sérgio Vieira de Mello. Proksimume 100 personoj estis vunditaj
2003: Israelo: bombisto de Hamas mortigis en homplena publika buso en kvartalo de Jerusalemo 24 homojn kaj vundis pli ol 130 aliajn - inter ili estis multaj infanoj de Ortodoksa Judismo
2004 - Ĉefministro de Hungario Péter Medgyessy anoncas sian demision
2005: Pierre Nkurunziza iĝis prezidento de Burundo
2008: Milito en Afganio: 10 francaj soldatoj mortis kaj pli ol 20 vundiĝis en batalo kun talibanoj
2009: Ne malpli ol 95 personoj mortis kaj ĉirkaŭ 500 vundiĝis en serio de bombatencoj en Bagdado
2010: Lastaj usonaj bataltaĉmentoj forlasis Irakon
2013: Radikalaj islamanoj en Sinajo atakis busetojn kun nearmitaj policanoj ekzekutante 25 el ili
2014: Pola scienca nano-satelito "Heweliusz" enorbitigis la Teron pere de ĉina lanĉo-veturilo de kosmodromo Tajuano por esplori, kadre de aŭstra-kanada-pola projekto, 200 stelojn plej lumecajn
2017: Barato: 23 personoj pereis kaj 156 vundiĝis pro elreliĝo de trajno en Khatauli (Utar-Pradeŝo)
2022: En Pola Sejmo oni rememorigis, ke Rusio kadre de Riga traktato ne redonis al Pollando pli ol 70 mil numismaĵojn, signifan nombron de gobelinoj, standardojn de Polaj Legioj en Italio, 10 mil gravuraĵojn — oni ankaŭ ne redonis arkivon de Grandprinclando Litovio kiel "atribuitan al soveta arto"
Invado de Rusio en Ukrainion
- 2022: 177-a tago de rusa agreso: La pasintan tagon en la suda fronto Rusio perdis 76 soldatojn kaj 3 tankojn; laŭ brita ministerio Ĥarkivo estas unu el la plej ofte pripafataj urboj (dum la lastaj du tagoj 21 personoj pereis) — tago de la funebro; laŭ ukraina Ĝenerala Stabo rusoj perdis en Ukrainio 44 700 soldatojn, 1 899 tankojn, 4 195 kirasitajn veturilojn, 1 016 artileriajn sistemojn, 266 raketajn elpafilojn, 141 kontraŭaviadajn sistemojn, 234 aviadilojn, 197 helikopterojn, 795 senpilotajn aviadilojn, 190 krozmisilojn, 15 surakvajn unuojn, 3 130 veturilojn (inkluzive de cisternoj) kaj 94 unuojn de specialaj armiloj; ukraina armeo refoje, post riparo, trafis ponton de Kaĥovka super Dnipro; separistoj de Donecka Popola Respubliko informis, ke kun rusia armeo "liberigis" du lokojn en Donbaso
- Mondreago: En la Monda Tago de Humanitara helpo Britio decidis transdoni 15 mln da britaj pundoj por rifuĝintoj en Pollando kaj Ukrainio; ambasadejo de Usono en Prago informis, ke Ĉeĥio ricevos 8 helikopterojn pro la armea kontribuo al Ukrainio; nova helpo de Usono por Ukrainio (775 mln da dolaroj; i.a. observaj longdistancaj senpilotaj aviadiloj, haubizoj, permanaj kontraŭkirasitaj misiloj kaj unuafoje kirasitaj batalveturiloj); Reuters: post atako al Krimeo rusoj perdis duonon de aviado de la Nigramara floto de Rusio; "Die Welt": Berlino de lastaj 10 semajnoj ignoras petojn de Ukraino pri armiloj; Britio: Rusio ne havas moralan rajton por kunsidi en G20, dum daŭras ĝia agreso al Ukrainio
- 2023: En nokta atako Rusio sendis al Ukrainio 17 senpilotajn aviadilojn, 15 estis paffaligitaj; en matena terorisma atako de balistikaj misiloj al centro de Ĉernihivo 7 personoj pereis kaj 129 estis vunditaj, inkluzive de 15 infanoj kaj 15 policanoj; ukraina senpilota aviadilo atakis armean aerodromon en rusia Novgoroda provinco, kie ekestis incendio kaj estis damaĝita atakaviadilo; Ukrainion vizitis usona ĉasaviadilo F-16 — ukrainaj pilotoj komencis fluglernadon
- Mondreago: dum usona-japana-sudkorea pintkuveno Joe Biden diris: Konsekvencoj de la milito en Ukrainio transiras foren ekster Eŭropo kaj opiniis, ke rusoj jam malgajnis; Volodimir Zelenskij vizitadas Svedion, kiu transdonas la 13-an armean helpofaskon al Ukrainio, kiu ankaŭ produktos svedajn batalveturilojn por infanterio (pli frue 50 jam estis transdonitaj); laŭ brita spionagentejo ukraina armeo dum la lasta semajano progresis sude, direkte al Berdjansko kaj Melitopolo; UN kaj Francio kondamnis la rusian atakon al teatro kaj universitato en Ĉernihivo; "The Telegraph": Ĉinio armiligas Rusion per helikopteroj, senpilotaj aviadiloj, optikaj celiloj kaj metaloj — dum jaro kaj kvarono sendis al diversaj firmaoj dekojn da miloj de pakaĵoj

Naskiĝoj

