Jego chrzcielnym imieniem było Antonio[4]. Pochodził z ubogiej rodziny, pracował w dzieciństwie jako pasterz. Jego rodzicami byli Paolo Ghislieri i Domenica Augeria[4]. W wieku 14 lat wstąpił do zakonu dominikanów w konwencie św. Piotra Męczennika w Vigevano i przyjął imię Michał (wł. Michele)[2]. W 1528 w Genui przyjął święcenia kapłańskie. Począwszy od XVII wieku przypisuje mu się błędnie karierę akademicką – studia w Bolonii oraz profesurę teologii na uniwersytecie w Pawii. W rzeczywistości Ghislieri uczył się w studium konwentu w Vigevano, po przyjęciu święceń kapłańskich był jedynie lektorem teologii w dominikańskich konwentach św. Tomasza w Pawii[5] oraz św. Stefana w Bergamo[6]. Tytuł magisterski został mu przyznany dopiero 20 sierpnia 1553 na mocy bulli papieża Juliusza III, nie w wyniku ukończenia odpowiednich studiów, lecz na mocy autorytetu apostolskiego[7]. W latach 30. XVI wieku Michele Ghislieri był przeorem kolejno konwentów w Vigevano, Soncino, Alba i ponownie w Vigevano. W 1536 był wikariuszem trybunału inkwizycji w Bergamo[6]. Przez pewien czas był spowiednikiem gubernatora Mediolanu markiza Alfonsa d’Avalos. W 1539 był przejściowo przypisany do konwentu S. Secondo w Wenecji. W październiku 1542 został mianowany wikariuszem trybunału inkwizycyjnego w Pawii[5].
W 1550 kapituła lombardzkiej prowincji dominikanów mianowała go inkwizytorem diecezji Como[5]. Jego niezłomna postawa w sporze z miejscową kapitułą katedralną, którą podejrzewał o sprzyjanie reformacji, zwróciła uwagę kardynała Gian Pietro Carafy, inkwizytora generalnego Rzymskiej Inkwizycji, który zaczął wykorzystywać Ghislieriego jako delegata Rzymskiej Inkwizycji do poszczególnych zadań. W listopadzie i grudniu 1550 i ponownie w kwietniu i maju 1551 Ghislieri działał z ramienia Inkwizycji Rzymskiej w Bergamo, gdzie zebrał dowody mocno obciążające miejscowego biskupa Vittore Soranzo i doprowadził do jego aresztowania[5][8]. W marcu 1551 przebywał z kolei w Ferrarze, gdzie przesłuchiwał i ostatecznie skazał na śmierć Giorgio Rioli, zwanego il Siculo, jednego z najbardziej znanych przedstawicieli włoskiej reformacji[9][8]. 3 czerwca 1551 papież Juliusz III mianował go komisarzem generalnym Inkwizycji Rzymskiej (sprawował tę funkcję do 1557)[5][8][10][11].
4 września 1556 Carafa, już jako papież Paweł IV, mianował Ghislieriego biskupem Nepi i Sutri (konsekracja 14 września 1556), a w marcu 1557 kardynałem, z tytułem Santa Maria sopra Minerva[4]. W grudniu 1558 Ghislieri otrzymał także godność najwyższego inkwizytora. Papież Pius IV przeniósł go w marcu 1560 na stolicę biskupią Mondovi[2]. Stosunki Ghislieriego z Piusem IV nie układały się najlepiej, kardynał m.in. sprzeciwiał się nominacji kardynalskiej dla 13-letniego Ferdynanda Medyceusza. Mimo to w 1564 uzyskał potwierdzenie swej pozycji jako zwierzchnika Świętego Oficjum[12].
Pontyfikat
Po śmierci Piusa IV, konklawe 1565–1566 wybrało kardynała Ghislieriego na papieża 7 stycznia 1566[3]. Przyjął on imię Piusa V i został koronowany w dniu swoich urodzin, 17 stycznia 1566. Swój wybór, Pius mógł zawdzięczać liderowi reformatorskiej frakcji kardynałów, na czele z Karolem Boromeuszem[3]. Papież-asceta, wieloletni inkwizytor, poświęcił swój pontyfikat zadaniom reformy Kościoła w duchu soboru trydenckiego. Zamierzał wprowadzić w Watykanie rygory klasztorne[2].
W swojej pierwszej mowie papieskiej stwierdził, że Rzym wydaje mu się tak niemoralny, jak w czasach rozkwitu renesansu[2]. Zażądał usunięcia z Rzymu prostytutek. Nakazał, aby wszystkie rzymskie nierządnice wyszły za mąż. Decyzję tę oprotestowali senatorowie, którzy podnosili, że celibat powoduje powstanie prostytucji, a w przypadku jej zakazania księża zaczną napastować cnotliwe kobiety. Pius V odrzucił te argumenty, prostytutki zaczęły być ścigane i publicznie chłostane, co przyczyniło się do śmierci wielu z nich. Te działania spowodowały szybki wzrost ilości zachowań homoseksualnych, w związku z czym ostatecznie Pius zezwolił prostytutkom na funkcjonowanie w Rzymie, jednak ograniczając ich poruszanie się do wyznaczonego obszaru[13].
