|
9-a de decembro
La 9-a de decembro estas la 343-a tago de la jaro (la 344-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 22 tagoj restas.
Je la 9-a de decembro okazis, interalie:
Eventoj
- 536: Bizanca generalo Belizaro, nome de Justiniano la 1-a, okupis sen batalo forlasitan de gotoj Romon
- 656: Araba kalifo Ali ibn Abi Talib venkis ribelantojn en t.n. kamela batalo apud Basra
- 730: En batalo de Ardabilo ĥazaroj neniigis armeon de Umajida Kaliflando
- 1165: Vilhelmo la 1-a iĝis reĝo de Skotlando
- 1212: Majenco: Frederiko la 2-a iĝis reĝo de Germanio
- 1410: En Nieszawa oni subskribis, post la batalo de Grunwald, armisticon kun la Ordeno de germanaj kavaliroj, enkonduka al pactraktato en Toruń, kiu finis la grandan militon (1409-1411)
- 1425: Malaltaj Landoj: papo Marteno la 5-a fondis Katolikan universitaton de Loveno
- 1437: Post hastema foriro el Bohemio, reĝo Sigismondo mortis en Znojmo survoje al Hungario
- 1531: Meksiko: unua apero de Nia Damo de Gvadalupo
- 1582: Francio akceptis gregorian kalendaron
- 1687: Jozefo la 1-a en la aĝo de 9 jaroj kroniĝis kiel reĝo de Hungario, kiu tiel fariĝis feŭdo de Habsburgoj
- 1688: Glora Revolucio: venko de la armeo de Vilhelmo la 3-a en batalo de Reading (Wiltshire)
- 1775: Usona Milito de Sendependeco: post malvenko en batalo britaj aŭtoritatoj estis devigitaj evakuiĝi el la kolonio de Virginio
- 1824: Batalo de Ayacucho - decida batalo, kadre de militoj por sendependeco de Latin-Ameriko, post kiu finiĝis kolonia regado de la Hispana Imperio
- 1825: Konstantin Pavloviĉ iĝis imperiestro de la Rusia imperio
- 1836: En Peterburgo okazis premiero de opero Vivo por la caro kun muziko de Miĥail Glinka kaj libreto de Nestor Kukolnik kaj Vasilij Ĵukovskij
- 1856: Brita armeo en milito kontraŭ kaĝaroj konkeris Buŝehron
- 1892: Franca astronomo Auguste Charlois malkovris asteroidon Dembowska; angla futbalklubo Newcastle United F.C. fondita
- 1903: Franca Parlamento unuanime malakceptis virinan balotrajton
- 1905: Dresdeno: premiero de la opero Salomeo de Richard Strauss; en Francio estis voĉdonita leĝo malkuniganta eklezion kaj ŝtaton, stariganta apartigon de eklezio kaj ŝtato
- 1910: Pastra dekonaĵo estis abolita en Svedio
- 1916: Unua Mondmilito: Sur polaj teritorioj, pli frue aneksitaj de rusoj, ekvalidis nova valuto, la pola marko, kies bazo estis dispono de germana guberniestro generalo Hans von Beseler
- 1917: Unua Mondmilito: Brita armeo konkeris Jerusalemon; Rumanio subskribis armisticon kun Aŭstrio-Hungario kaj la Germana Regno; Krimeo: en Baĥĉisarajo fondiĝis plej supera institucio de krime-tataroj
- 1918: Nacia koalicio estis fondita en Finnlando
- 1919: Dua Pola Respubliko: registaro de Ignacy Jan Paderewski demisiis; Alexandru Vaida-Voevod iĝis ĉefministro de Rumanio
- 1921: Brazilo agnoskis de jure sendependecon de litova ŝtato
- 1922: Gabriel Narutowicz iĝis unua prezidento de Pollando
- 1924: Hungario kaj Nederlando subskribis industrian traktaton
- 1926: Kim Koo iĝis prezidanto de elmigrinta Provizora Registaro de Koreio
- 1930: Dua Pola Respubliko: En Katowice kunvenis unuafoje Silezia Sejmo de la 3-a oficperiodo
- 1931: Dua Hispana Respubliko proklamita: Hispana parlamento voĉdonis Konstitucion de la Hispana Respubliko
- 1937: Dua japana-ĉina milito: batalo pri Nankino komenciĝis - post falo de la urbo la 13-an de decembro japanoj efektivigis amasbuĉon de Nankino
