PROFILPELAJAR.COM

novembro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

La 1-a de novembro estas la 305-a tago de la jaro (la 306-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 60 tagoj restas.

Je la 1-a de novembro okazis, interalie:

Eventoj

365: Alemanoj transiris Rejnon invadante Gaŭlion - la romia imperiestro Valentiniano la 1-a translokiĝis al Luteco (nuna Parizo) por komandi armeon kaj defendi urbojn
996: Germana-romia imperiestro Otto la 3-a donis al episkopo el Freising teritorion en la nuna distrikto Amstetten, nomata en loka dialekto Ostarrichi (germane Österreich), de kio prenis la nomon Aŭstrio
1122: Afonso Henriques iĝis grafo de Portugalio
1141: Stefano revenis al la angla trono post forpelo de Matilda, estinta romia-germana imperiestrino
1179: Reims: Filipo la 2-a kroniĝis kiel reĝo de Francio
1214: Turko-Selĝukoj konkeris post sieĝo apartenantan al Trebizonda imperio havenon Sinop
1215: Kvara Laterana Koncilio komenciĝis kun partopreno de 400 episkopoj kaj ĉirkaŭ 800 abatoj
1335: Reĝoj de Ĉeĥio - Johano de Luksemburgo, Pollando - Kazimiro la 3-a kaj Hungario - Karolo la 1-a renkontiĝis dum kunveno en Visegrád
1338: Litovio: unua mencio pri Balninkai (distrikto Utena)
1420: Husana periodo: husanoj venkis armeon de Sigismondo en la batalo de Vyšehrad
1478: Papo Siksto la 4-a laŭ peto de hispanaj monarkoj Fernando la 1-a kaj Izabela la 1-a rajtigis ilin al nomumo de inkviziciistoj en Andaluzio, por solvi suspektojn pri falsa konverto de hispanaj judoj
1501: Atlantiko: malkovro de la Golfo de Ĉiuj Sanktuloj sur la brazila marbordo, apud Bahia, de la ekspedicio de portugala navigisto Gaspar de Lemos
1503: Julio la 2-a iĝis papo
1512: Vatikanurbo: freskoj de Mikelanĝelo ornamantaj volbon de la Siksta Kapelo estis unuan fojon montritaj publike
1520: Dum sia ekspedicio ĉirkaŭ la mondo Fernão de Magalhães eniris Magelanan markolon (komence markolo de Ĉiuj Sanktuloj)
1570: Ĉirkaŭ 20 mil personoj pereis rezulte de tempesto sur la Norda Maro, t.n. inundo de Ĉiuj Sanktuloj en Nederlando kaj Germanio
1611: Londono: premiero de la romanco La Ventego de William Shakespeare okaziĝinta en Palaco Whitehall
1612: Granda Malordo: dum pola-rusa milito, post la venka batalo de Kluŝino, pola garnizono kapitulacis kaj estis forigita de Kitaj-urbo
1700: Senida morto de Karlo la 2-a, la lasta habsburgo sur la hispana trono, alkondukinta al eksplodo de la milito de hispana sukcedo
1705: Pola reĝo Aŭgusto la Forta fondis la Ordenon de Blanka Aglo
1755: Lisbona tertremo kun posta cunamo — 60 ĝis 90 mil homoj pereis, 85% de konstruaĵoj detruiĝis
1770: Teknologia Universitato Berlino fondiĝis
1781: Aŭstrio nuligis servutecon - forigita de Jozefo la 2-a, imperiestro de la Sankta Romia Imperio
1790: Irlanda filozofo kaj politikisto Edmund Burke publikigis Pensojn pri la Revolucio en Francio
1800: John Adams kiel unua prezidento de Usono ekloĝis en Blanka Domo
1848: Unua numero de "Moravské noviny" estis publikigita, la gazeton administris František Matouš Klácel
1874: Entombigo de korsaro iĝis unua sur la Centra Tombejo de Vieno
1884: Nikolao la 2-a surtroniĝis kiel lasta imperiestro de la Rusia Imperio
1894: En Parizo franca mikrobiologo Emile Roux anoncis kreon de kontraŭdifteria sangoplasmo
1897: En Torino fondiĝis piedpilka klubo Juventus Football Club
1900: En Bulgario ekfunkciis unua hidroelektra centralo, kiu prilumis Sofion per 600 lampoj
