Belorusa lingvo

Belorusa lingvo
беларуская мова
biełaruskaja mova
lingvo • moderna lingvo
Orientslavaj lingvoj
Parolata en Belorusio, Latvio, Litovio, Pollando, Rusio, Ukrainio
Parolantoj 7 milionoj
Skribo belorusa alfabeto, latina alfabeto, araba skribo, Łacinka, beloruslingva araba skribo
Lingvistika klasifiko
Hindeŭropa

 Slava
  Orienta slava
   Belorusa

Oficiala statuso
Oficiala lingvo en Belorusio,
Pollando (kiel helplingvo en komunumoj Czyże, Orla, Narewka kaj Hajnówka)
Reguligita de Instituto de Lingvo kaj Literaturo de Nacia Akademio de Sciencoj de Belorusio, Nacia Akademio de Sciencoj de Belorusio
Lingva statuso 2 vundebla
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
  ISO 639-1 be
  ISO 639-2 bel
  ISO 639-3 bel
  SIL BEL
  Glottolog bela1254
Angla nomo Belarusian
Franca nomo biélorusse
Vikipedio
vdr
La Patro Nia (Ойча наш) (taraŝkevica):

Ойча наш, які ёсьць на небе!
Сьвяціся Імя Тваё.
Прыйдзі Валадарства Тваё.
Будзь воля Твая як на небе, так і на зямлі.
Хлеб наш штодзённы дай нам сёньня.
І адпусьці нам грахі нашы, як і мы адпускаем вінаватым нашым.
І ня ўводзь нас у спакусу, але збаў нас ад злога.

Амэн.

La belorusa lingvo (aŭ foje la belarusa lingvo; beloruse: беларуская мова, biełaruskaja mova) estas slava lingvo kaj la oficiala lingvo de Belorusio. Ĝi kun la rusa kaj ukraina lingvoj apartenas al Orienta slava lingvaro.

Laŭ informoj de censo farita en 1999 entute el 8.159 milionoj da belorusoj vivantaj en Belorusio nomis la belorusan lingvon kiel gepatra 85,6% (ĉirkaŭ 7 milionoj da homoj), kaj 41,3% nomis ĝin kiel lingvo uzata hejme. Aldone la belorusa estas gepatra por 67,1% el 395.7 mil popoloj vivantaj en Belorusio, 57,6% el ili hejme parolas beloruse.

Pro densaj kaj multjaraj kontaktoj kun la rusa lingvo en Belorusio kreiĝis lingva fenomeno nomata трасянка (trasjanka): mikso de la belorusa lingvo kun rusa leksiko, kaj foje kun sintakso. Tiu miksita formo estas simila al piĝino kaj kreola lingvo.

Belorusa lingvo

Alfabetoj

En la belorusa lingvo nun estas uzataj la cirila alfabeto kaj la latina alfabeto.

Kvankam en la 21-a jarcento en la belorusa lingvo estas uzata la cirila alfabeto, ĝi havas ankaŭ latinan alfabeton (Łacinka), kiu estis uzata en la 19-a kaj komence de la 20-a jarcentoj dum la nazia okupado de Belorusa SSR dum la Dua Mondmilito. Alian varianton de la skribo (Taraŝkevica) uzas kelkaj belorusparolantoj loĝantaj eksterlande. Ĝi uzas preskaŭ la saman cirilan alfabeton, sed rifuzas kelkajn lingvajn reformojn, realigitajn en 1933[1]. Antaŭe tataroj vivantaj tie ĉi skribis beloruse per la araba alfabeto.

En la tabelo ordigo estas laŭ la cirila alfabeto

Belorusa cirila alfabeto Belorusa latina alfabeto Esperanta prononco Belorusa cirila alfabeto Belorusa latina alfabeto Esperanta prononco
А а A a a П п P p p
Б б B b b Р р R r r
В в V v v С с S s s
Г г H h h Т т T t t
Д д D d d У у U u u
Е е Je je je Ў ў Ŭ ŭ ŭ
Ё ё Jo jo jo Ф ф F f f
Ж ж Ž ž ĵ Х х Ch ch ĥ
З з Z z z Ц ц C c c
І і I i i Ч ч Č č ĉ
Й й J j j Ш ш Š š ŝ
К к K k k Ы ы Y y i
Л л L l l ь
М м M m m Э э E e e
Н н N n n Ю ю Ju ju ju
О о O o o Я я Ja ja ja

Notoj.

