PROFILPELAJAR.COM

Rudolf Kolisch
Data i miejsce urodzenia	20 lipca 1896 ; Klamm, gm. Schottwien
Pochodzenie	żydowskie
Data i miejsce śmierci	1 sierpnia 1978 ; Watertown
Instrumenty	skrzypce
Gatunki	muzyka poważna, muzyka współczesna
Zawód	skrzypek, dyrygent, pedagog
	Instrument
	skrzypce; „Mlynarski” Stradivarius (Cremona, 1718)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Grób Rudolfa Kolischa na cmentarzu Grinzing w Wiedniu

Rudolf Kolisch (ur. 20 lipca 1896 w Klamm, w Dolnej Austrii, zm. 1 sierpnia 1978 w Watertown)^[1]^[2] – austriacki skrzypek, dyrygent i pedagog; od 1940 działający w USA^[3]; szwagier Arnolda Schönberga^[1]^[2]^[4].

Życiorys

Urodził się w Klamm am Semmering, w gminie Schottwien, w Dolnej Austrii, w rodzinie wyznania judaistycznego^[4]. Jego ojciec był lekarzem, a matka pianistką. Od piątego roku życia uczył się gry na skrzypcach^[4]. Mając 9 lat uległ wypadkowi i nabawił się trwałej kontuzji lewej ręki, co zmusiło go do wypracowania techniki gry odwrotnej, tj. trzymania skrzypiec prawą ręką, a smyczka lewą^[1]^[2]^[4].

W 1913 ukończył Konserwatorium Wiedeńskie, studiował tam grę na skrzypcach u Otakara Ševčíka, dyrygenturę u Franza Schalka oraz kompozycję u Franza Schrekera i Arnolda Schönberga. Był też stałym słuchaczem wykładów z zakresu muzykologii prowadzonych przez Guido Adlera na Uniwersytecie Wiedeńskim^[1]^[2]^[4].

Po służbie wojskowej w czasie I wojny światowej, rozpoczął w Wiedniu karierę koncertową jako wirtuoz skrzypiec i dyrygent. Należał do kręgu uczniów Schönberga, z którym pozostawał w bliskiej przyjaźni (w 1924 Schönberg poślubił siostrę Kolischa – Gertrud). W latach 1919–1921 odgrywał ważną rolę w założonym przez Schönberga w Wiedniu Stowarzyszeniu Prywatnych Wykonań Muzycznych^[3]; był tam Vortragsmeisterem („mistrzem prób” odpowiedzialnym za przygotowanie muzyków do koncertów) oraz wykonawcą – występował jako solista lub w duecie m.in. z pianistą Edwardem Steuermannem^[1]^[2].

W 1922 założył Wiener Streichquartett, znany jako Kwartet Kolischa(inne języki). Obok repertuaru klasycznego, zwłaszcza Beethovena, zespół koncentrował się na nowej muzyce współczesnych kompozytorów: Arnolda Schönberga, Albana Berga, Antona Weberna, Béli Bartóka, Dariusa Milhauda i innych. Członkowie Kwartetu początkowo się zmieniali, ale od 1927 występowali w stałym składzie: Rudolf Kolisch (I skrzypce), Felix Khuner (II skrzypce), Jenö (Eugene) Lehner (altówka) i Benar Heifetz (wiolonczela). Zdaniem Schönberga zespół był „najlepszym kwartetem smyczkowym, jaki kiedykolwiek słyszał”, wskazując na jego wirtuozerię, brzmienie, styl i zrozumienie wykonywanych kompozycji^[1]^[2]. Dodatkowo bogactwu tonalnemu pomagały doskonałe instrumenty członków zespołu: Kolisch grał na skrzypcach „Mlynarski” Stradivariusa z 1718 (dostosowanych do jego leworęczności)^[5], Lehner na altówce Gasparo da Salò, a Heifetz na wiolonczeli Amatiego. Od 1935 Kwartet Kolischa działał w Stanach Zjednoczonych^[1]^[6], rozwiązał się w 1939 po nieskutecznej próbie reorganizacji składu^[1]^[2].

W latach 1939–1941 Kolisch wykładał w New School for Social Research w Nowym Jorku, a w 1944 w Black Mountain College w Karolinie Północnej. W 1943 opublikował przełomowy artykuł Tempo and Character in Beethoven’s Music^[4]. W 1944 założył kwartet Pro Arte, stowarzyszony z Uniwersytetem Wisconsin w Madison, w którym w latach 1944–1967 był profesorem klasy skrzypiec i kameralistyki^[1]^[3]^[6]. Od 1967 do swojej śmierci w 1978 kierował wydziałem muzyki kameralnej w New England Conservatory of Music w Bostonie. Prowadził tam przede wszystkim mistrzowskie kursy interpretacji kwartetów Beethovena i Schönberga^[2]^[4]^[7].

Od 1953 był wielokrotnie wykładowcą na Międzynarodowych Letnich Kursach Nowej Muzyki w Darmstadcie. W 1974 w Wiedniu przewodniczył obchodom 100. rocznicy urodzin Arnolda Schönberga. W latach 1974–1977 prowadził letnie seminaria interpretacyjne (wiolinistyczne i kwartetowe) w domu Schönberga w Mödling pod Wiedniem^[2]^[4]^[7].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Chłopecki 1997 ↓, s. 151.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Bernard Jacobson: Kolisch, Rudolf. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-21)]. via Oxford University Press. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Chodkowski 1995 ↓, s. 452.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Sophie Fetthauer: Rudolf Kolisch. [w:] Lexikon verfolgter Musiker und Musikerinnen der NS-Zeit (LexM) [on-line]. 2006. [dostęp 2020-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-29)]. (niem.).
↑ Antonio Stradivari, Cremona, 1718, the 'Mlynarski'. [w:] Tarisio [on-line]. [dostęp 2020-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-22)]. (ang.).
↑ ^a ^b Rudolf Kolisch, the Founder of String Quartet That Specialized in Schoenberg's Compositions. [w:] New York Times [on-line]. 1978-08-02. [dostęp 2020-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-21)]. (ang.).
↑ ^a ^b Chłopecki 1997 ↓, s. 152.

Bibliografia

Andrzej Chłopecki: Kolisch Rudolf. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 5: KLŁ część biograficzna. Kraków: PWM, 1997, s. 151-152. ISBN 83-224-3303-4. (pol.).
Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 452. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).