1911: Mallarĝtrakaj tramvojoj en Ostrava-regiono: elektra linio inter Hrušov kaj Pola Ostrava ekfunkciis
1911: Itala-turka milito: itala armeo unuafoje en la historio uzis bombaviadilon
1914: Unua Mondmilito: Unu el pli grandaj marbataloj inter la germana kaj brita mararmeoj komenciĝis apud marbordo de Ĉilio - la Batalo de Coronel (Bío-Bío); unua kontingento de la Unua Aŭstralia Imperia Forto foriris de Albany
1918: Norda Jemeno: Reĝlando Jemeno estis fondita; hungara grafo Mihály Károlyi, liberala reformema politikisto, formis sendependan registaron; Pola-ukraina milito: ukrainoj transprenis regopovon en la pola urbo Lvovo nome de proklamita Okcident-Ukraina Popola Respubliko - pro manko de regula armeo flanke de poloj defendis sin junularo kaj infanoj (duono estis malpli aĝa ol 17 jaroj, la plej juna aĝis 9 jarojn) - Dua Pola Respubliko fondiĝos nur post 11 tagoj; en Płaszów apud Krakovo poloj akiris aŭstrian fervojan kirasitan veturilaron el kiu oni kreis du kirastrajnojn; en Lublin kreiĝis Asocio de Pola Skoltismo
1922: Mustafa Kemal Atatürk, kreinto de la moderna turka ŝtato, malfondis Otomanan Imperion
1925: Dua Pola Respubliko: en Grudziądz oni fondis Aviadan Militistan Akademion
1927: Futbalklubo Dinamo Kievo estis fondita
1928: Turkio transiris de la araba alfabeto al la latina alfabeto
1928: Bulgara caro Boriso la 3-a malfermis 10-kilometran fervojlinion Asenovgrad - Plovdiv
1929: Afriko: Leopoldville fariĝis ĉefurbo de Belga Kongo anstataŭ Boma
1936: Hispana Enlanda Milito: Batalo de Madrido komenciĝis
1937: Granda Teroro: 11 episkopoj, pastroj kaj diakonoj de la Belorusa Aŭtokefala Ortodoksa Kristana Eklezio estis mortpafitaj en Kurapati
1939: Dua Mondmilito: en Varsovio Hans Frank subskribis ordonon pri transpreno de estintaj ŝtataj monopoloj: tabaka, alkoholaĵa, sala, alumeta kaj loteria; en Poznań aperis "Ostdeutscher Beobachter" - gazetaro de la distrikta filio de la nazia partio; Pola Rezistomovado: en Varsovio komencis agadon konspira organizaĵo Polska Niepodlegla (Pollando Sendependa); en Krakovo aperis revuo "Nakazy Dnia" (Tag-Ordonoj) de konspira Organizaĵo de Blanka Aglo; unua soveta okupado de Pollando: en Moskvo Prezidio de Supera Soveto de Sovetunio dekretis pri enkorpigo de Okcidenta Ukrainio en konsiston de Sovetunio "kun ĝia unuiĝo kun Ukraina SSR"
1940: armeo de Siamo transpaŝis ŝtatlimon kun Laoso
1941: Nazia ekstermejo Bełżec en suda Lublinio ekkonstruiĝas; estro de provinco Vartlando enkondukis devon atribui al pola infano la duan nomon Kazimiro aŭ Kazimira; en Krakovo inaŭguris agadon konspira Rapsodia Teatro per verko de Juliusz Słowacki "Reĝo-Spirito" - unu el aktoroj estis estonta papo Karol Wojtyła; Orienta Fronto: en Krimeo la germana armeo konkeris Simferopolon; Hinda Oceano: britaj militŝipoj ekregis 5 francajn ŝipojn, navigantaj de Madagaskaro al Francio (ĝis la 7-a de novembro)
1942: Operaco Reinhardt: daŭras likvido de la juda geto en Tomaszów Mazowiecki; germanaj regantoj malpermesis en Lublin flamigi kandelojn sur lokaj tombejoj; Norda Kaŭkazio: germana 1-a Kirasita Armeo konkeris Alagir; transloko de ĉefrestadejo de Adolf Hitler de Vinico al Lupa remparo apud Rastenburg (nun Kętrzyn); iniciate de japana ĉefministro Hideki Tojo ene de registaro kreiĝis Ministerio pri Orienta Azio; en Berlino establiĝis Tatara Komitato
1943: trupoj de la sovetunia Belorusa Fronto ekatakis direkte al Daugavpils (operaco finita la 21-an de novembro), kaj trupoj de la sovetunia 4-a Ukraina Fronto atingis Armjanskon; la usona armeo alteriĝis al insulo Bougainville en Papuo-Nov-Gvineo
