Biskup

Święty biskup MikołajFra Angelico, tempera na desce z XV wieku.

Biskup (łac. episcopus; gr. ἐπίσκοπος, episkopos: nadzorca, opiekun) – w Kościołach chrześcijańskich zwierzchnik kościoła partykularnego „jako zastępca i wysłannik Chrystusa”[1]. Rozumienie różni się w zależności od wyznania chrześcijańskiego. W Kościele rzymskokatolickim, Kościołach starokatolickich i w Kościołach prawosławnych jest nim duchowny, mężczyzna, mający pełnię sakramentu święceń[1][2]. Niektóre Kościoły chrześcijańskie, jak Wspólnota anglikańska czy Kościoły luterańskie i starokatolickie, w XX w. zaczęły udzielać tych święceń także kobietom[3].

Historia

U samych początków chrześcijaństwa nowotestamentalnego, w Kościele apostolskim można dostrzec dwie koncepcje urzędu biskupiego: jerozolimski i Pawłowy. W Jerozolimie bardzo szybko ukształtowała się hierarchia typu monarchicznego (por. Dz 12,3; 15,3; 18,1; 1 Kor 15,7; Ga 1,19; 2,9.12). Wśród prezbiterów szczególne miejsce zajmował tam Jakub Młodszy Apostoł. Pod koniec I wieku ustrój monarchiczny widoczny jest we wszystkich kościołach związanych z Apostołem Janem, tak należałoby interpretować symbol anioła Kościoła z Księgi Apokalipsy rozdz. 2 i 3. W Antiochii ustrój kościoła był inny, na czele stała grupa „proroków i nauczycieli” (Dz 13,1), związanych zależnością hierarchiczną z kościołem w Jerozolimie. Taki system przyjął Paweł w zakładanych przez siebie wspólnotach. Sam sprawował opiekę hierarchiczną nad tymi kościołami, codzienną pieczę pozostawiając w ręku miejscowych starszych-prezbiterów (por. Dz 14,23). Jego pomocnikami z podobną władzą, np. ustanawiania starszych, byli Tytus, Sylwan, Tymoteusz, Tychik i Sostenes[4].

Klemens Rzymski ok. 95 r. pisał w Liście do Koryntian o sukcesji apostolskiej, jako mającej sprzyjać pokojowi w Kościele. Jej pierwowzór odnajdywał w Starym Testamencie. Biskupa można porównać do arcykapłana, a prezbiterów do kapłanów-lewitów, mających szczególny udział w jego posłudze[5]

Najwcześniejszym po-Pawłowym świadectwem o roli biskupa w Kościele antiocheńskim, ale późniejszym od Klemensa o ok. 15 lat, są Listy Ignacego Antiocheńskiego (ur. 30- zm. 107) napisane ok. 110 r. W jego okresie odnajdujemy już jasno wyznaczoną trzystopniową hierarchię: jednego biskupa, grupy prezbiterów (rada lub starsi lub prezbyterium), i grupy diakonów (por. List do Magnezjan 2-3)[6][7].

Utrwalił się potrójny model święceń (diakoni, prezbiterzy, biskupi). Regułą stało się, że w każdym lokalnym Kościele powinien być tylko jeden biskup. W ten sposób utworzona została koncepcja terytorium kanonicznego. W II w. zrodziła się kolegialna odpowiedzialność biskupów za cały Kościół, która znajduje pełne urzeczywistnienie w synodach i soborach powszechnych. W czasach cesarza Konstantyna, w dobie chrystianizacji imperium, prezbiterów zaczęto nazywać kapłanami (łac. sacerdos), by pokazać światu pogańskiemu prawdziwość chrześcijaństwa. Poganie oskarżali bowiem chrześcijan o świętokradztwo, a nawet o ateizm z powodu odrzucenia składania ofiar bogom panteonu grecko-rzymskiego[8]. Biskupi natomiast zaczęli pełnić funkcje coraz bardziej administracyjno-jurysdykcyjne.

Pierwszych biskupów powoływali apostołowie, następnie – przez wybór – duchowni i świeccy z danego Kościoła lokalnego, przy aprobacie Kościołów sąsiedzkich. Dopiero w dalszych wiekach wybór zatwierdzał metropolita. Od IV wieku świecka władza cesarska zaczęła wpływać na obsadę tych stanowisk duchownych.

