Karolina Północna

Karolina Północna
State of North Carolina
	stan
	12. stan od 21 listopada 1789
Pieczęć	Flaga
	Dewiza: Esse quam videri
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Raleigh
Kod ISO 3166-2	US-NC
Gubernator	Roy Cooper (D)
Powierzchnia	139 391 km²
Populacja (2020); • liczba ludności	; 10 439 388
• gęstość	82,9 os./km²
Strefa czasowa	UTC-05:00; UTC-04:00
Języki urzędowe	angielski
	Położenie na mapie USA;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Karolina Północna (ang. North Carolina, ^ⓘwymowa: /ˌnɔrθ kærəˈlaɪnə/) – stan w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, graniczący od północy z Wirginią od południa z Georgią i Karoliną Południową, a od zachodu z Tennessee. Granicę wschodnią stanowi Ocean Atlantycki.

Obszar metropolitalny Charlotte liczy 2,7 mln mieszkańców i jest największy w stanie. Stolicą jest Raleigh z 1,45 mln mieszkańców w obszarze metropolitalnym^[2].

Historia

4 lipca 1584 na wybrzeżu dzisiejszej Karoliny Północnej wylądowała angielska ekspedycja pod wodzą Philipa Amadasa i Arthura Barlowe'a z zadaniem założenia kolonii. W 1585 założono pierwszą kolonię na wyspie Roanoke, która jednak nie przetrwała (tzw. Zaginiona Kolonia). Pierwsi stali angielscy osadnicy przybyli z sąsiedniej Wirginii na początku XVII wieku. Od 1663 do 1712 istniała kolonia pod nazwą Prowincja Karoliny, ustanowiona na podstawie przywilejów wydanych przez króla Anglii Karola II Stuarta i nazwana na cześć jego ojca Karola I Stuarta. Około 1712 kolonia ta formalnie podzieliła się na Karolinę Północną i Karolinę Południową (faktycznie te dwie części rozwijały się samodzielnie od początku europejskiego osadnictwa). 21 listopada 1789 kolonia ratyfikowała Konstytucję Stanów Zjednoczonych. Podczas wojny secesyjnej Karolina Północna była jednym ze stanów Konfederacji. 17 grudnia 1903 na mierzei między miejscowościami Kitty Hawk a Kill Devil Hills miał miejsce pierwszy lot samolotu konstrukcji braci Wright^[3]^[4].

Po wojnie secesyjnej Karolina Północna uprzemysłowiła swoje miasta setkami fabryk, aby stać się światową stolicą produkcji mebli i głównym producentem tekstyliów i wyrobów tytoniowych. Z czasem nowe linie kolejowe pozwoliły przekształcić tytoń, bawełnę i drewno w dochodowe produkty^[5].

Geografia

Stan rozciąga się od Atlantyku na wschodzie do Appalachów na zachodzie. Główne rzeki to Neuse, Tar, Cape Fear, Roanoke oraz Pee Dee. Stan podzielony jest na 100 hrabstw.

Najwyższy szczyt stanu, Mount Mitchell (2037 m n.p.m.) w łańcuchu Appalachów, jest najwyższym w Stanach Zjednoczonych na wschód od rzeki Mississippi^[6].

Klimat podzwrotnikowy, na wybrzeżu zwrotnikowy morski, średnia temperatura wynosi 19 stopni. Karolina Północna, a zwłaszcza Outer Banks, jest często nawiedzana przez gwałtowne burze tropikalne i huragany, a pod względem cyklonów tropikalnych stan ten ustępuje jedynie Florydzie^[7].

Miejscowości

Na terenie stanu Karolina Północna znajduje się 551 miast (city lub town) i wsi (village), w tym 10 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 90 powyżej 10 000 mieszkańców, a 330 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)^[8].

Lista miejscowości zamieszkanych przez 10 000 lub więcej osób (2021 r.)^[8]:

Charlotte (879 709)
Raleigh (469 124)
Greensboro (298 263)
Durham (285 527)
Winston-Salem (250 320)
Fayetteville (208 778)
Cary (176 987)
Wilmington (117 643)
High Point (114 086)
Concord (107 697)
Asheville (94 067)
Greenville (88 728)
Gastonia (81 161)
Jacksonville (72 876)
Apex (62 911)
Huntersville (61 839)
Chapel Hill (61 128)
Burlington (58 818)
Kannapolis (54 446)
Rocky Mount (53 957)
Mooresville (51 594)
Wake Forest (49 657)
Wilson (47 731)
Hickory (43 532)
Holly Springs (43 524)
Indian Trail (40 953)
Fuquay-Varina (36 736)
Salisbury (35 760)
Monroe (34 888)
Goldsboro (32 749)
Garner (31 935)
Cornelius (31 650)
New Bern (31 346)
Morrisville (31 278)
Sanford (30 678)
Matthews (29 623)
Statesville (28 844)
Clayton (28 306)
Thomasville (27 203)
Asheboro (27 124)
Kernersville (26 793)
Mint Hill (26 633)
Leland (25 974)
Shelby (21 947)
Waxhaw (21 673)
Clemmons (21 517)
Carrboro (21 312)
Knightdale (19 576)
Kinston (19 546)
Lexington (19 516)
Harrisburg (19 463)
Elizabeth City (18 703)
Lumberton (18 694)
Mebane (18 408)
Lenoir (18 193)
Boone (18 036)
Pinehurst (18 019)
Mount Holly (17 966)
Hope Mills (17 786)
Morganton (17 518)
Graham (17 273)
Havelock (17 052)
Albemarle (16 628)
Stallings (16 481)
Southern Pines (15 968)
Eden (15 319)
Laurinburg (15 177)
Belmont (15 136)
Davidson (15 132)
Roanoke Rapids (15 128)
Hendersonville (15 099)
Henderson (14 954)
Reidsville (14 524)
Lewisville (13 602)
Weddington (13 488)
Newton (13 187)
Archdale (11 953)
Smithfield (11 630)
Spring Lake (11 619)
Wendell (11 570)
Kings Mountain (11 409)
Lincolnton (11 352)
Elon (11 350)
Summerfield (11 119)
Pineville (10 678)
Winterville (10 591)
Tarboro (10 569)
Mount Airy (10 551)
Waynesville (10 178)
Rolesville (10 047)

Demografia

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Karolina Północna liczy 10 439 388 mieszkańców, co oznacza wzrost o 903 905 (9,5%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010^[9]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,8% populacji, 21,9% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,7% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,4% ludności stanu stanowią kobiety^[10].