  • La belorusa cirila skribo ankaŭ uzas apostrofon ' aŭ ’, sed oni ne alkalkulas ĝin al la aboco kaj malagnoskas dum laŭalfabetigo.
  • Foje oni uzas la literon ґ por la sono [g] (plejparte en pruntitaj vortoj). Antaŭe en la cirila skribo tiu sono estis reprezentata ankaŭ kiel кг. En la belorusa alfabeto ĝi sekvas post la litero Г.
  • Ekzistas duliteraĵoj : дж / dž = [ĝ], дз / dz = [dz] (voĉa ekvivalento de c = ts), ĉiu el ili estas unu fonemo, kvankam skribata per du literoj.
  • La latinskribaj supersignoj (se neeblas aŭ malfacilas uzi la ĝustajn simbolojn) anstataŭeblas per surogatoj. Ne ekzistas standarto por tio, jen estas unu el la sistemoj uzataj: ć = c', č = cz, l = l', ł = l, ń = n', ś = s', š = sz, ŭ = u / w, ź = z', ž = rz.

Kelkaj belorusaj literoj havas molan kaj malmolan variantojn. En la cirila skribo por moligaj vokaloj ekzistas apartaj literoj: я, ё, ю, і, е (koresponde la malmoligaj: а, о, у, ы, э). La konsonantoj estas molaj (palatalaj), kiam ili aperas antaŭ moliga vokalo aŭ speciala litero "mola signo": ь. Kiam konsonanto antaŭ moliga vokalo estas prononcata malmole, ili estas apartigataj per apostrofo. Ekzemploj:

пяць (kvin), пятніца (vendredo), п'яніца (drinkemulo)
ялавічына (bovaĵo), лёс (sorto), лось (alko)

En la latina skribo la malmoligaj vokaloj estas: a, o, u, e. La moligaj vokaloj estas signataj per j plus koresponda mola se la vokalo aperas komence de vorto aŭ post alia vokalo, kaj estas signataj per i plus koresponda moliga vokalo, se la vokalo aperas post konsonanto. Moleblaj konsonantoj antaŭ alia konsonanto aŭ finvorte havas apartan literon (malmola/mola): c/ć, ł/l, n/ń, s/ś, z/ź. La apostrofo kaj "malmola signo" ne uziĝas en la latinskribo. La samaj ekzemploj latinskribe:

piać, piatnica, pjanica
jałavičyna, los, łoś

Ortografio

En 1933 estis akceptita lingva reformo, kiu forte ŝanĝis la ortografion de la belorusa lingvo direkte al plia precizeco. Tiu reformita varianto estas oficiale uzata ĝis nun, kaj uzantoj de la malnova varianto de ortografio nomigas ĝin наркамаўка (narkamaŭka). Oficiale ĝi simple nomiĝas (nuntempa) ortografio . La antaŭreforma varianto nomiĝas тарашкевіца (taraŝkevica). Ĝi estis daŭre uzata ekster Soveta Belorusio kaj nun estas vanaj atempoj renovigi ĝian pli aktivan uzadon en interreto kaj tiel nomataj sendependaj periodaĵoj. Aliaj nomoj: "(nov)klasika", "tradicia". Respektive ekzistas du vikipedioj en la du ortografioj: la oficiala be.wikipedia.org kaj neoficiala be-x-old.wikipedia.org (estis kreita speciala ISO-kodo "be-x-old").

Lingvopolitiko

En Minsko, Nikita Ĥruŝĉov, soveta gvidanto inter 1953 kaj 1964, rimarkigis ke belorusoj estus la unuaj "konstrui komunismon", ĉar ili preskaŭ forlasis sian gepatran lingvon, la belorusan, favore al la rusa. En la 1960-aj jaroj, ĉiuj ŝtat-sponsoritaj programoj por la evoluo de naciaj lingvoj kaj kulturoj en Sovetunio estis forigitaj. Nuntempe estas renovigita intereso pri studado, repensado kaj remalkovro de la kulturo de sovetia Belorusio inter la 1920-aj kaj 1930-aj jaroj, antaŭ la purigado de Josif Stalin. Dum la unuaj 15 jaroj de la sovetia belorusa registaro, moskvaj oficialuloj klare komprenis, ke ili laŭvorte parolis malsamajn lingvojn kun la cela publiko de sia politika projekto. Tiam ili decidis antaŭenigi la belorusan lingvon, provoki varmajn debatojn pri nacia identeco en gazetoj kaj anonci ne unu, sed kvar oficialajn lingvojn (belorusa, jida, pola kaj rusa). Por tiu tempo, tio estis socie progresema paŝo, ebligante pacan kunvivadon[2].