- 1939: Germana okupado de Pollando: en Zakopane komenciĝis tritaga konferenco de reprezentantoj de ministerioj pri eksteraj rilatoj de Germanio kaj Sovetunio dediĉita al deportado de loĝantaro inter la du ŝtatoj; soveta okupado de Pollando: nokte en Lvovo de la 9-a/10-a de decembro NKVD arestis kaj malliberigis ĉirkaŭ 2000 polajn oficirojn
- 1940: Okcidenta Dezerta Kampanjo: Aliancanoj frakasis plimulton de la 10-a itala armeo, eniris al Cyrenaica komencante ofensivon, kiu forigis italojn de Egiptio - britaj kaj komunumaj trupoj komencis unuan gravan militan operacon
- 1941: Lublina geto establiĝis; Pacifiko: japanoj paraŝutis sur Filipinoj; Ĉinio deklaris militon al Japanio, Germanio kaj Italio, kune kun Kubo, Gvatemalo kaj Filipina Komunumo
- 1942: Ribelo de Zamość: taĉmento de Kamparanaj Batalionoj bruligis 55 bienojn de germanaj koloniistoj en vilaĝo Nawóz, el kiuj poloj estis deportitaj; pola ekzila registaro en Londono denove prezentis al regopovoj de aliancaj ŝtatoj tragikan situacion de judoj sur la okupataj polaj teritorioj; Suda Pacifiko: sur Nov-Gvineo aŭstralia 21-a Infanteria Bataliono likvidis lastajn japanajn rezistejojn
- 1943: Germana polico pafekzekutis sur ruinoj de Varsovia geto 114 virojn, 15 polinojn kaj 16 judinojn, en Żyrardów 10 kaj en 2 aliaj lokoj po 5; Orienta Fronto: trupoj de la 2-a Ukraina Fronto kune kun partizanoj de Kirovograd liberigis Znamenka (Orjola provinco)
- 1946: Unua el 12 Nurenbergaj procesoj kontraŭ pli ol 20 naziaj krimuloj komenciĝis
- 1948: Ĝenerala Asembleo de la Unuiĝintaj Nacioj akceptis Konvencion pri prevento kaj punado de la krimo genocido
- 1952: Granda londona smogo mortigis ĉirkaŭ 12 mil personojn
- 1953: Makartiismo: usona General Electric anoncis maldungon de komunistoj
- 1956: En Lodzo oni reaktivigis la Asocion de Pola Skoltismo
- 1958: Usona kontraŭkomunista politika premgrupo Societo John Birch fondiĝis
- 1961: Israelo: Adolf Eichmann prijuĝita kulpa de militkrimoj dum la dua mondmilito; Tanganjikio sendependiĝis
- 1962: Arizono: Nacia Parko de Ŝtoniĝinta Arbaro fondiĝis
- 1966: Barbado aniĝis al Unuiĝintaj Nacioj
- 1967: Nicolae Ceaușescu iĝis gvidanto de Rumana Socialisma Respubliko; Turkio: studentoj de altlernejoj okazigis en Ankaro manifestacion kontraŭ NATO
- 1968: Usona inventisto Douglas Engelbart prezentis hipertekston kaj komputilan muson, inventitan en sia laboratorio
- 1969: Usona ministro pri eksterlandaj aferoj William P. Rogers proponis planon pri armistico en la konsuma milito
- 1971: Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj aniĝis al UN
- 1979: Monda Organizaĵo pri Sano atestis tutmondan elradikigon de variolo, igante ĝin unusola homa infekta malsano tute elradikigita
- 1981: Monumento al klasikulo de la belorusa literaturo Maksim Bahdanoviĉ estis inaŭgurita en Minsko
- 1984: Konfederacion de Sendependa Pollando forlasis kvar membroj, interalie Romuald Szeremietiew - la kaŭzo estis manko de interkonsento kun gvidantoj de la partio pri konspira agado
- 1986: En Parizo malfermiĝis Musée d'Orsay
- 1987: En Cisjordanio kaj Gaza Sektoro komenciĝis unua intifado de palestinanoj
- 1988: Testoflugo de la sveda ĉasaviadilo Saab JAS 39 Gripen
- 1991: Pollando: en Toruń komencis disaŭdigi Radio Maryja
- 1992: Brita ĉefministro John Major anoncis en Ĉambro de komunumuloj separon de Diana Spencer disde Karlo, princo de Kimrujo