Język

Najpowszechniej używanymi językami są^[11]:

język angielski – 89,66%
język hiszpański – 6,93%
język francuski – 0,32%
język niemiecki – 0,27%.

Rasy i pochodzenie

Według danych z 2019 roku, 68,1% mieszkańców stanowiła ludność biała (62,5% nie licząc Latynosów), 21,5% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 3,0% to Azjaci, 2,8% miało rasę mieszaną, 1,2% to rdzenna ludność Ameryki, 0,07% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 9,8% ludności stanu^[12].

Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego, do największych grup należały osoby pochodzenia „amerykańskiego” (11,1%), angielskiego (9,0%), niemieckiego (9,0%), irlandzkiego (7,6%) i meksykańskiego (5,3%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia włoskiego (334,9 tys.), szkocko–irlandzkiego (237,9 tys.), europejskiego (230 tys.), szkockiego (223,3 tys.), francuskiego (195,3 tys.), polskiego (151,7 tys.), afrykańskiego subsaharyjskiego (133,4 tys.), portorykańskiego (110 tys.) i hinduskiego (105,6 tys.)^[12].

Religia

Osobny artykuł: protestantyzm w Karolinie Północnej.

Dane z 2014^[13]^[14]:

protestanci – 66% (głównie baptyści – 31%, ale także metodyści, ewangelikalni, zielonoświątkowcy, kalwini i inni^[15])
brak religii – 20% (w tym ateiści – 2% i agnostycy – 3%)
katolicy – 9%
mormoni – 1%
pozostali – 4% (w tym muzułmanie, świadkowie Jehowy, żydzi, prawosławni, buddyści, hindusi, unitarianie uniwersaliści, bahaici, scjentyści, Kościół Jedności, irwingianie i sikhowie).

Polityka

Karolina Północna jest historycznie konserwatywnym stanem południowym i dawną twierdzą Partii Republikańskiej. W 2020 roku jest uważana za stan swingowy. Z wyjątkiem 1976, w wyborach prezydenckich od 1968 do 2004 w stanie wygrywał kandydat Partii Republikańskiej. W 2008 w stanie nieznacznie wygrał Barack Obama. Od stanowiska gubernatora do silnej kontroli stanowego Sądu Najwyższego, stan jest uznawany za bastion Demokratów^[16].

Na poziomie federalnym delegacja z Północnej Karoliny składa się z dwóch republikańskich senatorów (Richard Burr i Thom Tillis), oraz ośmiu republikańskich i pięciu demokratycznych przedstawicieli w Izbie Reprezentantów^[17].

Gospodarka

Produkt krajowy brutto Karoliny Północnej w 2015 osiągnął wartość 442,5 mld USD^[18], co uplasowało stan na 10. miejscu w Stanach Zjednoczonych^[18]. Roczny wzrost PKB w 2016 wyniósł 1,6%, co sprawiło, że był nieznacznie powyżej średniej krajowej (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)^[19]. W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 wyniósł on 44 327 co uplasowało stan na 32. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577USD)^[20].

Kluczowe branże przemysłu obejmują: lotnictwo i obronę, produkcję samochodów i ciężarówek, biotechnologię i farmaceutykę, usługi biznesowe i finansowe, energię, przetwórstwo spożywcze, meble, technologię informacyjną, tworzywa sztuczne i chemikalia, oraz tekstylia^[7]. Charlotte stało się drugim co do wielkości centrum bankowym w kraju, a Research Triangle Park jest siedzibą dla ponad 200 firm^[5].

Rolnictwo

Północna Karolina produkuje ponad połowę krajowych zasobów tytoniu i batatów, a także jest jednym z trzech największych stanowych producentów wieprzowiny, drobiu i jajek, indyka, pstrąga i choinek^[6].

Uczelnie

Uniwersytet Karoliny Północnej składa się z 17 uczelni. Wśród nich największą renomą cieszy się Uniwersytet Karoliny Północnej w Chapel Hill, najstarszy uniwersytet stanowy w Stanach Zjednoczonych, a innym znanym jest Uniwersytet Stanu Karolina Północna. Najbardziej znaną uczelnią prywatną jest Uniwersytet Duke’a (w Durham).

Karolina Północna była jednym z dwóch pierwszych stanów (obok Pensylwanii), w których konstytucji pojawił zapis o utworzeniu uniwersytetu stanowego (1776).

Dodatkowe informacje

Liczba parków stanowych: 30
Dewiza: Esse Quam Videri („Prawda ważniejsza niż pozory”)
Przydomek: The Tar Heel State („Stan wysmołowanej pięty” – według przekazów żołnierze Karoliny Północnej podczas wojny domowej wygrażali chcącym umknąć z pola bitwy, że wysmołują im pięty, by wytrwali)
Symbole: sosna, kardynały, dereń
Parki narodowe i atrakcje turystyczne: Park Narodowy Great Smoky Mountains, Blue Ridge Parkway