1944: En Britio Donald Watson fondis Veganan Societon; Holokaŭsto: de Aŭŝvico foriris transporto kun 634 judinoj al koncentrejo en Bergen-Belsen; Heinrich Himmler ordonis ne plu mortigi malliberulojn per gaso en ekstermejo Aŭŝvico; laŭ invito de Nov-Zelando de Irano al Wellington alvenis 732 polaj plejparte orfaj infanoj kun iliaj 102 prizorgantoj - ili estis viktimoj de sovetaj deportadoj (1940-1941), en 1942 evakuiĝis el Sovetunio kune kun generalo W. Anders; japana 1-a balona regimento utiligante aerfluojn komencis sendi direkte al Usono balonojn kun alkroĉitaj bomboj - entute oni ellasis ĉ. 9 mil, sed kun eta efiko; nokte de la 1-a/2-a de novembro brita aerarmeo atakis Oberhausen
1945: Aŭstralio aliĝis al Unuiĝintaj Nacioj; Nord-Koreio: oficiala taggazeto "Laborista Gazeto" estis publikigita kun la nomo "Chongro"
1946: En Pollando estonta papo Karol Wojtyła ordiniĝis
1949: Germana gazeto "Frankfurter Allgemeine Zeitung" ekaperis
1950: Du naciistoj el Puerto-Riko provis murdi usonan prezidenton Harry S. Truman; la katolika papo Pio la 12-a anoncis la dogmon pri Ĉieliro de Maria
1952: Unua nuklea testo sur la atolo Eniwetok — 10 megatuna eksplodo laŭ TNT-ekvivalento
1954: Alĝerio: Naciliberiga Fronto komencis bataladon pri sendependeco
1955: Sovetunio denove laŭleĝigis aborton, malpermesitan en 1936
1956: Sueza krizo: Israelo, Britio kaj Francio invadis Egiption; en Barato kreiĝis subŝtatoj Keralo, Andra-Pradeŝo kaj Karnatako; Hungara revolucio de 1956: ĉefministro Imre Nagy anoncis forlason de la Varsovia Traktato kaj neŭtralecon de Hungario; radioparolado de János Kádár okazas dum forveturo de Ferenc Münnich al Moskvo; Gergely Pongrátz iĝas ĉefkomandanto de la insurekcio; papo Pio la 12-a eldonis la duan el 3 enciklikoj pri defendo de la hungara libereco, dum Okcidenta Eŭropo kaj Usono tute silentis
1957: Eksperimenta Studio de Pola Radio fondiĝis
1962: Sovetunio: lanĉo de la unua kosmoveturilo al Marso — AMS Mars-1; en Italio aperis komikso "Diabolik"
1963: Malkovro de la unua kvazaro
1969: Rumanio: en Bukareŝto fondiĝis Eŭropa Atletika Asocio
1970: Sacerdota Fratio de Sankta Pio la 10-a fondita de la franca ĉefepiskopo Marcel Lefebvre
1981: Antigvo-Barbudo fariĝis sendependa de Britio
1988: Likud gajnis parlamentan balotadon en Israelo
1991: Novelektita prezidento Ĝoĥar Dudajev proklamis kreadon de la nova sendependa ŝtato Iĉkerio.
1993: Traktato de Mastriĥto ekvalidis — Eŭropa Unio ekbaziĝis sur tri pilieroj: Eŭropa Komunumo, Komuna ekstera kaj sekureca politiko de la Eŭropa Unio, Polica kaj juĝa kunlaboro pri punaferoj; valuto: turkmena manato ekvalidis
1996: Okcidenta Azio: araba informa televido Al-Ĝazira startis en Kataro
1998: Reformita Eŭropa Kortumo pri Homaj Rajtoj ekfunkciis en Strasburgo; Niĝerio subskribis interkonsenton por fini kvinmonatan civilan militon en Gvineo Bisaŭa inter ribeluloj kaj prezidento João Bernardo Vieira
2000: En Barato kreiĝis subŝtato Ĉhatisgaro
2004: Estinta ĉefministro de Portugalio José Manuel Durão Barroso iĝis prezidanto de Eŭropa Komisiono; Pollando iĝis plenrajta membro de Eŭropolo
2005: Ĝenerala Asembleo de Unuiĝintaj Nacioj proklamis Tagon de la memoro pri la viktimoj de la holokaŭsto fiksante daton de la datreveno de la liberigo de koncentrejo Aŭŝvico, okazanta la 27-an de januaro