Wydał też bullę zabraniającą kapłańskim dzieciom z nieprawego łoża dziedziczenia własności Kościoła. Chciał także zniszczyć wszystkie starożytne budowle i pomniki w okolicach Rzymu, jako że były dziełem pogan. Zabronił też Rzymianom wchodzić do karczm. Zaprowadził porządek w Rzymie, wydając nakaz rezydującym przy Kurii biskupom powrotu do swoich diecezji[2]. Wygnani zostali z Rzymu także mnisi pozostający przez lata poza macierzystymi klasztorami wbrew regułom zakonnym. W oczach jednego z posłów weneckich Pius uchodził za człowieka, który chciał zmienić Rzym w jeden wielki klasztor[2]. Pomimo zatwierdzania wyroków Inkwizycji, był uważany za władcę sprawiedliwego[2]. Dwa razy w tygodniu osobiście przyjmował skargi ubogich, zaś raz w miesiącu (również osobiście) przyjmował zażalenia na urzędników papieskich oraz na wyroki sądów i rozstrzygał je na korzyść poszkodowanych. Dzięki niemu powstało wiele szkół, szpitali i przytułków. Jego sukcesem było również uzdrowienie administracji w Państwie Kościelnym. Powołał do życia Kongregację Indeksu, zajmującą się cenzurą publikacji[2]. W okresie pontyfikatu Piusa przeprowadzono trzy lokalne synody w państwach włoskich, m.in. w Neapolu i Mediolanie. Powołał także komisję do zrewidowania Wulgaty[2].
Pius V zdecydowanie wspierał katolików we Francji i poparł regentkę Katarzynę Medycejską w walce z hugenotami[2]. Jednakże w 1570 roku zawarto traktat pokojowy, zapewniający hugenotom wolność religijną[2]. Był także inicjatorem Świętej Ligi przeciwko Turcji i krótko przed śmiercią świętował sukces – flota Ligi złożona z okrętów weneckich i hiszpańskich 7 października 1571 odniosła pod Lepanto zwycięstwo nad siłami sułtana Selima II[3]. Ustanowił dzień 7 października, świętem Matki Boskiej Różańcowej[3] (początkowo pod nazwą „Matki Boskiej Zwycięskiej”). W 1570 papież ekskomunikował królową Anglii Elżbietę I[3]. Działanie takie spowodowało ochłodzenie stosunków z Hiszpanią i Francją i wręcz zantagonizowanie stosunków z cesarzem Maksymilianem II, który dodatkowo nie opowiedział się stanowczo przeciw protestantom, na co papież odpowiedział nominacją na księcia Toskanii dla Kosmy Medyceusza[2]. Sam Pius V skazał na śmierć 40 włoskich protestantów[14].
W 1567 Pius V ogłosił św. Tomasza z AkwinuDoktorem Kościoła oraz nakazał w 1570 publikację dzieł wszystkich teologa (17 tomów)[2]. Staraniem tego papieża wydane zostały odnowione, główne księgi liturgiczne rytu rzymskiego: mszał (Missale Romanum, 1570) i brewiarz (Breviarium Romanum, 1568) oraz pierwszy katechizm katolicki (Catechismus Romanus, 1566)[2]. W 1567 potępił 75 tez wyłożonych przez Michała Bajusa, prekursora jansenizmu[2].
Papież zmarł w maju 1572 po chorobie nerek. Pochowany pierwotnie w bazylice watykańskiej, 9 stycznia 1588 jego relikwie zostały przeniesione do bazyliki Matki Bożej Większej. Papież Klemens X ogłosił go 1 maja 1672 (w 100-lecie śmierci) błogosławionym, a Klemens XI świętym (22 maja 1712)[2]. Dniem jego pamięci liturgicznej w Kościele katolickim jest od reformy kalendarza liturgicznego w 1969 roku 30 kwietnia (poprzednio 5 maja)[3][15].
↑ abcdeSimona Feci: Pio V, santo. Enciclopedia dei Papi, 2000. [dostęp 2013-08-19]. (wł.).
↑ abGIULIO ORAZIO BRAVI, Note e documenti per la storia della Riforma a Bergamo (1536-1544), ARCHIVIO STORICO BERGAMASCO. Rassegna semestrale di storia e cultura, N. 2, Anno VI, 1986, s. 185 i nast.
↑Michael Tavuzzi, Renaissance Inquisitors. Dominican Inquisitors and Inquisitorial Districts in Northern Italy, 1474-1527, Brill: Leiden – Boston 2007, s. 42-43, 210.
↑ abcAndrea Del Col: L’Inquisizione in Italia. Mediolan: Oscar Mondadori, 2010, s. 311. ISBN 978-88-04-53433-4.
↑Christopher Black: The Italian Inquisition. New Haven & Londyn: Yale University Press, 2009, s. 28. ISBN 978-0-300-11706-6.
↑Christopher Black: The Italian Inquisition. New Haven & Londyn: Yale University Press, 2009, s. 23. ISBN 978-0-300-11706-6.
↑Michael Tavuzzi, Renaissance Inquisitors. Dominican Inquisitors and Inquisitorial Districts in Northern Italy, 1474-1527, Brill: Leiden – Boston 2007, s. 210.
↑Andrea Del Col: L’Inquisizione in Italia. Mediolan: Oscar Mondadori, 2010, s. 759. ISBN 978-88-04-53433-4.
