|
27-a de decembro
La 27-a de decembro estas la 361-a tago de la jaro (la 362-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 4 tagoj restas.
Je la 27-a de decembro okazis, interalie:
Eventoj
- 537: Konstantinopolo: imperiestro Justiniano la 1-a konsekris bazilikon Hagia Sofia
- 1206: Sankta Dominiko fondis apud Karkasuno ordenon de dominikaninoj, t.e. predikantoj por kontraŭstariĝi al katarismo
- 1253: Flandra franciskano, misiisto kaj vojaĝisto Vilhelmo de Rubruk atingis kun mesaĝo de la reĝo de Francio Ludoviko la 9-a Karakorumon, ĉefurbon de mongola ĥano - celo de la ekspedicio estis esploro ĉu la ĥano estus preta akcepti kristanismon kaj iĝi aliancano en batalo kontraŭ turkoj
- 1400: Pollando: Nowe Miasto nad Pilicą iĝis urbo
- 1512: Proklamo de la Leĝoj de Burgoso, unua kodigita regularo pri konduto de hispanoj en Ameriko
- 1529: Reĝo Sigismondo la 1-a alligis Mazovion al Pollando - pro manko de vira hereda posteulo
- 1587: Krakovo: Sigismondo la 3-a en la Vavela Katedralo kroniĝis kiel reĝo de Pollando
- 1655: Pollando: sveda sieĝo de Jasna Góra finiĝis - turnopunkto de la sveda diluvo
- 1703: Methuen-traktato pri komerco inter Portugalio kaj Britio
- 1741: Armeo de Reĝlando Prusio eniris Olomouc
- 1831: Dua vojaĝo de la Beagle: Charles Darwin ekvojaĝis ĉirkaŭ la mondo sur la velŝipo HMS Beagle
- 1845: John L. O'Sullivan en sia ĵurnalo "New York Morning News" argumentis, ke Usono rajtas postuli la tutan Oregonan Landon "per la rajto de nia evidenta destino"
- 1862: Malfermo de fervojlinio inter Varsovio kaj Peterburgo
- 1870: Hispana ĉefministro Juan Prim estis mortige vundita en atenco
- 1877: La 10-a rusa-turka milito: batalo de Ŝejnova (Ŝipka montpasejo) komenciĝis en Balkana Montaro
- 1895: Kolumbio: pendoponto super Kaŭko, kiu ligas urbon Sankta Fido de Antjokio kaj Olaya ekfunkciis - la plej longa en Sudameriko
- 1904: Londono: premiero de Peter Pan en Duke York's Theatre, de la skota aŭtoro kaj teatroverkisto James Matthew Barrie
- 1907: La 2-a kongreso de Junaj Turkoj okazis en Parizo - sultano Abd-ul-Hamid la 2-a estis kritikita en ĝia fina deklaracio
- 1911: Unuan fojon oni plenumis kanton Ĝana Gana Mana, komponitan de Rabindranath Tagore, kies unua versaĵo iĝis en 1950 nacia himno de Barato
- 1916: Unua mondmilito: Francio kaj Britio disdividis estintan germanan kolonion Togolando
- 1917: En Sovetunio aperis dekreto pri ŝtatigo de bankoj
- 1918: Dua Pola Respubliko: Ribelo de Grandpolujo kontraŭ Vajmara respubliko eksplodis en ties provinco Poznano (lulilo de la pola ŝtataneco restanta dum 125 jaroj ene de prusa aneksaĵo), sub gvido de generaloj Stanisław Taczak kaj Józef Dowbor-Muśnicki
- 1926: Papo Pio la 11-a kondamnis agadon de franca monarkiisma kontraŭrevolucia movado Action Française
- 1928: Pola flugkompanio LOT fondiĝis
- 1929: Sovetunio: abolo de la Nova Ekonomia Politiko; Stalin enkondukis la intencon "elimini kulakojn kiel klason", kiu transformiĝis al amasa persekutado de pli riĉaj kamparanoj — kolektivigo en Sovetunio