232: Probo, imperiestro de Romio, militisto, fininta konstruon de Aŭrelia Murego, murdita (m. 282)
1570: Salomone Rossi, itala renesanca komponisto el kortego de Mantuo (m. 1630)
1596: Elizabeto Stuart, princino de Reĝlando de Anglio, ĉeĥa reĝino (m. 1662)
1631: John Dryden, angla poeto, kortega poeto de Stuartoj (m. 1700)
1689: Samuel Richardson, angla verkisto, konata de epistola romano (m. 1761)
1741: Madamo du Barry, franca grafino kaj reĝa amatino (m. 1793)
1745: Johan Gottlieb Gahn, sveda kemiisto, kiu malkovris manganon (m. 1818)
1750: Johann Georg August Galletti, germana instruisto, historiisto kaj verkisto (m. 1828)
1829: Edward Moran, usona pentristo de primaraj pentraĵoj (m. 1901)
1830: Julius Lothar Meyer, germana kemiisto kaj kuracisto kontribuinta al Perioda Tabelo (m. 1895)
1833: István Kápolnai Pauer, hungara oficiro, historiisto, profesoro, membro de Hungara Scienca Akademio (m. 1896)
1845: Edmond de Rothschild, franca bankisto, kolektisto kaj mecenato de arto (m. 1934)
1848: Gustave Caillebotte, franca pentristo kaj mecenato de impresionismo (m. 1894)
1849: Joaquim Nabuco, brazila politikisto, diplomato, historiisto, juristo kaj ĵurnalisto (m. 1910)
1853: Aleksej Brusilov, rusa generalo (m. 1926)
1871: Orville Wright, usona pioniro de aviado (m. 1948)
1881: George Enescu, rumana komponisto, violonisto kaj instruisto (m. 1955)
1883: Coco Chanel, franca fondintino de la modo-firmao Chanel (m. 1971)
1885: Jakob Stefanĉiĉ, slovena advokato, eldonanto de nacilingvaj broŝuroj, prezidanto de Jugoslavia Esperanto-Ligo kontribuinta al fondiĝo de "La Suda Stelo", kunlaborinto de "Literatura Mondo", "Heroldo de Esperanto", Enciklopedio de Esperanto (m. 1974)
1886: Bronisław Kuhl, pola esperantisto el Krakovo, konata de recenzoj kaj kritikoj en "Pola Esperantisto", "British Esperantist", "La Bela Mondo", "Universo" k. a., tradukisto (m. 1955)
1887: Anna Gyllsdorff, sveda artistino kaj esperantistino, tradukistino (m. nekonata)
1889: János König, hungara profesoro de komerca lernejo, gvidanto de Esperanto-movado en Miskolc (m. nekonata)
1893: Stefan Starzyński, pola politikisto, ekonomikisto, oficiro, prezidanto de Varsovio, murdita (m. 1939)
1893: Kamil Giżycki, pola inĝeniero, militisto kontraŭbatalanta bolŝevikojn en Siberio, verkisto kaj esplor-vojaĝisto al okcidenta Afriko (m. 1968)
1893: Kalle Väisälä, finnlanda matematikisto, profesoro de la Universitato de Tartu, esperantisto (m. 1968)
1894: Gábor Vágó, hungara, rumania hungara skulptisto (m. 1968)
1902: Ogden Nash, usona poeto, konata de absurdaj tekstoj (m. 1971)
1904: František Omelka, ĉeĥa instruisto kaj pedagogo, Esperanto-verkisto kaj tradukisto (m. 1960)
1906: Philo Taylor Farnsworth, usona inventisto (m. 1971)
1907: Jiří Srnka, ĉeĥa violonisto kaj komponisto (m. 1982)
1910: István Sinkovics, hungara historiisto, profesoro (m. 1990)
1914: Lajos Baróti, hungara futbalisto, trejnisto (m. 2005)
1921: Gene Roddenberry, usona scenaristo kaj televida produktoro (m. 1991)
1926: Luis Serrano Pérez, hispana esperantisto, kunorganizanto de la Esperanto-movado en kataluna urbo Sabadell (m. 2016)
1930: Waltraut Schulz, germana kantistino (m. 2017)
1935: László Oltyán, rumania hungara ĵurnalisto kaj verkisto (m. 1990)
1942: István Csucsuja, rumania hungara historiisto, profesoro de la Universitato de Kluĵo
1944: Jenő Knézy, hungara ĵurnalisto pri sporto (m. 2003)
1944: Jakob von Uexküll, sveda-germana filatelisto kaj filantropo, fondinto de la Premio de ĝusta vivo
1946: William J. Clinton, prezidento de Usono 1993-2001
1946: János Román, rumania hungara pedagogo, lingvisto, publicisto kaj loknomkolektisto
1952: Tamás Gergely, rumania hungara novelisto, redaktoro
1957: Márta Sebestyén, hungara kantistino de popolkantoj
1957: Ervin Székely, rumania hungara ĵurnalisto, politikisto
1962: Hermina Csata, rumania hungara pentristino, tekstilistino
1969: Olga Barabás, rumania hungara reĝisorino, scenejdekoraciistino kaj kostumdezajnistino
1969: Matthew Perry, uson-kanada aktoro (m. 2023)
1970: Fat Joe, usona rapisto
1980: Csilla Albert, rumania hungara aktorino