Na Zachodzie dopiero w czasach walki o inwestyturę władza kościelna odzyskała pełny wpływ na nominacje biskupie. Jednak wybory przechodziły do przeszłości, w XII wieku sobory wykluczyły z grona wyborców osoby świeckie, a pod koniec XIII i w XIV wieku papieże zarezerwowali sobie prawo mianowania biskupów. W średniowieczu i czasach nowożytnych (zobacz Sobór trydencki) Kościół rzymskokatolicki podkreślał święcenia kapłańskie jako fundament duchowieństwa, a ze święceniami biskupimi wiązał przywileje natury jurysdykcyjnej. Dopiero w ostatnich stuleciach teologia podkreśla następstwo apostolskie biskupów i ich szczególną rolę w prowadzeniu Kościoła lokalnego oraz współuczestniczeniu w Kościele soborowym.

Na Wschodzie forma wyboru była mniej istotna, gdyż podkreślano, iż to sam Bóg go dokonuje. Kładziono natomiast nacisk na formę instalacji i sakrę. Teologia prawosławna również nie wysuwa biskupiej funkcji rządzenia na pierwszy plan, mówiąc raczej o nauczaniu, uzdrawianiu i jednoczeniu. Biskup w prawosławiu jest też w dużo mocniejszym stopniu szafarzem eucharystii i święceń, inni kapłani mogą wykonywać to jedynie w imieniu i za pozwoleniem biskupa. W Kościołach Wschodnich już w VI wieku została wprowadzona zasada równouprawnienia wszystkich biskupów, którzy wraz z diecezją reprezentują Kościoły lokalne. Do biskupów zwykło się zwracać się per „ekscelencjo”.

Symbolami władzy pasterskiej biskupa są pastorał i pierścień nakładany w czasie święceń biskupich przez głównego konsekratora, na prawą rękę nowo wyświęconego biskupa. U biskupów diecezjalnych jest symbolem zaślubin ze wskazaną diecezją.

Biskup w Kościele katolickim

Herb biskupa (na taśmie pod tarczą znajduje się dewiza)
Sutanna katolickiego biskupa i arcybiskupa
Strój chórowy katolickiego biskupa i arcybiskupa

Znaczenie teologiczne biskupa w Kościele

Duchowa, teologiczna interpretacja tego, kim jest biskup w Kościele zawsze dokonywała się w ścisłym związku z nauką o samym Kościele i jego strukturze.

Pierwsza szersza refleksja teologiczna wokół roli i charakteru święceń biskupich została wszczęta przez wypowiedzi św. Hieronima, który głosił równość hierarchiczną biskupów i kapłanów, oraz równość ich uczestnictwa w sukcesji apostolskiej. Hieronim uznawał także, że zmiana jaka zaszła w pierwszych wspólnotach Kościelnych, kiedy kolegialna władza biskupów-prezbiterów została zastąpiona monarchiczną władzą pojedynczego biskupa, jako głowy Kościoła lokalnego – była decyzją czysto kościelną, mającą charakter prawa kościelnego a nie ustanowienia przez Chrystusa. Hieronim pisał o tym w Listach 14,8; 52,7; oraz w Komentarzu do Mateusza 16,9.

W okresie średniowiecza prowadzono teologiczne dysputy nad sakrą biskupią jako sakramentem. M.in. następujący teolodzy: Aleksander z Hales i Albert Wielki, a także, przynajmniej w pewnym okresie, Tomasz z Akwinu nie uznawali święceń biskupich za oddzielny sakrament od kapłaństwa, nie uznawali więc w porządku sakramentalnym jakiejkolwiek wyższości biskupstwa nad prezbiteratem. Według Tomasza z Akwinu, biskup ma uprawnienia jurysdykcyjne nad wspólnotą Kościoła, która jest Ciałem mistycznym Chrystusa. Prezbiter zaś przez święcenia otrzymuje władzę nad Ciałem eucharystycznym. Tomasz pisał o tym w Tractatus de sacramento altaris, c. 6, w Sumie contra gentiles IV 74,75, oraz w Sumie Teologicznej 82,1. Przeciwnego zdania byli G. Durand i franciszkanin Jan Duns Szkot.

Abp Antoni Baraniak - biskup katolicki

W czasie Soboru trydenckiego (15451563) toczył się spór o pochodzenie jurysdykcji biskupiej, czy jest ona bezpośrednio od Boga, czy biskupi otrzymują ją za pośrednictwem papieża. Sobór nie rozstrzygnął ostatecznie tej kwestii, orzekł jedynie boskie pochodzenie samej hierarchii oraz porządek jurysdykcji, od papieża w dół hierarchii aż do diakonów. Kwestię te dyskutowano także w XIX wieku w czasie soboru watykańskiego I w związku z pracami nad dogmatem o nieomylności papieża. Stwierdzono jednak wyraźnie, że biskup posiada z ustanowienia Bożego własną i zwyczajną władzę na terytorium powierzonego mu Kościoła lokalnego. Mimo tego orzeczenia, pojawiały się postawy inaczej interpretujące władze biskupią. W związku z tym episkopat niemiecki opublikował 15 marca 1875 r. oficjalny list, w którym polemizował z poglądem, że doktryna soboru o prymacie sprowadza biskupa do roli delegata papieskiego. Biskupi niemieccy bronili prawdy o autonomicznym zwierzchnictwie biskupa nad powierzonym jego pieczy Kościołem. Stanowisko biskupów niemieckich poparł papież Leon XIII w encyklice „Satis cognitum”, podkreślając jednocześnie ścisły związek roli biskupa ze strukturą organizacyjną Kościoła. W XX w. temat podjął Pius XII w encyklice Mystici corporis Christi (1943).

