Sowieci po porażkach poniesionych w walkach z 1 Dywizją Piechoty Legionów i 1 Brygadą Jazdy zachowywali się raczej biernie, ograniczając się do osłony kierunku na Połock i umacniania frontu na linii jezior Jazno - Dołhe - Szo[9]. Dopiero w pierwszych dniach września sowiecka 17 Dywizja Strzelców rozpoczęła natarcie na styku między polskimi 1 DP Leg. i 8 DP. W związku z powodzeniem sowieckiego natarcia, gen. Szeptycki wzmocnił 8 Dywizję Piechoty oddziałami Grupy Wielkopolskiej pod dowództwem gen. Daniela Konarzewskiego w składzie dwa bataliony 2 pułku Strzelców Wielkopolskich i dwie (cztery[11]) baterie artylerii. Do czasu wejścia do walki grupy wielkopolskiej oddziały 1 DP Leg. i 1 BJ zatrzymały uderzenie sowieckie, następnie odrzuciły przeciwnika za Dźwinę, a 14 września 1 Brygada Jazdy, wsparta oddziałami 8 Dywizji Piechoty, opanowała Dzisnę[12]. Po zakończeniu koncentracji grupy wielkopolskiej i przybyciu z Wilna macierzystego 13 pułku piechoty, 8 Dywizja Piechoty rozpoczęła natarcie na Połock i Lepel[13].
Po ciężkich walkach z oddziałami sowieckiej 17 Dywizji Strzelców sforsowano Naczę i Uszacz, a 21 września opanowano położone na lewym brzegu Dźwiny przedmieście Połocka - Jekimanię. Nie udało się jednak utworzyć przedmościa na prawym brzegu rzeki. Na drugim kierunku oddziały 8 DP zlikwidowały sowiecki przyczółek mostowy i opanowały Ułłę[12]. W następnych tygodniach dowództwo sowieckie wprowadziło do walki 53 Dywizję Strzelców. Jej podstawowym zadaniem było odzyskanie lewobrzeżnej części Połocka[a] oraz odepchnięcie Polaków od Dźwiny. 4 i 5 października bez powodzenia atakowały 91, 92, 95 i 93 pułki strzelców, a 9 października uderzyło zgrupowanie powiększone o 90 i 94 pułk strzelców. Przed frontem 8 Dywizji Piechoty stwierdzono też obecność 461, 463 i 464 ps, ściągniętych z rejonu Borysowa[14][15].
21 października na odcinku III/33 pułku piechoty zaatakował skutecznie sowiecki „warszawski” pułk strzelców i zmusił polski pułk do opuszczenia Uszaczy i wycofania się na linię Auty i jeziora Dołhe. Ruch do tyłu spowodował także cofnięcie się na linię jezior 21 pułku piechoty, a Sowieci odzyskali Jekimanię i utworzyli własne przedmoście na lewym brzegu Dźwiny[12]. Dopiero 4 listopada przeciwnatarcie połączonych sił 8 Dywizji Piechoty oraz 5 i 6 pułku piechoty z 1 Dywizji Piechoty Legionów doprowadziło do odzyskania rubieży Dźwiny pod Połockiem[12].
Upamiętnienie
Na lewym ramieniu krzyża kawalerskiego sztandaru 1 pułku artylerii ciężkiej znajduje się wyhaftowana nazwa i data bitwy „Zorzanka 3 X 1919” i „Połock 5 XI 1919”[16].
Uwagi
↑Artyleria polska ustawiona pod Jekimanią prowadziła ostrzał dworca w Połocku, utrudniając przeciwnikowi wykorzystanie tego ważnego dla Armii Czerwonej węzła kolejowego[13].
Otton Laskowski (red.): Encyklopedia wojskowa. T. VI. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1937.
Juliusz S. Tym: Działania na Froncie Litewsko-Białoruskim (czerwiec 1919 – kwiecień 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Ciężkiej. Pruszków: Wydawnictwo „Ajaks”, 1997, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 55. ISBN 978-83-87103-27-9.
.png)