Bitwa pod Berezyną Górną

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	16–21 maja 1920
Miejsce	pod Berezyną Górną
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Przyczyna	majowa ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
K.N. Annenkow
Siły
Część oddziałów: 1 Dywizji L-B 3 Dywizji Piechoty 17 Dywizji Piechoty 56 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych

Bitwa pod Berezyną Górną – część wielkiej bitwy nad Berezyną. Walki polskiej 1 Armii w czasie majowej ofensywy wojsk Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Wojsko Polskie

• 1 Armia gen. Stefana Majewskiego obsadzała odcinek Dryssa – Połock – Uszacz – Lepel. W pierwszym rzucie posiadała 8 Dywizję Piechoty i 1 Dywizję Litewsko-Białoruską, a w odwodzie 3 Dywizję Piechoty Legionów i 1 Brygadę Jazdy.
• 4 Armia gen. Szeptyckiego w składzie 2 Dywizja Piechoty Legionów, 6., 14. i 9. dywizje piechoty broniła linii Berezyny od Lepla po ujście do Dniepru.

17 maja dowodzenie nad obu armiami przejął gen. Stanisław Szeptycki^[1].

Armia Czerwona

Na wschodnim brzegu Berezyny utworzono zgrupowanie uderzeniowe^[2]:

• 15 Armia Augusta Korka w składzie 4., 6., 5., 53., 56. dywizje strzeleckie i 15 Dywizja Kawalerii
• Grupę Północną Jewgienija Siergiejewa w składzie 48 Dywizja Strzelców i 164 Brygada Strzelców
• 16 Armia Nikołaja Sołłohuba w składzie 2., 8., 10., 17. i 21. Dywizje strzeleckie^[3].

Całością sił uderzeniowych dowodził dowódca Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski^[4][5].

14 maja wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego przeszły do ofensywy^[6]. 16 maja 1 Dywizja Litewsko-Białoruska wycofała się nad Berezynę. Tu rozpoczęło się jej luzowanie przez oddziały odwodowej 3 Dywizji Piechoty Legionów. W czasie tego manewru w okolicy Małej Czernicy na wileński pułk strzelców i I/9 pułku piechoty Legionów uderzyła sowiecka 56 Dywizja Strzelców, a na III/9 pp Leg. stojący na przedmościu Berezyny nacierała 15 BS, zaś 13 BS zaatakowała Mościszcze. Wszystkie te ataki odparto. I BLB po zluzowaniu odeszła do odwodu armii w okolicę Dziedziny. I/9 pp powrócił w skład pułku, a na jego miejsce przybył 8 pułk piechoty Legionów, który obsadził odcinek od jeziora Mieżusoł wzdłuż Czernicy^[7].

18 maja Sowieci wznowili natarcie. 3 Dywizja Piechoty Legionów nie wytrzymała uderzenia i jej oddziały cofnęły się nad Czernicę. Sowiecka 15 Brygada Strzelców opanowała przedmoście Berezyny, a 13 BS odrzuciła oddziały II Brygady Litewsko-Białoruskiej i II/9 pp Leg. i zajęła Lipsk^[8]. Polskie kontrataki nie odniosły powodzenia^[7]. W tym czasie, będący na prawym skrzydle ugrupowania operacyjnego 4 Armii^[a], 24 pułk piechoty wysłał dwa wzmocnione artylerią bataliony do Karolina i wzmocnił obronę II BLB^[9].

18 i 19 maja na zagrożony odcinek przybyły także dwa bataliony 17 Dywizji Piechoty^[b] pod dowództwem ppłk. Juliusza Padlewskiego-Skorupki i zluzowały pododdziały II BLB^[12]. Ponadto z Dokszyc przybył 7 pułk piechoty Legionów.

Trwające 19 maja walki o odbicie Berezyny skończyły się dla strony polskiej fiaskiem. 15 Brygada Strzelców utrzymała miasto, a 13 Brygada Strzelców odrzuciła II BLB. Sowieci podciągnęli też odwody na tym kierunku. W okolice Brodu przegrupowała się 86 Brygada Strzelców^[13].

20 maja Polacy podjęli jeszcze jedną, nieudaną próbę odebrania Lipska i Mościszcza. Walki w okolicy Zahołowia, Ulesia i Bereśniówki zakończyły odwrót wojsk polskich na tym kierunku^[14].

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Jan Filary: Zarys historii wojennej 69-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Zdzisław, Grzegorz Kowalski: Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920 na łamach polskich fachowych periodyków wojskowych z lat 1919–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-856-6.
• Otton Laskowski (red.): Encyklopedia wojskowa. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1931.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Stefan Konieczny: Zarys historii wojennej 67-go pułku Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.