Sobór watykański II (1962–1965) przypomniał i podkreślił związek teologii biskupstwa z teologią Kościoła. Podstawowym znaczeniem Kościoła, według Soboru, jest to, że jest on Ludem Bożym (KK 9,18) i wspólnotą (KK 1, 8), która aktualizuje się przez sakramenty i przez cnoty (KK 11). Sobór odciął się od utożsamiania Kościoła z hierarchią i wyznaczaniem tejże hierarchii w strukturze Kościoła naczelnego miejsca. Stanowi ona bowiem wtórny element struktury Kościoła, którego celem jest służba dobru całego Ciała (KK 18) i diakonia (KK 24). Biskupstwo więc w swej najgłębszej treści jest służbą istniejącą wewnątrz Kościoła, streszczającą się w zadaniu udostępniania mu tajemnicy zbawczej Chrystusa, zamkniętej w ekonomii sakramentalnej i depozycie objawionej prawdy (KK 21)[9].

Zgodnie z Kodeksem prawa kanonicznego nie można użyć wobec biskupa przemocy. Kto by się tego dopuścił jest mocą samego prawa obłożony karą interdyktu. Użycie przemocy wobec papieża skutkuje ekskomuniką zastrzeżoną dla Stolicy Apostolskiej.

Sukcesja Apostolska Biskupów

W głównych tradycjach chrześcijańskich biskupi są uważani za kontynuatorów misji apostołów. Na tym polega ich główna teologiczna funkcja. Aby biskup był następcą apostołów musi zostać wyświęcony w sposób ważny, czyli przez nałożenie rąk przynajmniej jednego biskupa wyświęconego w sposób ważny.

Doktryna katolicka wymaga: „zgody papieża”. Po odczytaniu papieskiej bulli nominacyjnej; ręce nakłada przynajmniej trzech biskupów (konsekrator i dwóch współkonsekratorów). Doktryna prawosławna też wymaga nałożenia rąk przez trzech biskupów.

Funkcjonowanie sukcesji apostolskiej polega na tym, że pomiędzy danym biskupem a apostołami jest nieprzerwany ciąg ważnych święceń. Sukcesję apostolską zachowały Kościoły katolicki, prawosławny, starokatolickie, orientalne oraz Kościół Szwecji.

Mimo że Kościół anglikański twierdzi, iż zachował sukcesję apostolską to jednak papież Leon XIII Listem apostolskim Apostolicae curae ogłosił święcenia wyższe udzielone w Kościele anglikańskim za nieważne, a sukcesje apostolską za przerwaną.

Z kościołów protestanckich tylko Luterański Kościół Szwecji zachował pełną sukcesję apostolską (według Kościoła rzymskokatolickiego jako schizmatycką, ponieważ święcenia były udzielone bez zgody papieża). 6 stycznia 1528 roku bp Petrus Magni udzielił za zgodą króla Szwecji choć bez zgody papieża święceń biskupich nominatom trzech diecezji. 22 września 1531 roku po Synodzie narodowym w Uppsali wspólnie z bp Magnusem Sommarem konsekrował pierwszego - Luterańskiego Prymasa Szwecji bp Laurentiusa Petri. Od tego czasu inni biskupi luterańscy, posiadający konsekrację pochodzącą od biskupów szwedzkich, mają zachowaną ważną sukcesję apostolską.

Wytyczne teologiczne jakich udzielił św. Paweł Apostoł w Pierwszym Liście do Tymoteusza są następujące: „jeśli ktoś dąży do biskupstwa, pożąda dobrego zadania. Biskup więc powinien być nienaganny, mąż jednej żony, trzeźwy, rozsądny, przyzwoity, gościnny, sposobny do nauczania, nieprzebierający miary w piciu wina, nieskłonny do bicia, ale opanowany, niekłótliwy, niechciwy na grosz, dobrze rządzący własnym domem, trzymający dzieci w uległości, z całą godnością. Jeśli ktoś bowiem nie umie stanąć na czele własnego domu, jakżeż będzie się troszczył o Kościół Boży?” (1 Tm 3,1-5, Biblia Tysiąclecia).

