PROFILPELAJAR.COM

Wolfgang Fortner
Data i miejsce urodzenia	12 października 1907 ; Lipsk
Pochodzenie	niemieckie
Data i miejsce śmierci	5 września 1987 ; Heidelberg
Gatunki	muzyka poważna, muzyka współczesna
Zawód	kompozytor
	Odznaczenia

Wolfgang Fortner (ur. 12 października 1907 w Lipsku, zm. 5 września 1987 w Heidelbergu^[1]^[2]) – niemiecki kompozytor.

Życiorys

Ukończył konserwatorium w Lipsku, gdzie był uczniem Hermanna Grabnera (kompozycja) i Karla Straubego (organy)^[1]^[2]. Następnie w latach 1927–1931 studiował na Uniwersytecie Lipskim u Theodora Kroyera (muzykologia) i Hermanna Augusta Korffa (literatura)^[1]. Od 1931 do 1954 roku uczył kompozycji i teorii w Hochschule für Kirchenmusik w Heidelbergu^[1]. W 1935 roku dzięki wsparciu prywatnego sponsora założył Heidelberger Kammer-Orchester, z którą występował jako dyrygent, wykonując mniej popularne dzieła muzyki dawnej i współczesnej^[3].

Był współtwórcą Międzynarodowych Letnich Kursów Nowej Muzyki w Darmstadcie, gdzie od 1946 roku prowadził kursy kompozytorskie^[1]^[3]. W 1947 roku zorganizował w Heidelbergu cykl koncertów nowej muzyki, w 1958 roku przeniesiony do Fryburga Bryzgowijskiego^[3]. Od 1954 do 1957 roku wykładał kompozycję w Nordwestdeutsche Musikakademie w Detmold^[1]^[3]. W latach 1957–1973 był wykładowcą Staatliche Hochschule für Musik we Fryburgu Bryzgowijskim^[1]. Po śmierci Karla Amadeusa Hartmanna przejął w 1964 roku kierownictwo koncertów Musica viva w Monachium^[1]^[3], które prowadził do 1978 roku^[2].

Od 1955 roku członek berlińskiej Akademie der Künste, a od 1956 roku także Bayerische Akademie der Schönen Künste^[1]. Doktor honoris causa uniwersytetów w Heidelbergu i we Fryburgu Bryzgowijskim^[3]. Od 1957 roku był przewodniczącym niemieckiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej^[2]^[3]. Odznaczony Wielkim Krzyżem Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1977)^[4]. Do jego uczniów należeli Hans Werner Henze, Günther Becker i Hans Ulrich Engelmann^[2].

Twórczość

W pierwszym okresie swojej twórczości, w latach 30. i wczesnych latach 40., uprawiał muzykę w formach neoklasycznych, z widocznymi wpływami Strawinskiego i Hindemitha^[2]. Sięganie po utrwalone formy (suita, toccata, kaprys, fuga) było charakterystyczne dla ówczesnych zainteresowań kompozytora^[2]. Okres ten cechuje się jego szczególną predylekcją do form neobarokowych, a polifonia stanowiła naczelną zasadę formotwórczą^[3]. Utrzymywanie się w ramach klasycyzującej elegancji uchroniło kompozytora przed większymi naciskami artystycznymi ze strony władz III Rzeszy^[3].

W połowie lat 40. Fortner zradykalizował swój język dźwiękowy; począwszy od Symfonii (1947) i III Kwartetu smyczkowego (1948) zwrócił się w kierunku dodekafonii^[2]^[3]. Nie trzymał się jednak sztywno zasad wypracowanych przez Arnolda Schönberga, rozluźniając rygory techniki dwunastotonowej i wiążąc ją z dynamiczną rytmiką, zmienną grą układów fakturalnych oraz instrumentalną wirtuozerią^[3]. Stosował własne, indywidualne metody, polegające na wyodrębnieniu z serii dodekafonicznej kilkudźwiękowych wycinków (zwanych modi), z których jeden służył do stworzenia pola harmonicznego, a modus komplementarny wykorzystywany był uzupełniająco w swobodniejszych uszeregowaniach horyzontalnych^[3]. W późniejszych kompozycjach stosował statyczne brzmienia klasterowe, kontrolowane techniki aleatoryczne oraz układy izorytmiczne^[3].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych^[1]^[3])

