Bitwa pod Hołynką

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	22–23 lipca 1920
Miejsce	Hołynka[a]
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Przyczyna	ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Rudolf Matuszewski
Siły
10 pułk piechoty 16 pułk piechoty oddziały ACz
brak współrzędnych

Bitwa pod Hołynką – walki polskich 10 pułku piechoty i 16 pułku piechoty z oddziałami Armii Czerwonej w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego^[3]. Naczelne Dowództwo nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej^[4]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła jednak dalszy odwrót^[5]. Gen. Szeptycki wydał rozkaz dalszego odwrotu. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, 4 Armia nad Szczarę, a Grupa Poleska na Kanał Ogińskiego i Pińsk^[6][7].
Dyrektywa Naczelnego Wodza z 18 lipca ujmowała: Przy zgrupowaniu na linii Niemna i Szczary należy wziąć pod uwagę, że lewe skrzydło musi być najsilniejsze, że musimy Linię Niemna i Grodno koniecznie utrzymać. Utrata linii Niemna odkryłaby najkrótszy kierunek Warszawy i uniemożliwiłaby utrzymanie linii Narwi. Odepchnięcie naszych linii na Polesiu lub na Szczarze mniej szkodliwe^[6].
Na linii rzek Niemen i Szczara zamierzano powstrzymać marsz nieprzyjaciela, skoncentrować nad Bugiem zgrupowanie wojsk i uderzyć na lewe skrzydło frontu Tuchaczewskiego^[8].

21 lipca Sowieci sforsowali Szczarę w rejonie obrony 18 pułku piechoty pod Rusakowem i przełamali polski front. Grupa płk. Stanisława Kaliszka otrzymała rozkaz odwrotu na Zelwę^[9].

Po przełamaniu polskiego frontu nad Szczarą, II i III batalion 10 pułku piechoty, pod wspólnym dowództwem mjr. Rudolfa Matuszewskiego, oraz III batalion 16 pułku piechoty rozpoczęły odwrót na zachód^[1].

O świcie 22 lipca grupa zajęła pozycje obronne na wschód od Hołynki. I/10 pułku piechoty obsadził wschodni skraj miejscowości, a II/10 pp północny. Następnego dnia pod Hołynkę podeszły jednostki Armii Czerwonej. Początkowo Polacy z powodzeniem odpierali ataki od wschodu, ale II batalion porzucił bez walki swoje stanowiska i wycofał się w nieładzie. Major Matuszewski obsadził porzucone okopy kompanią techniczną pułku, a po przybyciu w obszar działań 5 baterii 4 pułku artylerii polowej, kompania techniczna i 9 kompania kontratakiem odrzuciły nieprzyjaciela okopującego się przed polskimi stanowiskami. Wykonując rozkazy przełożonych, około 19.00 mjr Matuszewski wydał rozkaz dalszego odwrotu^[1][10].

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Franciszek Kłosowski: Zarys historji wojennej 10-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historji wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919 – 30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.