- 1933: Brita Muzeo pagis al regopovoj de Sovetunio 100 mil pundojn pro kelkcent paĝoj (⅔ de la tuto) de la Sinaja Kodekso, konservata en leningrada Ŝtata Publika Biblioteko
- 1934: Persio ŝanĝis nomon al Irano
- 1936: Turka poeto Nâzım Hikmet estis arestita
- 1939: Turkio: tertremo en provinco Erzincan mortigis pli ol 30 000 homojn; Germana okupado de Pollando: nokte de la 26-a/27-a de decembro en Wawer (nun kvartalo de Varsovio) germanaj okupantoj pafmortigis 107 arestitajn personojn eltiritajn de loĝejoj pro pli frua pafmortigo de 2 germanaj suboficiroj fare de krimuloj fuĝintaj de punejo; en Saksio la polico altrudis al polaj trudlaboristoj kun enkonduko de polica horo la limigon de persona libereco: malpermeso iri al publikaj manĝejoj, forlasi laborlokon
- 1940: Pola Rezistomovado: en Provinco Vartlando Gestapo informis pri kresko de cirkulanta konspira gazetaro kaj traserĉis kelkcenton da domoj serĉante armilojn kaj sekretajn presejojn; Rumanio: generalo Ion Antonescu estis informita pri planata operaco kontraŭ Grekio kaj lige al tio pri koncentriĝo de 12-a Armeo, kaj pri germanaj planoj kontraŭ Sovetunio
- 1941: norde de Łowicz surgrundiĝis skipo de mutobskuruloj; de Moskvo al Pollando alvenis nokte unua iniciata grupo, kies celo estis restarigo de la Pola Laborista Partio sur teritorioj okupitaj de Germanio, kiu pere de paraŝutoj surgrundiĝis apud Varsovio (pli frua septembra provo de Vjazma fiaskis pro aviadila katastrofo); britaj kaj norvegaj taĉmentoj atakis komunumon en Sogn og Fjordane detruante germanajn artileriajn subtaĉmentojn de maraj kanonoj kaj fabrikojn de sterilvakuigo kaj fiŝoleo; Dmitrij Ŝostakoviĉ finis sian 7-an simfonion, verkitan dum kaj pri la sieĝo de Leningrado
- 1942: Taĉmento de Pola Enlanda Armeo eksplodigis fervojan trakon inter Vilno kaj Kovno; ribelo de Zamość: speciala taĉmento de Kamparanaj Batalionoj bruligis vilaĝon Wierzbie en distrikto Zamojski, enloĝitan de germanoj - venĝe pro deportado de pola loĝantaro de Zamość-regiono; malliberigita de germanoj soveta generalo Andrej Andrejeviĉ Vlasov eldonis t.n. Dekreton de Smolensk pri neceso faligi stalinismon kaj krei novan Rusion.
- 1943: Germana polico pafekzekutis en ruinoj de Varsovia geto 37 virojn kaj 5 virinojn, en Lublin 40 kaj en 3 aliaj lokoj 24 homojn; Gestapo sendis de Breslaŭo (ekde 1945 renomata Vroclavo) 5 polojn al koncentrejo Gross-Rosen
- 1944: Dua soveta okupado de Pollando: en Lublin generalo de Ruĝa Armeo sciigis sovetajn regopovojn pri aresto ĝis tiu ĉi tago de 15 mil personoj, kies parton oni soldatservigis en la Unuan Armeon de Pola Soldataro (komunista); apud Nowy Targ okazis lasta alteriĝo de mutobskuruloj de Polaj Armitaj Fortoj en Okcidento por batali kontraŭ du okupantoj; Orienta Fronto: en Hungario Ruĝa Armeo komencis malvastigi ringon ĉirkaŭ Budapeŝto okupante oriente de Danubo Csömör, Maglód, Vecsés, kaj okcidente Kalenfeld, Budakalász, Békásmegyer; Pacifiko: sur insularo Palaŭo rezisto de japanoj sur la insulo Peleliu finiĝis