- 2003: 6 personoj pereis kaj 13 vundiĝis en sinmortiga atenco fare de du ĉeĉenaj teroristoj en Moskvo
- 2004: La Supera Kortumo de Kanado decidis, ke samseksa geedzeco estas konstitucia
- 2005: Lasta trafiko de la Londona etaĝa buso
- 2006: Christer Fuglesang iĝis unua svedo en la kosmo, flugante per Kosmopramo Discovery
- 2007: Vizitanta Irakon brita ĉefministro Gordon Brown anoncis transdonon de Basra-provinco en suda Irako al irakaj sekurecaj taĉmentoj
- 2008: En Litovio ekfunkciis registaro de Andrius Kubilius; Guberniestro de Ilinojo Rod Blagojevich estis arestita sub riproĉo de korupto
- 2011: En Bruselo estis subskribita traktato pri aliĝo de Kroatio al Eŭropa Unio
- 2012: Sub influo de sociaj protestoj en Egiptujo prezidento Mohamed Mursi nuligis dekretojn, kiuj plivastigis lian regopon
- 2016: Sudkorea parlamento suspendis prezidantecon de Bak Geun-Hje
- 2017: Aŭstralio iĝis la 26-a lando, kiu validigis samseksan edzecon
- 2019: Monda Kontraŭdopada Agentejo ekskludis Rusion por laŭvicaj kvar jaroj partopreni Someran Olimpikon en Tokio kaj Vintran Olimpikon en Pekino
- 2022: Invado de Rusio en Ukrainion: Bulgario unuafoje sendos armean helpon al Ukrainio, nur malpezajn armilojn kun municio; Pentagono anoncis transdonon de kromaj 275 milionojn da dolaroj por helpo favore al sekureco de Ukrainio; Belorusio konsentis transporti ukrainan grenon al Litovio, de kie ĝi estos dissendata
Naskiĝoj
- 1508: Gemma Frisius, nederlanda matematikisto, kartografo, filozofo kaj instrumento-fabrikanto (m. 1555)
- 1571: Willem Blaeu, nederlanda kartografo kaj eldonisto (m. 1638)
- 1579: Martín de Porres, perua dominikano, mistikulo, sanktulo (m. 1639)
- 1594: Gustavo la 2-a Adolfo, reĝo de Svedio (m. 1632)
- 1608: John Milton, angla poeto (m. 1674)
- 1695: Franz Anton Danreiter, aŭstra pejzaĝarkitekto kaj desegnisto (dato de la baptiĝo) (m. 1760)
- 1717: Johann Joachim Winckelmann, germana arkeologo kaj verkisto, fondinto de la historio de arto kaj scienca arkeologio (m. 1768)
- 1742: Carl Wilhelm Scheele, sveda-germana apotekisto kaj kemiisto, malkovrinto de oksigeno, kloro, molibdeno, volframo, glicerino kaj de pluraj acidoj (m. 1786)
- 1748: Claude Louis Berthollet, franca kuracisto kaj kemiisto, kunkreinto de kemia nomenklaturo (m. 1822)
- 1751: Maria Luiza de Parma, reĝino de Hispanio (m. 1819)
- 1772: Bálint Kiss, hungara kalvinana pastro, historiisto (m. 1853)
- 1773: Armand Augustin Louis de Caulaincourt, franca markizo, generalo kaj diplomato (m. 1827)
- 1809: Hermann Sauppe, germana filologo klasika, pedagogo kaj epigrafisto (m. 1893)
- 1821: Ferenc Balássy, hungara historiisto, katolika pastro (m. 1896)
- 1831: Maurice de Hirsch, germana entreprenisto kaj mecenato (m. 1896)
- 1837: Émile Waldteufel, franca komponisto (m. 1915)
- 1842: Petro Kropotkin, rusa sciencisto kaj anarkiisto, teoriisto de anarki-komunismo (m. 1921)
- 1847: Sándor Lipthay, hungara inĝeniero, profesoro (m. 1905)
- 1860: Otto W. Zeidlitz, sveda pastro, kunfondinto de Esperanto-klubo en Uppsala, Esperanto-verkisto kaj tradukisto (m. 1943)
- 1861: Hélène Smith, franca mediumino, popularigantino de Aŭtomata Skribado, profesorino de psikologio ĉe la Universitato de Ĝenevo (m. 1929)
- 1863: Boris Hrinĉenko, ukraina verkisto, etnografo, kleriga aganto, tradukisto (m. 1910)
- 1864: Ernest Deligny, franca bibliotekisto, volapukisto kaj esperantisto, ano de 18 UK-oj, enestanta en Laŭroj (m. 1950)