Biskupi w starokatolicyzmie

Biskupem w większości Kościołów starokatolickich może zostać zarówno kobieta jak i mężczyzna. Biskupi starokatoliccy wybierani są przez Synody lokalne. Starokatolicy nie praktykują posługi biskupów pomocniczych w diecezjach.

Biskup w prawosławiu

Bp Sawa, zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego

Teologia posługi biskupa w prawosławiu jest analogiczna do katolickiej. Wschód chrześcijański nie doświadczył takiego podważenia roli biskupa, jakie dokonało się w Kościele zachodnim pod wpływem reformacji. Refleksja prawosławna zawsze miała charakter eklezjologiczny a nie prawno-kanoniczny. Posługa biskupa jest uważana za pochodzącą z boskiego, a nie jedynie kościelnego ustanowienia. Podobna jest posłudze Apostołów, z tą podstawową różnicą, że tych ostatnich powołał sam Chrystus, zanim jeszcze Kościół został założony. Byli oni świadkami zmartwychwstania Chrystusa. Ich nauczanie jest podstawą wiary Kościoła w każdym pokoleniu, są oni jak opoka, fundament Kościoła (Mt 16,18, Dz 21,14) gdyż uczestniczyli w narodzinach Kościoła. Biskupi natomiast, jako powołani przez Boga w już istniejącym Kościele, dla Kościoła i za pośrednictwem Kościoła – spełniają jedynie posłannictwo strzeżenia depozytu Tradycji apostolskiej. Ich nauczanie wyrażające się w listach i definicjach soborów powszechnych, uznawanych za nieomylne, jest autorytatywnym wyjaśnieniem objawienia Chrystusa przekazanego przez Apostołów. Zachowanie nieskalanego depozytu wiary apostolskiej jest warunkiem koniecznym, by uznać ciągłość sukcesji apostolskiej biskupów w danym Kościele. Nie wystarczy formalne zachowanie rytu święceń. Dlatego prawosławie nie uznaje sukcesji apostolskiej w anglikanizmie ani luteranizmie[10].

Biskupi w protestantyzmie

Bp Jerzy Samiec, zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP

W rozumieniu protestantów nurtu ewangelicko-augsburskiego urząd biskupa przyjmowany jest lub nieprzyjmowany w różnych Kościołach krajowych, zależnie od historycznego procesu formowania się hierarchii. Zasadniczy sprzeciw reformacji skierowany był jedynie przeciw biskupowi Rzymu. Sam Marcin Luter nie był przeciwny urzędowi biskupa. Zaakceptował np. reformę kościelną przeprowadzoną w 1539 r. przez elektora Brandenburgii Joachima II, który nadał Kościołom protestanckim w swym kraju ustrój episkopalny. Sam wyświęcił biskupów Naumburga oraz Merseburga. Napisał też rozprawkę Exempel einen rechten Bischof zu weihen (1542). Również Filip Melanchton uznawał instytucję biskupów. Generalnie jednak uznawano posługę biskupów za zagadnienie obojętne (adiaforyczne) dla reformacji. Rozumiano tę posługę jako rodzaj urzędu duszpasterskiego z szerszym terytorium do działania. W krajach, gdzie przyjęła się reformacja, biskupom odmawiano dalszego sprawowania jurysdykcji, zawieszając ich czynności. Skutkiem było przejęcie części tej jurysdykcji przez lokalnych władców świeckich. Książę zaczął się uważać za najwyższego biskupa (summus episcopus), choć sam Luter nazywał władców zastępczymi biskupami (Notbischöfe). Było to rozwiązanie tymczasowe wobec perspektywy powrotu do jedności z Kościołem katolickim. Zazwyczaj książę wzorował się w swej władzy kościelnej sprawowanej nad Kościołami protestanckimi na biskupach katolickich, skupiając w swym ręku jurysdykcję wynikającą z prawa kanonicznego, oraz władzę cywilną, wynikającą z prawa państw Rzeszy. Po pokojach augsburskim (1555) oraz westfalskim (1648), kiedy podział Kościoła został usankcjonowany, próbowano ograniczyć sprawowanie funkcji biskupich przez księcia[11].