- 1945: Usono: konferencaj decidoj de Bretton Woods ekvalidis - kreo de la Internacia Mona Fonduso kaj de la Monda Banko, ankaŭ Internacia Banko por la Rekonstruo kaj Disvolvigo ekfunkciis
- 1947: Stalinismo: Armea Tribunalo en Varsovio mortkondamnis subkolonelon kaj historiiston Wacław Lipiński, estinta soldato de Józef Piłsudski, aktivulo de Pola Subtera Ŝtato — li mortis en malliberejo en 1949
- 1949: Nederlanda reĝino Juliana suverenigis Indonezion - la reĝino kaj ĉefministro Mohammad Hatta subskribis la traktaton, kio oficiale finis la nederlandan koloniigon
- 1949: Kultura interkonsento estis subskribita inter Turkio kaj Usono
- 1958: Nasko de nova franca franko kun valoro de 100 malnovaj frankoj kaj 17,5%-a devaluto
- 1966: Kultura Revolucio: 10 000 Ruĝaj gardistoj, renkontiĝintaj en Pekino, denuncis prezidanton de Ĉina Popola Respubliko Liu Shaoqi
- 1968: Skipa kosma misio de Apollo 8 finiĝis
- 1975: Papo Paŭlo la 6-a apelaciis al Israelo agnoski homrajtojn de palestinanoj
- 1978: Hispana transiro: reĝo Johano Karlo la 1-a subskribis unuan demokratian konstitucion de Hispanio, post 40 jaroj de frankismo
- 1979: Komence de la soveta interveno en Afganio taĉmentoj de Specnazo atakis prezidentan palacon en Kabulo - estis pafmortigita prezidanto de Afganio Hafizullah Amin
- 1981: Usona semajnrevuo Time anoncis Lech Wałęsa Persono de la jaro 1981
- 1983: Papo Johano Paŭlo la 2-a renkontiĝis kun Mehmet Ali Ağca
- 1984: En Toruń komenciĝis, reĝisorata de regopovoj de Pola Popola Respubliko, proceso de 3 oficiroj de sekureca servo kaj ilia superulo, akuzitaj pri homforkapto, torturado kaj murdo de pastro Jerzy Popiełuszko
- 1985: 19 civiluloj estis murditaj kaj pli ol 100 vunditaj en palestinaj teroraj atakoj en flughavenoj de Romo kaj Vieno; Ruando: korpo de murdita usona etologino Dian Fossey estis malkovrita en ŝia kabano en Nacia Parko de Vulkanoj
- 1989: Egiptio kaj Sirio post 12 jaroj religis diplomatiajn rilatojn
- 1991: Pollando agnoskis sendependecon de Armenio, Azerbajĝano, Belorusio, Kazaĥio, Moldava Respubliko, Rusia Federacio, Taĝikio kaj Turkmenio; Framasonismo: Granda Nacia Loĝio de Pollando estis vekigita helpe de Granda Oriento de Italio
- 1995: Marek Kamiński kiel unua polo atingis la sudan poluson
- 2002: 72 personoj pereis kaj pli ol 200 vundiĝis dum terorisma atako per bombokamiono kontraŭ administrejo en Grozno (Ĉeĉenio, Rusio)
- 2003: Iraka milito: 5 bulgaraj soldatoj estis mortigitaj en Karbala; Bolonjo: bombeksplodo, sen konsekvencoj, en la restadejo de Romano Prodi, tiam prezidanto de Eŭropa Komisiono
- 2005: Fondaĵo de Arkeologia Parko fondita: Bosnia Piramido de la Suno
- 2007: Rawalpindi: pro atenco de sinmortiginto pereis dufoja ĉefministrino de Pakistano - Benazir Bhutto, forlasanta amaskunvenon de Pakistana Popola Partio
- 2008: Konflikto de la Gaza Sektoro komenciĝis - Israelo flugatakis Gazan Sektoron (dum 3 semajnoj pereis ne malpli ol 271 personoj, ĉirkaŭ 600 vundiĝis)
- 2009: Protestado en Irano komenciĝis post prezidenta balotado (oficiale la unuan tagon pereis en tumultoj 8 personoj, entute 30, neoficiale ne malpli ol 150)
