Ernst Křenek

Ernst Křenek
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 sierpnia 1900
Wiedeń

Pochodzenie

czeskie

Data i miejsce śmierci

22 grudnia 1991
Palm Springs

Gatunki

muzyka poważna, muzyka współczesna

Zawód

kompozytor, pedagog, publicysta

Odznaczenia
Krzyż Komandorski II Klasy Odznaki Honorowej za Zasługi Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RFN Odznaka Honorowa za Naukę i Sztukę (Austria)
podpis
Strona internetowa

Ernst Křenek (ur. 23 sierpnia 1900 w Wiedniu, zm. 22 grudnia 1991 w Palm Springs) – austriacki kompozytor, pedagog i publicysta czeskiego pochodzenia.

Jego nazwisko często pisane jest też jako Krenek (na co zresztą sam zawsze nalegał dla odróżnienia od czeskiej pisowni nazwiska jego ojca). Komponował w wielu stylach modernizmu, m.in. muzykę atonalną i dodekafoniczną. Napisał wiele książek, w tym Muzyka tu i teraz (1939) czy studium o twórczości Johannesa Ockeghema (1953).

Życie i twórczość

Studia kompozytorskie rozpoczął w 1916 u Franza Schrekera w Staatsakademie für Musik w Wiedniu. Potem studiował w Berlinie, gdzie poznał Busoniego i Scherchena. Podczas pierwszej wojny światowej, Křenek został wcielony do armii Austro-Węgier, ale stacjonował w Wiedniu co pozwoliło mu na kontynuację studiów muzycznych. W 1922 poznał córkę Mahlera, Annę i jej matkę Almę, które poprosiły Křenka o dokończenie ostatniej, dziesiątej, symfonii Gustava. Křenek pomógł w edycji pierwszej i trzeciej części. W 1924 poślubił Annę i rozwiódł się z nią przed pierwszą rocznicą ślubu.

Jonny spielt auf – tytułowa strona (pierwsze wydanie z 1926)

Był też czynnym dziennikarzem i pisarzem muzycznym. Po 1933 jego artykuły przestano publikować, a muzyka stała się celem ataków niemieckiej partii nazistowskiej. Kiedy naziści doszli do pełni władzy napisana przez Křenka muzyka do Triumph der Empfindskameit Goethego została odrzucona w Mannheim. W tym samym czasie Opera Wiedeńska w ostatniej chwili odwołała premierę zamówionej u niego opery Karol V. Z kolei jazzowe inspiracje w Jonny spielt auf sprawiły, że opera ta znalazła się w 1938 na monachijskiej wystawie „sztuki zdegenerowanej”.

Sytuacja ta zmusiła go do wyjazdu do Stanów Zjednoczonych, gdzie wykładał muzykę na wielu uniwersytetach, m.in. w Hamline University w Saint Paul w Minnesocie (1942–1947). Obywatelstwo USA przyjął w 1945 roku. Jego studentami byli m.in. Milton Barnes, Lorne Betts, Samuel Dolin, Robert Erickson, Halim El-Dabh, Richard Maxfield, Will Ogdon i George Perle.

Twórczość

Styl muzyczny Křenka łączy w sobie różnorodność wielu współczesnych mu stylów. Pierwsze prace cechował idiom późnoromantyczny, wskazujący wpływ jego nauczyciela Franza Schrekera. Później zaadaptował atonalność. Wizyta w Paryżu w 1924, podczas której zapoznał się z pracami Igora Strawińskiego oraz "Grupy sześciu” zachęciła go z kolei do zaadaptowania stylu neoklasycznego.

Jego opera Jonny spielt auf (1926), z wpływami jazzu odniosła wielki sukces i grywana była w całej Europie. Mimo protestów partii nazistowskiej, stała się tak popularna, że nawet papierosy austriackie – do dziś sprzedawane – zostały nazwane „Jonny”.

Na początku lat 30. zaczął pisać w stylu neoromantycznym, obierając za źródło inspiracji muzykę Schuberta, a potem tworzył także muzykę dodekafoniczną, w której stworzył operę Karol V (1931–1933). W swoich Lamentacjach Jeremiasza (1941–1942) połączył technikę dodekafoniczną z XVI-wieczną techniką modalnego kontrapunktu. Komponował też muzykę elektroniczną i aleatoryczną.

Odznaczenia

Przypisy

  1. a b c Ernst Krenek. Akademie der Künste Berlin. [dostęp 2020-01-31]. (niem.).

Bibliografia