W protestantyzmie i wielu innych Kościołach chrześcijańskich nie istnieje jednolita wykładnia teologicznej roli oraz natury biskupa. Kościoły tzw. drugiej reformacji uważają, że na czele kościoła lokalnego (zboru) – zgodnie z Nowym Testamentem – powinno stać prezbiterium, tzn. kolegium prezbiterów (rada starszych), zwanych także biskupami. W tym ujęciu prezbiter i biskup to ten sam urząd, który powinien być sprawowany zawsze kolegialnie. Przewodni starszy zboru jest często tytułowany tradycyjnym protestanckim określeniem „pastor”. Pozostali protestanci, zwłaszcza episkopalni, widzą w biskupstwie najwyższy stopień święceń, a część przyjmuje, że jest to jedna z równoważnych trzech posług tego samego urzędu duchownego. W tradycji protestanckiej biskup nie jest mianowany, lecz wybierany przez organ reprezentujący dany Kościół lokalny.

Kwestia święcenia kobiet na urząd biskupa

Postulat rozszerzenia urzędu biskupa tak, by mogła nim zostać kobieta pojawił się w XX w. Według Gavina Ashendena było to inspirowane ruchami feministycznymi i egalitaryzmem. Z postulatem święceń kobiet ściśle związana jest feministyczna koncepcja Boga, zgodnie z którą Boga nie można nazywać Ojcem ani posługiwać się zaimkiem męskim „On”. Postuluje to m.in. Rachela Treweek, pierwsza kobieta ustanowiona w Anglii biskupem anglikańskim i od 2015 r. będąca zwierzchnikiem diecezji Gloucester tego kościoła w Anglii. Duchowna ta twierdzi, że należy posługiwać się neutralnie jedynie samym słowem Bóg. Według Ashendena, sprzeciwia się to samemu Chrystusowi, który uczył modlitwy do Boga jako do Ojca. Autor ten ukazuje też, że tradycyjnie w oficjalnej korespondencji monarcha brytyjski zwracał się w korespondencji do biskupów „Wielebny Ojcze w Bogu” (Reverend Father in God), odzwierciedlając w ten sposób rolę biskupa jako figury Boga Ojca. Mówił o tym już ok. 107 r. biskup Antiochii Ignacy w liście do Kościoła w Tralles[12]. Stąd teologicznie święcenia kobiet, zacierając ojcostwo Boga, przeciwstawiają się integralności wyznania wiary Kościoła. W Credo tradycyjnie chrześcijanie wyznają, „Wierzę w jednego Boga, Ojca wszechmogącego...” (Credo nicejskie-konstantynopolitańskie z 381 r.). Uzgodnienie rozumienia urzędu biskupa w Kościele anglikańskim jest problematyczne również z powodu istnienia dwóch nurtów. Jeden uznaje reformowaną teologię święceń czysto jako urzędu. Drugi opowiada się za teologią mającą swe korzenie w nauczaniu Apostołów i występującą w Kościołach zachowujących Tradycję apostolską, m.in. katolickim i prawosławnych. Urząd biskupa rozumiany jest w nich jako bycie następcą Apostołów i sprawującym Eucharystię zamiast zmartwychwstałego Chrystusa[13][14].

Biskup luterańskiego kościoła Szwecji Antje Jackelén

Kościoły anglikańskie i protestanckie, które praktykują święcenie kobiet powołują się na odmienny od dzisiejszego kontekst kulturowy, w którym powstawały teksty kanoniczne Nowego Testamentu. Podkreślają też, że Apostoł Paweł w swoich listach zrównuje kobiety z mężczyznami: Nie ma już Żyda ani poganina, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie (Gal 3.28) (Biblia Tysiąclecia).

Zwyczaj wprowadzania kobiet na urząd biskupa występuje m.in. w Kościołach: metodystycznych, starokatolickich, niektórych anglikańskich, luterańskich, kalwińskich, a także w Kościele Adwentystów Dnia Siódmego w postaci urzędu starszego zboru obsadzonego przez kobietę.

W Polsce tytuł biskupek (kustoszek) noszą dwie kobiety z Kościoła Katolickiego Mariawitów: Hanna Maria Rafaela Woińska oraz Damiana Maria Beatrycze Szulgowicz. Pierwszą polską biskupką (i jedną z pierwszych na świecie) była Izabela Wiłucka z Kościoła mariawitów, która następnie przyjęła tytuł arcykapłanki.