Utwory orkiestrowe

Sweelinck-Suite (1930)
Koncert na organy i orkiestrę smyczkową (1932; wersja na klawesyn i orkiestrę smyczkową 1935)
Koncert na orkiestrę smyczkową (1933)
Concertino na altówkę i małą orkiestrę (1934)
Capriccio und Finale (1939)
Ernste Musik (1940)
Koncert fortepianowy (1942)
Streichermusik II (1944)
Koncert skrzypcowy (1946)
Symfonia (1947)
suita z baletu Die weisse Rose (1949)
Phantasie über die Tonloge B-A-C-H na 2 fortepiany, 9 instrumentów solowych i orkiestrę (1950)
Koncert wiolonczelowy (1951)
Mouvements na fortepian i orkiestrę (1953)
uwertura włoska La Cecchina według Niccolò Piccinniego (1954)
Impromptus (1957)
Bläsermusik na 16 instrumentów dętych blaszanych (1957)
Ballet blanc na 2 skrzypiec i orkiestrę smyczkową (1958)
Aulodie na obój i orkiestrę (1960, 2. wersja 1966)
Zwischenspiele z opery Bluthochzeit (1963, 2. wersja 1965)
Triplum na orkiestrę i 3 fortepiany obbligato (1966)
Marginalien („Dem Andenken eines guten Hundes”) według Thomasa Manna (1969)
Prolegomena do opery Elisabeth Tudor (1974)
Prismen na flet, obój, klarnet, harfę, perkusję i orkiestrę (1974)
Triptychon (1977)
Variationen na wielką orkiestrę kameralną bez instrumentów dętych (1979–1980)
Klangvariation na 4 skrzypiec i orkiestrę (1981)

Utwory kameralne

4 kwartety smyczkowe (I 1929, II 1938, III 1948, IV 1975)
Sonata skrzypcowa (1945)
Sonata fletowa (1947)
Sonata wiolonczelowa (1948)
Serenade na flet, obój i fagot (1948)
Trio smyczkowe (1951)
6 Madrigale na 2 skrzypiec i wiolonczelę (1954)
New Delhi Music na flet, skrzypce, wiolonczelę i klawesyn (1956)
5 Bagatellen na kwintet instrumentów dętych (1960)
Zyklus na wiolonczelę i fortepian (1964; wersja na wiolonczelę, instrumenty dęte, harfę i perkusję 1969)
9 Inventionen und ein Anhang na 2 flety (1976)
Trio na fortepian, skrzypce i wiolonczelę (1978)
Capricen na flet, obój i fagot (1979)
Madrigal na 12 wiolonczel (1979–1980)

Utwory fortepianowe

Sonatina (1934)
Kammermusik (1944)
7 Elegien (1950)
Epigramme (1964)
6 späte Stücke (1982)

Utwory organowe

Toccata und Fuge (1930)
Preambel und Fuge (1935)
Intermezzi (1962)

Utwory na wiolonczelę solo

Suite (1932)
Thema und Variationen (1976)

Utwory na chór a cappella

3 geistliche Gesänge, słowa Matthias Claudius, Paul Verlaine i Rainer Maria Rilke i z Psalmu 46 (1932)
Deutsche Liedmesse na chór mieszany (1934)
Die Entschlafenen, Glaubenslied, Lied der Welt na chór mieszany (1934)
4 Petrarca-Sonette na 8-głosowy chór mieszany (1980)