2006: Internacia Sindikata Konfederacio fondiĝis en Vieno; unuaj simptomoj de malsano ĉe Aleksandr Litvinenko, venenigita per donita teo kun izotopo de polonio 210
2010: Prezidento Dmitrij Medvedev kiel unua rusia ŝtatestro vizitis la Kurilajn Insulojn
2014: Eŭropa Komisiono sub gvido de estinta ĉefministro de Luksemburgio Jean-Claude Juncker komencis funkcii
2015: Agnieszka Radwańska kiel unua pola tenisistino venkis en Singapuro turniron WTA Finals, konsiderata neoficiala mondĉampionumo; reganta Partio de Justeco kaj Disvolviĝo venkis antaŭtempan baloton al Granda Nacia Asembleo de Turkio, regajnante absolutan plimulton
2016: Germana futbalisto Miroslav Klose oficiale finis sian karieron
2018: Pro elĉerpiĝo de brulaĵo la misio de usona kosmosondilo Dawn, orbitanta ĉirkaŭ nanplanedo Cereso, estis finita
2020: En Moldavio okazis unua raŭndo de prezidenta balotado: al la dua transiris Maia Sandu kaj oficanta prezidento
2022: Invado de Rusio en Ukrainion: ukraina stabo: rusia okupacia administracio de Ĥersono estis translokita al Skadovsk

Naskiĝoj

846: Ludoviko la 2-a, reĝo de Frankio el dinastio Karolidoj (m. 879)
1351: Leopoldo la 3-a, duko de Aŭstrio, pereinta en la batalo de Sempach (m. 1386)
1485: Jan Dantyszek, pola vojaĝisto, diplomato, episkopo, latina-pola poeto de renesanco, reĝa sekretario kaj unua pola ambasadoro (m. 1548)
1526: Katarina Jogajlido, pola reĝidino, sveda reĝino (m. 1583)
1530: Étienne de La Boétie, franca verkisto, eseisto, politika filozofo kaj juristo (m. 1563)
1585: Jan Brożek, pola matematikisto, astronomo, muzikisto, kuracisto, verkisto kaj parolisto, rektoro de Krakova Akademio, adepto de suncentrismo, unua biografo de Koperniko (m. 1652)
1596: Pietro da Cortona, itala pentristo kaj arkitekto (m. 1669)
1636: Nicolas Boileau, franca poeto, historiisto pri Ludoviko la 14-a, membro de Franca Akademio (m. 1711)
1652: Henrik Berzeviczy, hungara jezuito, profesoro, instruisto, fakverkisto (m. 1713)
1661: Ludoviko de Francio, heredonto de franca trono (m. 1711)
1727: Ivan Ŝuvalov, rusa nobelo, fondinto de la Rusia Akademio de Belartoj (m. 1794)
1757: Antonio Canova, itala skulptisto, pentristo, arkitekto (m. 1822)
1775: Johann Heinrich Besser, germana eldonisto kaj librovendisto (m. 1826)
1778: Gustavo la 4-a Adolfo, reĝo de Svedio el Oldenburga dinastio (m. 1837)
1808: John Taylor, usona kleriko de mormonoj, prezidanto de la Eklezio de Jesuo Kristo de la Sanktuloj de la Lastaj Tagoj (m. 1887)
1818: Imre Szacsvay, hungara advokato kaj politikisto (m. 1849)
1832: Gyula Szapáry, ĉefministro de Hungario, grafo (m. 1905)
1841: Charles Laisant, franca matematikisto kaj politikisto, vicprezidanto de Espéranto-France (m. 1920)
1845: Sámuel Teleki, hungara grafo, verkisto kaj vojaĝisto en Afriko, membro de Hungara Scienca Akademio (m. 1916)
1853: Benjamin Kiesewetter, germana entreprenisto kaj politikisto (m. 1934)
1862: Feliks Koneczny, pola verkisto, ĵurnalisto, bibliotekisto, historiisto kaj historiozofo, kreinto de originala koncepto pri civilizoj kaj ties kritikisto, okupiĝanta pri historio de Mez-Orienta Eŭropo (m. 1949)
1865: Károly Gspann, hungara, rumania hungara kuracisto (m. 1938)
1871: Stephen Crane, usona naturalisma verkisto kaj ĵurnalisto (m. 1900)
1873: Wilhelm Róbin, pola kuracisto, iniciatinto kaj unua prezidanto de Universala Medicina Esperanto-Asocio, ĉefkunlaboranto de la Enciklopedio de Esperanto, viktimo de la germana Operaco Reinhardt (m. 1942)
1877: Else Ury, germana verkistino konata de la adoleskantina romano (m. 1943)