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Ceremoniał 2013 ↓, s. 18.
  2. biskup, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-28].
  3. Reverend Libby Lane named as CofE's first female bishop. [w:] BBC.com [on-line]. 17 grudnia 2014.
  4. Salij J. OP: Prymat papieża na tle dwóch koncepcji urzędu biskupiego. W: Tenże: Królestwo Boże w was jest. s. 296-298.
  5. Max Thurian: Tożsamość kapłana. s. 35-36.
  6. John P. Meier: Antioch. W: Raymond E. Brown, S.S., John P. Meier: Antioch and Rome. New Testament Cradles of Catholic Christianity. Nowy Jork – Ramsey: Paulist Press, 1983, s. 74.
  7. Por. A. Lemaire: Les ministères aux origines de l'église. Paryż: Cerf, 1971, s. 163-178.
  8. Max Thurian: Tożsamość kapłana. s. 28.
  9. Stanisław Nagy: Biskup. W: Encyklopedia katolicka. T. 2 (Bar - Centuriones). Lublin: TN KUL, 1976, s. 593-594.
  10. Jerzy Klinger: Biskup w Kościele Prawosławnym. W: Encyklopedia katolicka. T. 2 (Bar - Centuriones). Lublin: TN KUL, 1976, s. 601-602.
  11. Woldemar Gastpary: Biskup – Kościół Ewangelickoaugburski. W: Encyklopedia katolicka. T. 2 (Bar - Centuriones). Lublin: TN KUL, 1976, s. 606-607.
  12. Catherine Brown Tkacz: Typology. W: Augustine through the Ages: an Encyclopedia. Allan D. Fitzgerald, O.S.A., (red. nacz.). Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans, 1999, s. 856.
  13. Gavin Ashenden: God, sex and gender. [w:] ashenden.org [on-line]. 2 grudnia 2015 r.. [dostęp 2020-02-29].
  14. Gavin Ashenden ordained as bishop of church opposed to same-sex marriage. [w:] Jersey Evening Post [on-line]. 30 września 2017. [dostęp 2020-02-29].

Bibliografia

  • Colson J.: L’Evêque dans le communités promitives. Tradition paulinienne et tradition johannique de l'épiscopat des origines à saint Irénée. Paryż: 1951.
  • Lemaire, A.: Les ministères aux origines de l'église. Paryż: Cerf, 1971, s. 163-178.
  • Meier, John P.: Antioch. W: Brown, Raymond E. S.S., Meier, John P.: Antioch and Rome. New Testament Cradles of Catholic Christianity. Nowy Jork – Ramsey: Paulist Press, 1983, s. 11-86.
  • Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów. Katowice: 2013.
  • Salij J. OP: Prymat papieża na tle dwóch koncepcji urzędu biskupiego. W: Tenże: Królestwo Boże w was jest. Poznań: W drodze, 1980, s. 294-305.
  • Zizioulas John D. , metropolita Pergamonu: Eucharist, Bishop, Church: The Unity of the Church in the Divine Eucharist. The Bishop During the First Three Centuries. Elizabeth Theokritoff (przekład z j. greckiego na angielski). Wyd. 2. Brookline, Massachusetts: Holy Cross Orthodox Press, 2001. ISBN 1-885652-51-8.
  • Praca zbiorowa: Biskup, prezbiter, diakon : perspektywa polskokatolicka i rzymskokatolicka. bp Jacek Jezierski (red.). Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2008, s. 210.
  • Thurian M.: Tożsamość kapłana. Jan Machniak (przekład), Andrzej Bardecki (wstęp). Kraków: Znak, 1996, s. 116, seria: Teologia żywa. ISBN 83-7006-581-3.

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Dmitri UlyanovD. I. UlyanovLahir16 Agustus [K.J.: 4 Agustus] 1874Simbirsk, Kekaisaran RusiaMeninggal16 Juli 1943(1943-07-16) (umur 68)Gorki Leninskiye, Oblast Moskwa, Uni Soviet Dmitri Ilyich Ulyanov (Rusia: Дми́трий Ильи́ч Улья́новcode: ru is deprecated ; 16 Agustus [K.J.: 4 Agustus] 1874 – 16 Juli 1943) adalah seorang dokter dan revolusioner asal Rusia. Ia adalah adik dari Aleksandr Ulyanov dan Vladimir Lenin. Bacaan tambahan V. I. Lenin, Letters from Afar, 189...

 

 

Artikel ini bukan mengenai Abdoel Rivai. Anang Abdul Rivai Anang Abdul Rivai adalah seorang guru dan politikus Indonesia. Pada Juli 1935 sampai 1937, ia bekerja sebagai guru di Banyuwangi. Pada Juli 1937 sampai 1940, ia menjadi Pemimpin Harian Suara Kalimantan di Banjarmasin. Dari 1941 sampai 1942, ia menjadi Kepala Neutrale School di Banjarmasin dan sebagai Kepala Sekolah Menengah Indonesia di Rantau. Pada masa pendudukan Hindia Belanda oleh Jepang, ia menjadi Pegawai Borneo Shimbun dan pega...