- 2013: Rezulte de bombeksplodo en aŭtomobilo en Bejruto 6 personoj pereis kaj 71 vundiĝis - inter mortigitoj estis libana ministro pri financoj; Siria enlanda milito: en embusko de registaraj fortoj en gubernio Rif Dimaŝk pereis 65 islamistoj, kaj 20 vundiĝis
- 2022: Invado de Rusio en Ukrainion: en Ĥersono oni plene revenigis liveradon de gaso, krome 83% kurenton, 92% akvon, centran hejtadon 76% — vespere nasko-malsanulejo kun 5 virinoj post akuŝo estis trafita de rusa raketo; al kontrolataj terenoj revenis korpoj de 42 ukrainaj soldatoj; oni konfirmis morton de 4 ukrainaj soldatoj kun kozakaj pseŭdonomoj, plenumantaj batalmision en limanta Brjanska provinco; Ukrainio retenis pli ol 160 000 tunojn da ferercoj apartenantaj al rusa oligarĥo, kiu el havenaj deponejoj intencis eksterleĝe transporti ilin al Rusio; dum ukraina aeratako 15 FSB-laboristoj pereis aŭ estis vunditaj. Reagoj: rusia miliardulo kritikanta Putin kaj la militon dum ferioj en Barato ne travivis falon de fenestro; Estonio jam ne kapablas certigi lokon al ukrainaj rifuĝintoj, sian helpon de la nova jaro oferis Finnlando; finna konzerno rezignis pri konstruprojektoj de ventoparkoj por Rusio; defend-ministro de Francio post interkonsento pri livero de du observaj satelitoj veturas al Kievo
Naskiĝoj
- 1525: Giovanni Pierluigi da Palestrina, itala komponisto (m. 1594)
- 1566: Jan Jessenius, slovaka humanisto, rektoro de la Universitato de Karolo (m. 1621)
- 1571: Keplero, germana astronomo, matematikisto kaj astrologo, konata pro la Leĝoj de Kepler (m. 1630)
- 1595: Bohdan Ĥmelnickij, kozaka hetmano, nacia heroo de Ukrainio (m. 1657)
- 1654: Jacob Bernoulli, svisa matematikisto kaj fizikisto, formulinta la leĝon de grandaj nombroj (m. 1705)
- 1717: Pio la 6-a, papo (m. 1799)
- 1761: Michael Andreas Barclay de Tolly, rusia generalo-feldmarŝalo (m. 1818)
- 1773: George Cayley, angla inventisto kaj inĝeniero kontribuinta al evoluo de aerodinamiko (m. 1857)
- 1788: Andreas Wiß, germana verkisto kaj teologo (m. 1816)
- 1806: Ramón Cabrera, hispana generalo kaj politikisto, estro de karlistoj (m. 1877)
- 1806: Gustav Kühne, germana verkisto (m. 1888)
- 1822: Louis Pasteur, franca kemiisto, pioniro de mikrobiologio, inventisto de la metodo pri pasteŭrizado (m. 1895)
- 1823: Ferenc Komáromy, hungara verkisto (m. 1896)
- 1832: Paŭlo Tretjakov, rusa kolektisto, fondinto de la Tretjakova galerio (m. 1898)
- 1836: Walery Antoni Wróblewski, pola revolucia-demokratia aktivulo, komandanto de la Januara ribelo kontraŭ la Rusia Imperio, generalo de la Pariza Komunumo (m. 1908)
- 1869: Kelemen Gál, hungara historiisto (m. 1945)
- 1896: Carl Zuckmayer, germana verkisto, pacisto (m. 1977)
- 1898: Mária Halmágyi, hungara ĵurnalistino, poetino (m. 1972)
- 1898: Otto Maschl, aŭstra ekonomikisto, verkisto, komunisto kaj esperantisto, aktivulo de SAT, kunlaboranto de "Sennaciulo", "Sennacieca Revuo" kaj "La Nova Epoko" (m. 1973)
- 1901: Marlene Dietrich, germana aktorino kaj kantistino, seksosimbolo, usona civitanino (m. 1992)