Utwory na głos i fortepian

4 Gesänge, słowa Friedrich Hölderlin (1933)
12 Shakespeare-Songs (1946)
Terzinen, słowa Hugo von Hofmannsthal (1966)

Utwory wokalno-instrumentalne

kantata Fragment Mariae na sopran, 7 instrumentów i klawesyn, słowa Martin Gerhard Raschke (1929)
kantata Grenzen der Menschheit na baryton solo, chór mieszany i orkiestrę, słowa Johann Wolfgang von Goethe (1930)
Nuptiae Catulli na tenora solo, chór kameralny i orkiestrę kameralna, do słów z łacińskiej poezji Katullus (1937)
Geistliche Abendmusik na głos niski, chór mieszany, trio smyczkowe ad libitum, organy lub klawesyn (1945)
kantata An die Nachgeborenen na głos recytujący, tenora, chór mieszany i orkiestrę, słowa Bertolt Brecht (1947)
2 Exerzitien na 3 głosy żeńskie i 15 instrumentów, słowa Bertolt Brecht (1948)
Aria na mezzosopran, altówkę i orkiestrę kameralną, do słów z dramatu T.S. Eliota Murder in the Cathedral (1951)
kantata Mitte des Lebens na sopran i 5 instrumentów, słowa Friedrich Hölderlin (1951)
scena oratoryjna Isaaks Opferung na alt, tenora, bas i 40 instrumentów solowych do tekstu z Wulgaty (1952)
kantata The Creation na baryton i orkiestrę, słowa James Weldon Johnson (1954)
kantata Chant de naissance na sopran, chór mieszany, skrzypce solo, smyczki, instrumenty dęte, harfę i perkusję, słowa Saint-John Perse (1958)
Prélude und Elegie. Parergon zu den Impromptus na sopran i orkiestrę, słowa Friedrich Hölderlin (1959)
Der 100. Psalm na 5-głosowy chór mieszany i 7 instrumentów dętych (1962)
Die Pfingstgeschichte nach Lukas na tenora, 6-głosowy chór mieszany, 11 instrumentów i organy (1963)
Immagini na sopran i 13 instrumentów smyczkowych solo, słowa Miroslav Krleža (1967)
Versuch eines Agon – um...? na 7 śpiewaków i orkiestrę (1973)
Machaut-Balladen na głos i orkiestrę (1973)
Gladbacher Te Deum na bas-baryton, chór mieszany, orkiestrę i live electronic (1974)
That Time na klawesyn, mezzosopran i gitarę, baryton i fortepian, live electronic, z udziałem aktora niemego i recytatorki, według poematu Samuela Becketta (1977)

Opery

tragedia liryczna Die Bluthochzeit, według Federico Garcíi Lorki (1956, wyst. Kolonia 1957)
opera buffa Corinna, według Gérarda de Nervala (wyst. Berlin 1958)
In seinem Garten liebt Don Perlimplin Belisa, według Federico Garcíi Lorki (1961–1962, wyst. Schwetzingen 1962)
Elisabeth Tudor, libretto Mattias Braun w opracowaniu kompozytora (1968–1971, wyst. Berlin 1972)
opera szkolna Cress ertrinkt, libretto Andreas Zeitler (1930)
opera szkolna Undine, według Friedricha de la Motte Fouqué (1960)

Balety

Die weisse Rose z głosem altowym i chórem żeńskim, według bajki Urodziny infantki Oscara Wilde’a (1949, wyst. Berlin 1951)
pantomima z barytonem solo Die Witwe von Ephesus, według Petroniusza (wyst. Berlin 1952)
Carmen (Bizet-Collagen), wspólnie z Wilfriedem Steinbrennerem do choreografii Johna Cranko (1970, wyst. Stuttgart 1971)

Muzyka do sztuk teatralnych

muzyka do Lizystraty Arystofanesa (1945)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 2 Conf–Gysi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1152–1153. ISBN 0-02-865527-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h The Harvard Biographical Dictionary of Music. Cambridge: Harvard University Press, 1996, s. 276. ISBN 0-674-37299-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 3. Część biograficzna efg. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1987, s. 131–132. ISBN 83-224-0344-5.
↑ Baden-Württembergische Biographien. T. 3. Stuttgart: W. Kohlhammer Verlag, 2002, s. 85. ISBN 3-17017332-4.