 

 

Town in Saxony-Anhalt, GermanyAken TownTown hall FlagCoat of armsLocation of Aken (Elbe) within Anhalt-Bitterfeld district Aken Show map of GermanyAken Show map of Saxony-AnhaltCoordinates: 51°51′N 12°03′E / 51.850°N 12.050°E / 51.850; 12.050CountryGermanyStateSaxony-AnhaltDistrictAnhalt-Bitterfeld Government • Mayor (2022–29) Jan-Hendrik Bahn[1] (Ind.)Area • Total59.91 km2 (23.13 sq mi)Elevation60 m (20...

حارس مرمى يقوم بصد الكرة. في كرة القدم، حارس المرمى هو اللاعب الذي يحرس مرمى فريقه، وهو اللاعب الوحيد الذي يسمح له لمس الكرة بيده في كرة القدم على شرط أن تكون الكرة داخل منطقة الجزاء ولم يتم إرجاعها له من أحد لاعبي فريقه بالقدم، وعلى كل الفرق أن تلعب بحارس مرمى في جميع أوقات �...

 

 

American jam band Trance fusion redirects here. For the album by Frank Zappa, see Trance-Fusion. For other uses, see Disco biscuits (disambiguation). The Disco BiscuitsThe Disco Biscuits performing at Red Rocks Amphitheatre 2010Background informationOriginPhiladelphia, Pennsylvania, U.S.GenresLivetronicapsytrancejam bandYears active1995–presentLabelsIndependent Label Group/Diamond RiggsMembersJon GutwilligMarc BrownsteinAllen AucoinAron MagnerPast membersSam AltmanWebsitediscobiscuits.com ...

 

 

Bagian dari seri tentangUtopia Mitos dan Religius Arkadia Kota Kaisar Cloud cuckoo land Cockaigne Eden Taman para dewa Zaman keemasan Ketumati Kerajaan Tuhan Opona Mag Mell Mahoroba Merry England Mezzoramia Gunung Penglai Neverland Yerusalem Baru Sion Fiksi utopis Teoretis Dausuva Heterotopia Kota ideal Pantisokrasi Sosiologi utopis sejati Sforzinda Studi utopis Millenarianism Teori Internasional Ketiga Futurologi Gagasan Agrikulturalisme Eskapisme Teknologi Utopianisme siber Ekonomi pasca-ke...

Pour les articles homonymes, voir Al-Hadi. Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus. Certaines informations figurant dans cet article ou cette section devraient être mieux reliées aux sources mentionnées dans les sections « Bibliographie », « Sources » ou « Liens externes » (janvier 2020). Vous pouvez améliorer la vérifiabilité en associant ces informations à des références à l'aide d'appels de notes. Al-Had...

 

 

ХристианствоБиблия Ветхий Завет Новый Завет Евангелие Десять заповедей Нагорная проповедь Апокрифы Бог, Троица Бог Отец Иисус Христос Святой Дух История христианства Апостолы Хронология христианства Раннее христианство Гностическое христианство Вселенские соборы Н...

 

 

American journalist (born 1957) James McBrideMcBride at the 2013 Texas Book FestivalBorn (1957-09-11) September 11, 1957 (age 66)New York City, U.S.OccupationJournalist, musicianEducationOberlin College (BA)Columbia University (MA)GenreMemoir, screenplayNotable worksThe Color of Water The Good Lord Bird (National Book Award, 2013)Notable awardsAnisfield-Wolf Book AwardChildren3SignatureWebsitejamesmcbride.com James McBride (born September 11, 1957)[1] is an American writer and mu...

1964 poetry collection by Leonard Cohen Flowers for Hitler First editionAuthorLeonard CohenLanguageEnglishGenrePoetryPublisherMcClelland & StewartPublication date1964 Flowers for Hitler is Canadian poet and composer Leonard Cohen's third collection of poetry, first published in 1964 by McClelland & Stewart.[1] Like other artworks regarding Adolf Hitler as a subject, it was somewhat controversial in its day.[2][3] Cohen's original title, Opium and Hitler, was re...

 

 

2023 South American Beach GamesNations15Athletes800Events14 sportsOpening14 July 2023Closing21 July 2023Opened byAstrid RodríguezTorch lighterDanobis DalmeroWebsitesantamarta2023.com← 2019 Rosario The 2023 South American Beach Games (Spanish: Juegos Suramericanos de Playa), officially the V South American Beach Games, is an international multi-sport event that is being held in Santa Marta, Colombia from July 14–21. It will be the first time this event is realised in Colombia. ...