- 1902: Ferenc Szabó, hungara komponisto, profesoro (m. 1969)
- 1906: Erwin Geschonneck, germana aktoro en GDR (m. 2008)
- 1911: Endre Szervánszky, hungara komponisto, profesoro kaj justulo inter la popoloj (m. 1977)
- 1916: Gyula Márton, rumania hungara lingvisto, universitata profesoro (m. 1976)
- 1917: János Ady, hungara eldonisto kaj redaktoro (m. 1988)
- 1920: Jiří Sovák, ĉeĥa aktoro (m. 2000)
- 1924: Daniel Luez, franca esperantisto, kreanto de Koresponda Servo Mondskala, membro de la kabareto La tri koboldoj, kontribuanto al "La Ondo de Esperanto", redaktoro de "Fonto", tradukisto (m. 2013)
- 1925: Michel Piccoli, franca aktoro (m. 2020)
- 1926: Lajos Vajda, rumania hungara historiisto (m. 1990)
- 1928: Lóránt Péter, rumania-hungara inĝeniero, fakverkisto pri tekniko
- 1929: Günter Anton, germana pedagogo kaj idisto
- 1931: Scotty Moore, usona gitaristo kaj muzik-registra inĝeniero akompananta al Elvis Presley (m. 2016)
- 1937: Dale Russell, kanada geologo kaj paleontologo esploranta dinosaŭrojn, konsideranta eksterteran tialon (supernovao, kometo, asteroido) por formortado (m. 2019)
- 1943: Joan Manuel Serrat, hispana kantisto, peranto de la kataluna nova kanzono
- 1944: Markus Werner, svisa verkisto de romanoj kaj pedagogo
- 1948: Gérard Depardieu, franca aktoro
- 1951: Ernesto Zedillo Ponce de León, prezidento de Meksiko
- 1951: György Jovián, rumania hungara/hungara pentristo
- 1959: János Barabás T., hungara verkisto kaj diplomato
- 1961: Guido Westerwelle, germana politikisto, gvidanto de Libera Demokratia Partio (m. 2016)
- 1962: Jörg Rüpke, germana klasika filologo kaj fakulo pri antikva historio de religio
- 1963: Gamal Mubarak, egipta politikisto, kiu ĝis la Egipta revolucio de 2011 gvidis Naci-demokratian partion
- 1965: Salman Ĥan, aktoro de la barata kinematografio
- 1967: Levente Kovács, rumania hungara aktoro
- 1981: Emilie de Ravin, aŭstralia aktorino
- 1988: Hayley Williams, usona kantistino kaj kantaŭtorino
- 1991: Jimi Blue Ochsenknecht, germana aktoro kaj kantisto
- 1995: Timothée Chalamet, franc-usona aktoro
Mortoj
- 1065: Fernando la 1-a, reĝo de Leono (n. ĉirkaŭ 1017)
- 1498: Alexander Hegius, nederlanda humanisto kaj pedagogo (n. 1439)
- 1585: Pierre de Ronsard, franca poeto (n. 1524)
- 1633: Meletij Smotrickij, litva filologo, aŭtoro de slavona gramatiko (n. ĉirkaŭ 1577)
- 1663: Kristino de Francio, franca princino (n. 1606)
- 1743: Hyacinthe Rigaud, franca pentristo (n. 1659)
- 1793: Gottlob Ernst Josias Friedrich von Stein, germana oficisto (n. 1735)
- 1802: Jens Juel, dana pentristo (n. 1745)
- 1808: Ferenc Nyulas, hungara kuracisto, kunmalkovrinto de mangano (n. 1758)
- 1849: Jacques-Laurent Agasse, svisa pentristo (n. 1767)
- 1850: Karl Friedrich Anton von Conta, germana diplomato kaj politikisto (n. 1778)
- 1873: Edward Blyth, angla ornitologo, zoologo, farmaciisto (n. 1810)
- 1891: Aleksander Chodźko, pola poeto, orientalisto, slavisto, tradukisto (n. 1804)
- 1914: Otto Herman, hungara sciencisto, ornitologo, politikisto (n. 1835)