La statutoj de la Grandprinclando Litovio estis verkitaj en la belorusa lingvo, kaj formis la unuan kompletan kodon de leĝoj verkitaj en Eŭropo ekde la romia juro.

En la 21-a jarcento

Nuntempe la rusa, same kiel la belorusa, havas oficialan statuson en la Respubliko Belorusio, kie la loĝantaro plejparte estas pli-malpli dulingva. Kvankam tiuj ĉi lingvoj estas parte reciproke kompreneblaj, ĉar ambaŭ apartenas al la orientslava lingvaro, ili tamen estas diferencaj. Hodiaŭ en la belorusa okazas ŝtataj solenaĵoj, ĝin parolas ŝtatoficistoj en la ministerioj, tra la tuta lando estas starigitaj vojsignoj kun surskriboj en tiu ĉi lingvo. Tamen en la ĉiutaga vivo la plejparto de loĝantoj de grandaj urboj plu parolas ruse, kaj en la lastaj jaroj la nombro de belorusparolantoj malkreskis, parte pro malkresko de la rolo de la belorusa lingvo en edukado.[1]

Bibliografio

Inna Kalita, Moderna Belorusio: lingvoj kaj nacia identeco, Ústí nad Labem, 2010 (havebla ĉe http://kamunikat.org/Kalita_Ina.html);

Vidu ankaŭ

Belorusio

Lingvistiko

Listo de lingvoj

Eksteraj ligiloj

Esperanta-belorusa kaj belorusa-esperanta vortaroj Arkivigite je 2006-09-16 per la retarkivo Wayback Machine

Esperanta-belorusa vortaro fare de Zmicier Lapcionak

eVortaro — programo kun kelkaj esperantaj vortaroj, inkluzive de esperanta-belorusa

Prilingvaj artikoloj, diskutoj, programoj (angle kaj beloruse)

(en) Statutoj de la Grandprinclando Litovio

Referencoj

  1. 1,0 1,1 (eo) Filip Noubel, Lukaŝenka aŭ Lukaŝenko? Kial anglalingvaj amaskomunikiloj malsame skribas la familinomon de la belorusa ŝtatestro?, Global Voices en Esperanto, la 7-an de septembro 2020.
  2. (plurlingve) Tri naivaj demandoj pri Belorusio, Global Voices, la 15-an de aŭgusto 2019

Read other articles:

Mohammed Ahmad Said Al EdahMohammed Ahmad Said Al Edah, wearing the white uniform issued to compliant individualsBorn1962 (age 61–62)Hay al-Turbawi Ta'iz, YemenArrestedPakistani borderPakistani border guardReleased2016-08-15United Arab EmiratesCitizenshipYemeniDetained at GuantanamoOther name(s) Muhammad Ahmad Said al-Adahi[1]ISN33Charge(s)No charge (extrajudicial detention)StatustransferredOccupationYemeni soldier (1982), worked at a Yemeni oil refinery Mohammed ...

 

Yi HwangNama KoreaHangul이황 Hanja李滉 Alih AksaraI HwangMcCune–ReischauerYi HwangNama penaHangul퇴계 Hanja退溪 Alih AksaraToegyeMcCune–ReischauerT'oegyeNama kehormatanHangul경호 Hanja景浩 Alih AksaraGyeonghoMcCune–ReischauerKyŏnghoNama anumertaHangul문순 Hanja文純 Alih AksaraMunsunMcCune–ReischauerMunsun Yi Hwang (1501-1570) adalah salah seorang dari empat tokoh cendekiawan dan ilmuwan Korea dari Dinasti Joseon, disamping Yi I (Yulgok), Cho Shik(Nammyung), Seong Hon ...