- 1868: Fritz Haber, germana Nobelpremiita kemiisto (m. 1934)
- 1872: Antal Kóczé, hungara ciganmuzikestro (m. 1926)
- 1876: Sam Jansson, sveda liceestro, vicprezidanto de SEF, prezidanto de Sveda Esperanto-Instituto, nacia direktoro de ISOSEK kaj gvidanto de radioprogramo pri Esperanto (m. nekonata)
- 1882: Joaquín Turina, hispana komponisto, dirigento de la Rusaj Baletoj (m. 1949)
- 1882: Jenő Dálnoki Veress, hungara pastro kaj fakverkisto (m. 1968)
- 1883: Aleksandros Papagos, greka marŝalo, ĉefministro (m. 1955)
- 1889: Hannes Kolehmainen, finna longdistanca kuristo (m. 1966)
- 1891: Maksim Bahdanoviĉ, belorusa poeto kaj kunkreinto de la belorusa lingvo (m. 1917)
- 1892: Jozefo Alfus, pola librotenisto kaj esperantisto, kasisto dum UK 1931, kontribuanta al "Pola Esperantisto" kaj "Heroldo de Esperanto" (m. 1969)
- 1895: Pasionaria, hispana politikistino, gvidantino de la Komunista Partio de Hispanio (m. 1989)
- 1901: Jean Mermoz, franca aviadisto (m. 1936)
- 1901: Ödön von Horváth, aŭstra verkisto (m. 1938)
- 1909: Erzsébet Bajkó, hungara verkistino, kunlaborantino de gazetoj (m. 2008)
- 1910: Henry Lee Giclas, usona astronomo (m. 2007)
- 1911: Jan Filip, ĉeĥa sacerdoto, doktoro de teologio, profesoro, verkisto, Esperanto-vortaristo, konata de Kantareto – ĉeĥoslovakaj popolaj kantoj (m. 1971)
- 1914: Herbert Hunger, aŭstra papirusologo, klasika filologo kaj bizancisto (m. 2000)
- 1916: Kirk Douglas, usona aktoro (m. 2020)
- 1917: György Antal, hungara muzikpedagogo (m. 2007)
- 1920: Carlo Azeglio Ciampi, prezidento de Italio (m. 2016)
- 1921: Ede Bartos, hungara aktoro
- 1925: Ernest Gellner, brita filozofo, sociologo kaj socia antropologo (m. 1995)
- 1926: Jan Křesadlo, ĉeĥa poeto, verkisto, psikologo, poligloto, lingvisto, artisto, tradukisto, komponisto (m. 1995)
- 1929: Hans-Joachim Näther, germana disidento, ekzekutita en GDR en la periodo de stalinismo (m. 1950)
- 1931: Vilmos Varga, rumania hungara aktoro kaj deklamisto (2016)
- 1932: Donald Byrd, usona trumpetisto de moderna ĵazo (m. 2013)
- 1934: Judi Dench, angla aktorino, kvakero
- 1944: Vaso Papandreu, greka politikistino, membro de Eŭropa Komisiono (m. 2024)
- 1946: Sonia Gandhi, barata politikistino, parlamentanino, prezidantino de Barata Nacia Kongreso
- 1953: John Malkovich, usona aktoro, reĝisoro kaj produktoro
- 1954: Jean-Claude Juncker, ĉefministro de Luksemburgio, prezidanto de Komisiono Juncker (2014–2019)
- 1956: Jean-Pierre Thiollet, franca eseisto kaj ĵurnalisto
- 1963: Zurab Ĵvania, ĉefministro de Kartvelio, biologo, kungvidanto de la revolucio de la rozoj (m. 2005)
- 1963: Masako, imperiestrino de Japanio
- 1965: Hèctor Alòs i Font, kataluna komputisto, prezidinto de KEJ, redaktoro de ĝia gazeto "Kata Luno" kaj kunredaktoro de "Freqüències", sekretario de KEA kaj redaktoro de "Kataluna Esperantisto", estrarano de IKEL, kunaŭtoro de Ek al Leg'! kaj de esperanto-kataluna vortaro
- 1968: Rozália Lőrinczi, rumania hungara pupaktorino
- 1968: Zsolt Sándor, rumania hungara matematikisto, ekonomikisto kaj universitata instruisto
- 1969: Attila Balázs, hungara aktoro
- 1970: Djalma Feitosa Dias, brazila futbalisto, membro de la brazila nacia teamo de futbalo
- 1980: Simon Helberg, usona aktoro
- 1993: Hazel Brugger, svisa-germana-usona kabaredistino kaj kolumnistino
Mortoj
- 1165: Malkolmo la 4-a, reĝo de Skotlando, lasta kiu uzis la skotan nomon (n. 1141)