- 1923: Gustave Eiffel, franca arkitekto kaj inĝeniero (n. 1832)
- 1930: Gyula Farkas, hungara matematikisto kaj fizikisto, konata pro sianoma lemo (n. 1847)
- 1936: Leon Wyczółkowski, pola pentristo, grafikisto kaj desegnisto (n. 1852)
- 1936: Mehmet Âkif Ersoy, turka verkisto kaj bestokuracisto (n. 1873)
- 1938: Osip Mandelstam, rusia, sovetia poeto, viktimo de la Granda Teroro (n. 1891)
- 1939: Hermann Häfker, germana historiisto, pioniro pri filmteorio, aŭtoro de Jarmiloj pasas, viktimo de nazia koncentrejo (n. 1873)
- 1944: Amy Beach, usona komponistino kaj pianistino, unua usona virino, kiu komponis simfonion (n. 1864)
- 1944: Sára Salkaházi, slovaka monaĥino, justulino inter la popoloj, murdita (n. 1899)
- 1950: Max Beckmann, germana pentristo kaj grafikisto (n. 1884)
- 1951: Emil Herfurth, germana pedagogo kaj politikisto (n. 1887)
- 1953: Julian Tuwim, pola poeto, tradukisto de diversnacia poezio al la pola kaj esperanto (n. 1894)
- 1962: Erwin Wittstock, rumana verkisto kaj juristo (n. 1899)
- 1964: József Köpeczi Sebestyén, hungara arthistoriisto, blazonisto, pentristo (n. 1878)
- 1967: Friedrich Pfister, germana klasika filologo (n. 1883)
- 1972: Ákos Dutka, hungara poeto, ĵurnalisto, redaktoro, framasono (n. 1881)
- 1978: Alexandre Deulofeu, kataluna politikisto kaj filozofo (n. 1903)
- 1978: Houari Boumediene, prezidanto de Alĝerio (n. 1932)
- 1984: Lola Réz Kosáryné, hungara verkistino kaj tradukistino (n. 1892)
- 1985: Dian Fossey, usona etologino okupiĝanta pri montaj goriloj, murdita (n. 1932)
- 1986: Ferenc Fülöp, hungara popoldancisto (n. 1903)
- 1990: András Grepály, rumania hungara kuracisto (n. 1912)
- 1991: Wilhelm Solzbacher, germana-usona ekonomikisto, lingvisto, poligloto kaj esperantisto, redaktanto de "La Juna Batalanto", ĉefsekretario de MOKA, prelegvojaĝanto pri Esperanto en Eŭropo kaj Usono, prezidanto de EANA, kunredaktoro de "Amerika Esperantisto", membro de AdE kaj kunlaboranto de la Enciklopedio de Esperanto (n. 1907)
- 1992: Pavol Čarnogurský, slovaka politikisto kaj disidento (n. 1908)
- 1994: András Bálint, rumania hungara ĵurnalisto kaj redaktoro (n. 1943)
- 1995: Albert Goodheir, nederlanda instruisto, pastoro de Skota Eklezio, kvakero, poligloto, premiata ĉe Belartaj Konkursoj de UEA, Esperanto-verkisto tradukata al la angla, hungara, pola, rumana kaj skotgaela lingvoj, kunredaktoro de Sngla kaj Skota Antologioj, redaktoro de "Esperanto en Skotlando", sekretario de AdE, adjunkto de AIS, verkisto, tradukisto (n. 1912)
- 2007: Jaan Kross, estona poeto, verkisto kaj tradukisto, membro de la Parlamento de Estonio (n. 1920)
- 2007: Jerzy Kawalerowicz, pola filmreĝisoro kaj scenaristo (n. 1922)
- 2007: Mieczysław Künstler, pola ĉinologo (n. 1933)
- 2007: Benazir Bhutto, ĉefministrino de Pakistano, murdita (n. 1953)
- 2016: Carrie Fisher, usona aktorino, scenaristino kaj verkistino (n. 1956)
- 2021: Manfred Lückert, germana regionhistoriisto kaj arkivisto
Specialaj tagoj kaj festoj
La 27-a de decembro estas (laŭ gregoria kalendaro):
|
|