 

MoncongOrycteropus adalah hewan bermoncong panjangGambar moncong anjing dari dekatDaftar istilah anatomi[sunting di Wikidata] Moncong merupakan salah satu bagian tubuh hewan yang menyusun bagian depan sistem pernapasan dan/atau keseluruhan mulut + hidung. Moncong dianggap sebagai titik terlemah bagi hewan, karena strukturnya itulah seekor binatang dapat dibuat kelenger atau malah dirobohkan dengan tenaga yang cukup kuat. Moncong diinervasi oleh salah satu dari 12 pasang saraf kranial. Sar...

Iskandar WidjajaIskandar Widjaja pada saat konser di Berlin pada tahun 2011Lahir6 Juni 1986 (umur 37)Berlin Barat, JermanPekerjaanMusisiDikenal atasPemain Biola Iskandar Widjaja (lahir 6 Juni 1986) adalah seorang pemain biola asal Indonesia kelahiran Jerman dan pemenang berbagai kompetisi internasional. Dia adalah cucu musisi Indonesia Udin Widjaja yang sangat terkenal pada era Presiden Soekarno karena lagu-lagu gubahannya. Dia memiliki darah Tionghoa Medan dari Ibunya (Chin Widjaja) da...

 

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Oktober 2022. Dojō nabe Dojo nabe (Jepang: 泥鰌鍋 atau ドジョウ鍋; dojō nabe) adalah sebuah hidangan nabemono Jepang.[1] Untuk menyiapkan hidangan tersebut, ikan-ikan dimasak dalam sebuah panci panas. Referensi ^ Dojo : Bon Appetit! : NIP...

 

رينيه جينون وأناندا كوماراسوامي وفريجوف شوان .   المدرسة التقليدية أو الخالدة مجموعة من مفكري القرنين العشرين والحادي والعشرين المؤمنون بوجود حكمة خالدة أو فلسفة خالدة ، وحقائق جوهرية وكلية تشكل مصدرًا لجميع ديانات العالم الرئيسية وتتقاسمها. المؤيدون الأوائل لهذه الم�...

Radio station in Martinsville, VirginiaWROV-FMMartinsville, VirginiaBroadcast areaRoanoke-Lynchburg, VirginiaNew River ValleySouthside VirginiaFrequency96.3 MHz(HD Radio)Branding96.3 ROV RocksProgrammingFormatClassic rock[1]SubchannelsHD2: Black Information NetworkAffiliationsJohn Boy and BillyPerformance Racing Network (PRN Radio)Sixx SenseOwnershipOwneriHeartMedia(iHM Licenses, LLC)Sister stationsWJJS, WROV-HD2, WJJX, WSTV, WYYDHistoryFirst air dateJanuary 1950[2]Former call...

 

American baseball postseason series For the Henley Royal Regatta event, see Temple Challenge Cup. Temple CupTemple Cup, as shown on 1894 sheet musicSportBaseballLeagueNational LeagueAwarded forPostseason championSponsored byWilliam Chase TempleCountryUnited StatesHistoryFirst award1894Editions4Final award1897First winnerNew York Giants (1894)Most winsBaltimore Orioles (2)Most recentBaltimore Orioles (1897) The Temple Cup was a cup awarded to the winner of an annual best-of-seven postseason ch...

 

Grammatical tense For other uses, see Past tense (disambiguation). This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article's lead section may be too short to adequately summarize the key points. Please consider expanding the lead to provide an accessible overview of all important aspects of the article. (July 2019) This article possibly contains original research. The majority of thi...

Former college football team of Northeastern University For information on all Northeastern University sports, see Northeastern Huskies. Northeastern Huskies footballFirst season1933Last season2009StadiumParsons Field(capacity: 7,000)Field surfaceArtificial turfLocationBoston, MassachusettsNCAA divisionDivision I FCSConferenceColonial Athletic AssociationAll-time record289–366–17 (.443)Bowl record0–1 (.000)Conference titles1 (2002)RivalriesBoston University Terrier...

 

Park in West Virginia, United States Fries ParkTypeMunicipal parkLocationMarrtown, West Virginia, United StatesEstablished1892Closed1939FounderGustavus Louis Gusty FriesStatusClosed Fries Park was a park established in Marrtown, West Virginia, United States, in 1892 by Gustavus Louis Gusty Fries. [1][2] Opening From a Parkersburg newspaper, May 6, 1893:[3] You Are Invited. Gusty Fries has provided a place long needed. By hard work and at great expense he has fitted up ...