1878: Carlos Saavedra Lamas, argentina Nobelpremiita politikisto, diplomato kaj juristo (m. 1959)
1879: Pál Teleki, hungara geografo kaj politikisto, ĉefministro de Hungario (m. 1941)
1880: Alfred Wegener, germana sciencisto pri kontinenta drivado (m. 1930)
1880: Ŝalom Aŝ, pola judo verkanta en la jida lingvo, prezidanto de la jida PEN-klubo, aktivulo de haskala-movado, elmigrinta al Usono, kontribuanta al juda-kristana interkompreno (m. 1957)
1887: L.S. Lowry, brita pentristo, pejzaĝisto de Nordokcidenta Anglio (m. 1976)
1889: Jan Silhan, pola oficiro, poligloto, redaktoro, esperantisto, internacia aganto de blindula movado, prezidanto de Universala Asocio de Blindul-Organizaĵoj (m. 1971)
1889: Hannah Höch, germana pentristo, grafika artisto kaj kolaĝ-artisto de dadaismo (m. 1978)
1893: A. Paul Weber, germana litografiisto kaj pentristo (m. 1980)
1900: Endre Mann, rumania hungara ĵurnalisto, tradukisto, redaktoro (m. 1964)
1902: Nordahl Grieg, norvega verkisto, ĵurnalisto (m. 1943)
1903: Jean Tardieu, franca artisto, verkisto de Absurda Teatro (m. 1995)
1909: Herbert von Marouschek, aŭstra regionhistoriisto kaj publikigisto (m. 1961)
1911: Henri Troyat, franca verkisto (m. 2007)
1913: Andrzej Mostowski, pola matematikisto kaj logikisto, kontribuanta i.a. al aroteorio kaj modeloteorio (m. 1975)
1914: Moshe Teitelbaum, hungara ĥasido, reprezentanto de Ortodoksa Judismo (m. 2006)
1921: Ilse Aichinger, aŭstra verkistino, membrino de Gruppe 47 (m. 2016)
1923: Victoria de los Ángeles, hispana kantistino (soprano) (m. 2005)
1927: János Varró, rumania hungara literaturhistoriisto, verkisto, tradukisto (m. 2004)
1928: Josef Hála, ĉeĥa pianisto, klavicenisto kaj muzika pedagogo, profesoro (m. 2019)
1929: Ernst Lossa, viktimo de sistema murdo de homoj kun fizikaj, mensaj kaj emociaj handikapoj en Germanio kadre de Aranĝo T4 (m. 1944)
1933: Vjaĉaslaŭ Adamĉik, soveta, belorusa verkisto, dramisto, filmscenaristo kaj ĵurnalisto (m. 2001)
1933: Borbála Porzsolt, rumania hungara pentristino kaj grafikistino (m. 2021)
1935: Edward Said, usona kulturkritikisto, profesoro pri kompara literaturscienco, aŭtoro de la libro Orientalismo (m. 2003)
1937: Roman Dobrzyński, pola ĵurnalisto, estrarano de Pola Esperanto-Junularo, vicprezidanto de TEJO, redaktoro de "Kontakto", LKK-ano de UK 1987, vicprezidanto de UEA, esperantiginta televidan lingvokurson de BBC Mazi en Gondolando, Honora Membro de UEA
1939: Imre Márkó, rumania hungara novelisto, kritikisto
1939: Bernard Kouchner, franca kuracisto kaj politikisto, kunfondinto de organizaĵoj Kuracistoj sen landlimoj kaj Kuracistoj tutmondaj
1942: Heinz Dopsch, aŭstra historiisto
1943: Salvatore Adamo, belga-itala kantisto franclingva
1944: Rafik Hariri, ĉefministro de Libano, miliardulo, politikisto, murdita (m. 2005)
1950: Robert B. Laughlin, usona Nobelpremiita fizikisto okupiĝinta pri ondfunkcioj
1962: Magne Furuholmen, norvega muzikisto kaj pentristo
1963: Katja Riemann, germana aktorino kaj kantistino
1972: Prince Henry Ozoemena Ogúinye, niĝeria esperantisto, ĵurnalisto kaj altlerneja lekciisto, partoprenanto de korespondaj kursoj, fondinto de pluraj Esperanto-kluboj kaj asocioj, prezidanto de la Esperanto-Federacio de Niĝerio, kiun li reprezentis en la Komitato de UEA, kontribuanto al "Kontakto", "Monato" kaj aliaj revuoj, partoprenanto de Afrikaj Esperanto-Kongresoj
1973: Aishwarya Rai, barata aktorino kaj modelulino