plut. Jarosław Stempkowski przed budynkiem GPK WOP w Dorohusku (1990)
Graniczna Placówka Kontrolna Dorohusk – zlikwidowany pododdziałWojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio przejściach granicznych na granicy z ZSRR.
Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Dorohusku – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z Ukrainą.
W 1948 graniczna placówka kontrolna została przeformowana na etat 7/52 i przemianowana na Graniczną Placówkę Kontrolną Ochrony Pogranicza Dorohusk nr 30[c] (kolejowo-drogowa) w strukturach 13 Brygady OP[2]. W tym samym pododdział przekazany został do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego[d]). W 1950 Graniczna Placówka Kontrolna Dorohusk nr 30 (kolejowo-drogowa) przeformowana została na etat 096/23[e] będąca w strukturach 13 Brygady OP[2], a w 1952 GPK Dorohusk włączona została w etat 352/1123 Brygady WOP[f], która została rozformowana w 1956. Na jej bazie powstała Grupa Manewrowa WOP Tomaszów (Chełm) Lubelski i Samodzielny Oddział Zwiadowczy WOP Tomaszów (Chełm) Lubelski do którego gpk została włączona[2]. 1 maja 1957, na bazie Grupy Manewrowej i Samodzielnego Oddziału Zwiadowczego WOP zorganizowano 23 Chełmski Oddział WOP[g] a od 1959 nadano 23 Oddziałowi nazwę regionalną: 23 Chełmski Oddział WOP[h][2].
1 lipca 1965 WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy państwowej[3]. GPK Dorohusk weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW[4].
1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej[5]. GPK Dorohusk podlegała bezpośrednio pod sztab Nadbużańskiej Brygady WOP w Chełmie[2].
W rozkazie nr 03 dowódcy WOP z 30 stycznia 1989 zobowiązano dowódcę Nadbużańskiej Brygady WOP do sformowania drogowego GPK Dorohusk oraz przygotowania tego przejścia do odpraw granicznych obywateli PRL i ZSSR przy wykorzystaniu prowizorycznych obiektów[6].
Żołnierze zawodowi WOP i funkcjonariuszka Urzędu Celnego przed budynkiem Urzędu Celnego w Terespolu Oddział w Dorohusku (1990)
W 2000 począwszy od Komendy Głównej SG, Oddziałów SG i na końcu strażnic SG oraz GPK SG, rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym, tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego nastąpiło zniesienie Strażnicy SG w Dorohusku, a ochraniany odcinek przejęła Graniczna Placówka Kontrolna SG w Dorohusku[j][9][10].
Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Dorohusku funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005, Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...[11], została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Dorohusku (PSG w Dorohusku) w strukturach Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej[12].
Ochrona granicy
Straż Graniczna:
2 stycznia 2003 GPK SG w Dorohusku przejęła pod ochronę odcinek granicy państwowej, po rozformowanej Strażnicy SG w Dorohusku.
9 grudnia 2004 w GPK SG rozpoczął funkcjonowanie Punkt Konsultacyjny Dorohusk-Jagodzin utworzony na podstawie Porozumienia między Komendantem Głównym Straży Granicznej Rzeczypospolitej Polskiej a Państwową Administracją Służby Granicznej Ukrainy w sprawie zasad tworzenia i funkcjonowania punktów konsultacyjnych z dnia 22 września 2004[13], który włączony został do struktury GPK SG w Dorohusku. Głównym zadaniem punktu jest wymiana informacji niezbędnych dla efektywnej współpracy służb, szczególnie w zakresie: zmian w ustawodawstwie stron, czynników utrudniających przekraczanie granicy, sytuacji nadzwyczajnych oraz przekroczeń granicy państwowej wbrew przepisom[14].
↑Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 r. zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk (w tym 5 w Nadbużańskim Oddziale SG → Dubaj 2013 ↓, s. 316) → Rydz 2011 ↓, s. 220.
↑W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
SławomirS.ŻurawlowSławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
Jerzy Rydz: Nadbużański Oddział Straży Granicznej im. 27 Wołyńskiej Dywizji Armii Krajowej w Chełmie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
SławomirS.ŻurawlowSławomirS., Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014.
Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945 – 1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL. W: Stanisław Dubaj: Patroni Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej i Podległych Placówek SG – Tom VIII−IX, zeszyt 1 – 2012–2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2013, s. 316–343. (pol.).