 

 

Penduduk Indonesia 1971 hingga tahun 1971 mencapai 119.208.229 jiwa. Provinsi Jawa Timur memiliki jumlah penduduk terbanyak yaitu 25.516.999 jiwa dan Provinsi Bengkulu memiliki jumlah penduduk tersedikit yaitu 519.316 jiwa. Jumlah penduduk berdasarkan urutan Provinsi Jumlah penduduk Kepadatan Penduduk per km² Jawa Timur 25.516.999 Jawa Tengah 21.877.136 Jawa Barat 21.623.529 Sumatera Utara 6.621.831 Sulawesi Selatan 5.180.576 Ibukota Negara Republik Indonesia Jakarta 4.579.303 Sumatera Selat...

2009 single by Pixie Lott Boys and GirlsSingle by Pixie Lottfrom the album Turn It Up B-sideIf I ChangedReleased5 September 2009 (2009-09-05)RecordedNovember 2008–April 2009StudioSwamp (West Hampstead, London, England)GenreElectropopdance-popacid jazzLength3:02LabelMercurySongwriter(s)Mads HaugePhil ThornalleyPixie LottProducer(s)Mads HaugePhil ThornalleyFraser T SmithPixie Lott singles chronology Mama Do (Uh Oh, Uh Oh) (2009) Boys and Girls (2009) I Got Soul (2009) Boys and ...

 

 

Halaman ini berisi artikel tentang seorang stand up comedian atau komika. Untuk penyanyi, lihat Tulus (penyanyi). Gideon TulusLahirGideon Victor Tulus Parulian23 Agustus 1999 (umur 24)Cibinong, Jawa Barat, IndonesiaNama lainGideon TulusAlmamaterPoliteknik Negeri JakartaPekerjaanPelawak tunggalAktorTahun aktif2016—sekarang Gideon Victor Tulus Parulian (lahir 23 Agustus 1999) adalah seorang pelawak tunggal dan aktor berkebangsaan Indonesia. Tulus, begitu ia kerap disapa, adalah...

 

 

«  SCB (football) » redirige ici. Pour les autres significations, voir SCB. SC Bastia Généralités Nom complet Sporting Club de Bastia Surnoms I Lioni di Furiani (Les lions de Furiani)[1]. Noms précédents Sporting Club bastiais (1905-1962)[2]Sporting Étoile Club bastiais (1962-1987)[3] Fondation 1905 Statut professionnel 1965-20172021- Couleurs Bleu Stade Stade Armand-Cesari (16 048 places) Siège Stade Armand CesariBP 64020600 Furiani Championnat actuel Ligue 2 Pr...

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Markham Stouffville Hospital – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (February 2007) (Learn how and when to remove this message) Hospital in Ontario, CanadaMarkham Stouffville HospitalOak Valley HealthLocation in OntarioGeographyLocationMarkham, York Regi...

 

 

Play by Dale Wasserman One Flew Over the Cuckoo's NestKirk Douglas and Joan Tetzel starring in the 1963 Broadway productionWritten byDale WassermanDate premieredNovember 13, 1963 (1963-11-13)Place premieredCort TheatreNew York CityOriginal languageEnglishSubjectOne Flew Over the Cuckoo's NestbyKen Kesey One Flew Over the Cuckoo's Nest (1963) is a play based on Ken Kesey's 1962 novel of the same name.[1] The play had its Broadway debut in 1963 with an adaptation by Dale ...

 

 

Blackpool Entidad subnacional Torre de Blackpool sobre el paseo marítimo Escudo BlackpoolLocalización de Blackpool en Inglaterra BlackpoolLocalización de Blackpool en LancashireCoordenadas 53°49′00″N 3°03′00″O / 53.816666666667, -3.05Entidad Villa • País  Reino Unido • Nación constitutiva Inglaterra Inglaterra • Región Noroeste de Inglaterra • Condado LancashireAlcalde Paul Maynard (C)Superficie   • Total 3...

Liste des 97 communes de la province de Jaén dans la communauté autonome d'Andalousie en Espagne : Carte des communes de la province de Jaén Sommaire : Haut – A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Nom Population (2002) A Albanchez de Mágina 1 453 Alcalá la Real 21 517 Alcaudete 11 199 Aldeaquemada 567 Andújar 37 920 Arjona 5 659 Arjonilla 3 957 Arquillos 1 926 Arroyo del Ojanco 2 348 B Baeza 15 223 Bailén 17 760 Baños de la Encina 2 688 Beas de Segura 5 661 B...

 

 

In this Spanish name, the first or paternal surname is Aznar and the second or maternal family name is Zubigaray. Manuel Aznar Manuel Aznar Zubigaray (Etxalar, Navarre, Spain, 1893 – Madrid, Spain, 1975) was a diplomat under the Franco regime and one of the most important journalists of the 20th century in Spain. Part of a series onConservatism in Spain Ideologies Alfonsism Carlism Carloctavismo Carlo-francoism Francoism National Catholicism Integrism Maurism Mellismo Noucentism...