- 1437: Sigismondo la 1-a, imperiestro de la Sankta Romia Imperio (n. 1368)
- 1565: Pio la 4-a, papo (n. 1499)
- 1625: Ubbo Emmius, germana historiisto, geografo kaj rektoro (n. 1547)
- 1631: János Rimay, hungara nobelo, poeto, verkisto, politikisto (n. ĉirkaŭ 1570)
- 1631: Liborius Wagner, katolika pastro kaj beatigita martiro (n. 1593)
- 1641: Antoon van Dyck, flandra pentristo (n. 1599)
- 1669: Klemento la 9-a, papo (n. 1600)
- 1706: Petro la 2-a, regento kaj reĝo de Portugalio (n. 1648)
- 1782: Farkas Cserey, hungara kortega konsilanto, referanto (n. 1719)
- 1798: Johann Reinhold Forster, germana naturalisto, okupiĝanta pri ornitologio en Nordameriko (n. 1729)
- 1806: Francisko (Saksio-Koburgo-Saalfeld), germana duko (n. 1750)
- 1854: Almeida Garrett, portugala verkisto kaj politikisto (n. 1799)
- 1867: Johann Nikolaus von Dreyse, germana inĝeniero kaj inventisto (n. 1787)
- 1868: János Balassa, hungara kuracisto, kirurgo, akuŝisto, profesoro (n. 1814)
- 1871: Josef Mánes, ĉeĥa pentristo (n. 1820)
- 1897: Josef Svátek, ĉeĥa historiisto kaj verkisto (n. 1835)
- 1913: Carl Domanig, aŭstra verkistoj kaj numismatikisto (n. 1851)
- 1916: Natsume Sôseki, japana verkisto kaj literatura kritikisto (n. 1867)
- 1917: Alexander Winckler, germana entreprenisto kaj politikisto (n. 1839)
- 1931: Mór Szatmári, hungara ĵurnalisto kaj politikisto (n. 1856)
- 1933: Sreten Adžić, serba pedagogo, instruisto, verkisto kaj esperantisto (n. 1856)
- 1936: Juan de la Cierva, hispana inĝeniero, inventisto kaj piloto (n. 1895)
- 1937: Gustaf Dalén, sveda Nobelpremiita fizikisto kaj inventisto (n. 1869)
- 1941: Dmitrij Mereĵkovskij, rusa verkisto, poeto, tradukisto, literatura kritikisto kaj filozofo, kunkreinto de la rusa simbolismo, unu el ideologoj de la Konstitucia Demokratia Partio (n. 1866)
- 1945: Lajos György, hungara franciskano, historiisto (n. 1870)
- 1953: István Balló, hungara instruisto, historiisto (n. 1871)
- 1965: Branch Rickey, usona basbalisto (n. 1881)
- 1967: Charles Léon Hammes, luksemburga juristo, prezidanto de la Kortumo de EK (n. 1898)
- 1977: Clarice Lispector, brazila verkistino, ĵurnalistino kaj tradukistino (n. 1920)
- 1987: François Gall, rumania hungara-franca pentristo (n. 1912)
- 1991: Berenice Abbott, usona fotistino (n. 1898)
- 2000: Stanley Kronenberg, pola-usona nuklea fizikisto kaj filatelisto (n. 1927)
- 2002: Zdena Matyková, ĉeĥa esperantistino, laboranta en pedagogia sekcio de ĈEA, tradukistino de porinfanaj libroj, kontribuinta al Pola Radio (n. 1913)
- 2004: Andrea Absolonová, ĉeĥa sportistino kaj aktorino de pornografiaj filmoj (n. 1976)
- 2005: Ottó Indig, hungara literaturhistoriisto (n. 1936)
- 2010: James Moody, usona ĵazmuzikisto, komponisto kaj bandestro (n. 1925)
- 2012: Béla Abody Nagy, rumania hungara pentristo (n. 1918)
- 2012: Patrick Moore, angla astronomo, verkisto kaj komentisto (n. 1923)
- 2012: Jenni Rivera, usona kantistino (n. 1969)
- 2014: Szidónia Krizsovánszky, rumania hungara aktorino (1944)
- 2018: Riccardo Giacconi, usona astrofizikisto Nobelpremiita (n. 1931)
- 2018: William Blum, usona verkisto, ĵurnalisto, pacisto, socialisto kaj historiisto (n. 1933)
- 2019: Imre Varga, hungara skulptisto (n. 1923)
- 2021: Lina Wertmüller, itala reĝisorino kaj scenaristino (n. 1928)
Specialaj tagoj kaj festoj
La 9-a de decembro estas (laŭ gregoria kalendaro):
|
|