|
Zamek w Żółkwi
Zamek w Żółkwi – znajduje się w południowo-zachodniej części miasta Żółkiew na zachód od Lwowa. Dawna siedziba hetmana Stanisława Żółkiewskiego i rodu Sobieskich. HistoriaZamek zbudowano w latach 1594–1610 z woli hetmana wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego najprawdopodobniej według projektu Pawła Szczęśliwego[1][2]. Kamieniarkę opracował Paweł Rzymianin i Ambroży Nutclauss[1]. Budowę prowadziła i nadzorowała żona hetmana. Na skutek małżeństwa Zofii Żółkiewskiej, właścicielem zamku stał się Jan Daniłowicz, a potem jego córka, która wyszła za Jakuba Sobieskiego, ojca późniejszego króla Polski Jana III Sobieskiego. Zamek w stylu palazzo in fortezza[3] został założony na planie kwadratu o boku około 100 metrów, z czterema czworobocznymi wieżami na narożach (zachowały się tylko trzy). Od strony miasta do zamku prowadziła umieszczona symetrycznie czteropiętrowa wieża z bramą zdobioną herbem Lubicz od zewnątrz i tablicą fundacyjną od strony dziedzińca. Wewnątrz murów znajdowały się cztery dwutraktowe budynki połączone gankami bojowymi z wieżami. Głównym pałacem był budynek znajdujący się na wprost bramy. Drzwi i okna miały profilowane obramienia kamienne, a nad nimi widniały łacińskie sentencje. Pod zamkiem mieściły się dwukondygnacyjne sklepione piwnice. Zamek w pierwszej fazie nosił cechy manieryzmu o weneckich, a także niderlandzkich źródłach. Zamek łączył się z fortyfikacjami miasta, a do jego wschodniej i północnej wieży przylegały odcinki miejskich murów obronnych. Nad każdym oknem zamku znajdował się napis, w j. łac. , m.in.: FELICITER SAPIT QUI AVENO PERICULO SAPIT[4]; NUNQUAM TEMERITAS SAPIENTIAE COMMISCETUR[5]; VICTORIA A GONSILIO ET VIRTUTE PROFICISCITUR[6]; DUCIS IN CONSILIO POSITA EST VIRTUS MILITUM[7]; RET MILITARIS PRAESTAT VIRTUS CAETERIS OMNIBUS[8]; QUOD CUPIMUS FACILE CREDIMUS[9]. Napis nad bramą wjazdową tak brzmi w j. łac. STANISLAVS ZOŁKIEWSKI CASTELLANVS LEOPOLIEN. EXERCIT. REG. POL. CAMP. DVX NECNON RVBIESZOVIEN. ROHATIN. CAMIONACEN. KAŁVSIEN. MEDICEN. CAPTVS DVM PLVRIBUS BELLIS NAVAT PRAE OPERA OBSVISUOR. ASVBITAN. HOSTIV. INCURSION. TVEN. PRAESIDIVM HOC MONUMENTVM A FVNDAMENTIS ERREXIT[10][11]. Za zamkiem w 1606 roku umieszczono zwierzyniec.
Jan III Sobieski posiadał Żółkiew od 1662 roku, ale zamek przebudował dopiero po 1674 roku otrzymaniu korony królewskiej[12]. Prace były prowadzone pod kierunkiem Piotra Bebera, a wnętrza, nową galerię i portyk kolumnowy z dwubiegowymi schodami zaprojektował prawdopodobnie Augustyn Locci. Zbudowano dwa wieżowe alkierze od strony ogrodu, które miały pierwotnie otwarte podcienia na parterze[12]. Za czasów Sobieskich zamek został przebudowany na wspaniałą rezydencję godną monarchy. M. in. w tym czasie zbudowano przy prawym skrzydle kaplicę. Po śmierci w 1738 roku Jakuba Ludwika Sobieskiego, w latach 1740–1787 zamek należał do rodu Radziwiłłów, ponieważ żoną wojewody wileńskiego i hetmana polnego litewskiego Michała Kazimierza (zm. 1680) była Katarzyna, siostra króla Jana III[12]. Po 1740 roku hetman wielki litewski Michał Kazimierz Radziwiłł zwany "Rybeńko" zlecił wykonać kolejną przebudowę. Za jego czasów powstał kolumnowy portyk i pomysł ustawienia w nim sześciu rzeźb, co zrealizowano w latach 1741–1742 pod kierunkiem Antonio Castello[12]. Na schodach do portyku na dziedzińcu zamku postawiono sześć rzeźb przedstawiających: Jana Daniłowicza, Hieronima Radziwiłła, Karola Radziwiłła, Jakuba Sobieskiego, Jana III Sobieskiego, Stanisława Żółkiewskiego. Projektant Antonio Castello odbudował także spalone wieże i zbudował pomarańczarnię oraz oficynę[12]. W drugim etapie prace prowadzili Aleksander von Berg i Jakub Fryczyński sprowadzony z Nieświeża. Przebudowano wnętrza w stylu rokoko, rozbudowano krużganki tak, że ciągnęły się na dwu piętrach wzdłuż całego boku naprzeciw wjazdu. W 1772 roku po rozbiorze, zamek przejęli Austriacy, a w 1787 roku[1] zamek kupił na licytacji Adam Józefowicz-Hlebnicki. W połowie XIX wieku ówczesny właściciel Artur Głogowski rozprzedał resztki wyposażenia i rozebrał część zabudowań m.in. kaplicę i sąsiadującą z nią wieżę, krużganki i wielkie schody. W późniejszych latach budynki zamku były jeszcze kilkakrotnie przebudowywane na cele różnych instytucji. Galeria
Poważne zniszczenia dotknęły zamek w czasie I wojny światowej na skutek spalenia go w 1915 roku przez Rosjan. W okresie II Rzeczypospolitej po częściowej odbudowie w latach 1928–1931 (np. okien i strzelnic) były tu koszary wojskowe, a potem Państwowe Gimnazjum im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego[1][13][14] i więzienie grodzkie (w jednej z baszt)[15]. W 1936 odbudowano 7 komnat zamku[16]. Od końca września 1939 roku zamek zajmowała Armia Czerwona, która urządziła w nim mieszkania i więzienie. W czerwcu 1941 roku, tuż przed wkroczeniem Niemców, NKWD rozstrzelało trzydziestu czterech więźniów (trzydziestu Ukraińców i czterech Polaków)[17]. Ofiary zbrodni upamiętniają znajdujące się na zamku tablice pamiątkowe. Kolejne prace restauratorskie podjęto w latach 70. XX wieku, a po powstaniu państwa ukraińskiego rozpoczął się kolejny remont zamku prowadzony do dziś. W części zamkowych pomieszczeń znajduje się muzeum. Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzneInformation related to Zamek w Żółkwi |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