 

Human settlement in EnglandLaverstockRiverside Road, LaverstockLaverstockLocation within WiltshirePopulation10,277 (2021 Census)[1]OS grid referenceSU159309Civil parishLaverstock[2]Unitary authorityWiltshireCeremonial countyWiltshireRegionSouth WestCountryEnglandSovereign stateUnited KingdomPost townSalisburyPostcode districtSP1, SP4Dialling code01722PoliceWiltshireFireDorset and WiltshireAmbulanceSouth Western UK ParliamentSalisbu...

Bài viết này cần thêm chú thích nguồn gốc để kiểm chứng thông tin. Mời bạn giúp hoàn thiện bài viết này bằng cách bổ sung chú thích tới các nguồn đáng tin cậy. Các nội dung không có nguồn có thể bị nghi ngờ và xóa bỏ. Mật độ dân số theo quốc gia năm 2006 Mật độ dân số là một phép đo dân số trên đơn vị diện tích hay đơn vị thể tích. Nó thường được áp dụng cho các sinh vật ...

 

Active US Army formation 7th Infantry Division7th Infantry Division Shoulder sleeve insigniaActive1917–19211940–19711974–19941999–20062012–presentCountry United StatesBranch United States ArmyTypeStryker infantrySizeDivisionPart of I CorpsGarrison/HQJoint Base Lewis-McChord, Washington, U.S.Nickname(s)Hourglass DivisionBayonet DivisionCalifornia Division[1]Motto(s)Light, Silent, and Deadly Trust in MeMarchArirangMascot(s)Black Widow spiderEngagements World War...

 

Pro-Spanish commerce raiders during the Dutch Revolt Witte de With's Action with Dunkirkers off Nieuwpoort in 1640 During the Dutch Revolt (1568–1648), the Dunkirkers or Dunkirk Privateers were commerce raiders in the service of the Spanish monarchy and later the Kingdom of France. They were also part of the Dunkirk fleet, which consequently was a part of the Spanish monarchy's Flemish fleet (Armada de Flandes). The Dunkirkers operated from the ports of the Flemish coast: Nieuwpoort, Ostend...

United Nations resolution adopted in 1998 UN Security CouncilResolution 1195AngolaDate15 September 1998Meeting no.3,925CodeS/RES/1195 (Document)SubjectThe situation in AngolaVoting summary15 voted forNone voted againstNone abstainedResultAdoptedSecurity Council compositionPermanent members China France Russia United Kingdom United StatesNon-permanent members Bahrain Brazil Costa Rica Gabon Gambia Japan Kenya Portugal ...

 

العلاقات الإيرانية الكينية إيران كينيا   إيران   كينيا تعديل مصدري - تعديل   العلاقات الإيرانية الكينية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين إيران وكينيا.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة ومرجعية للدولتين: وجه المقارنة إيران كيني...

 

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Siguatepeque – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2021) (Learn how and when to remove this message) Municipality in Comayagua, HondurasSiguatepequeMunicipalitySiguatepequeCoordinates: 14°36′N 87°50′W / 14.600°N 87.833°...

Slovacchia(SK) Slovensko LeaderIgor Matovič Stato Slovacchia SedeBratislava Fondazione28 ottobre 2011 IdeologiaConservatorismo[1]Legalitarismo[2]Populismo[3] CollocazioneCentro[4]/Centro-destra[5] Partito europeoPartito Popolare Europeo Gruppo parl. europeoGruppo del Partito Popolare Europeo Seggi Consiglio nazionale13 / 150(2023) Seggi Europarlamento0 / 15(2024) Iscritti4 (2015) Sito webobycajniludia.sk Modifica dati su Wikida...

 

Office machine Multifunction redirects here. For the mathematical concept, see multivalued function. A Ricoh 5055 B&W MFP (released in 2017). An MFP (multi-function product/printer/peripheral), multi-functional, all-in-one (AIO), or multi-function device (MFD), is an office machine which incorporates the functionality of multiple devices in one, so as to have a smaller footprint in a home or small business setting (the SOHO market segment), or to provide centralized document management/di...