Zamek w Nowomalinie

Ruiny kaplicy zamkowej
Państwo	Polska
Miejscowość	Nowomalin
Ukończenie budowy	XIV w.
Ważniejsze przebudowy	XVII w.
Zniszczono	podczas II wojny światowej
Pierwszy właściciel	Świdrygiełło, Jeło-Malińscy, Sosnowscy, Falkowscy, Chodkiewiczowie, Dowgiałłowie
Położenie na mapie obwodu rówieńskiego Zamek w Nowomalinie
Położenie na mapie Ukrainy Zamek w Nowomalinie
50°17′53″N 26°21′59″E/50,298056 26,366389
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Nowomalinie – zbudowany został w XIV w.^[1]

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1392 r. i dotyczy nadania jakie zrobił król Władysław Jagiełło na rzecz ks. Skirgiełły^[2]. Otrzymał on między innymi powiat krzemieniecki i inne, do których należała okolica Nowomalina^[2] i wybudował tutaj ogromny zamek, który nazwał Głuchy^[2]. Książę rozbudował niewielką warownię na początku XV w. Od 1430 r. zamek znajduje się w rękach Jeło Malińskiego, sługi księcia, który zamek z lasami i okolicznymi obszarami ziemi jemu podarował^[2]. Starosta Jan Kanty Maliński w XVIII w. zmienił nazwę miejscowości Głuchy na Nowomalin^[2].

W 1802 r. w wyniku podziału majątku pałac stał się własnością rodziny Sosnowskich^[2] i przeżył ponowny rozkwit. Na początku XIX w. w obrębie starego zamku, został wzniesiony pałac. Podczas podziału majątku Sosnowski dał słowo, że nie będzie w zamku mieszkał, dlatego stajnię murowaną przy zamku przerobił na elegancki dom mieszkalny, przy nim zbudował oranżerię i połączył z domem dwie dotykające baszty, w jednej urządził sypialny okrągły pokój, a w drugiej kredens. Trzecią basztę przerobił na kaplicę, a czwartą pozostawił po dawnemu. Założył ogród angielski. Naprzeciw zamku wystawił ogromnych rozmiarów stajnię, jako wielki znawca utrzymywał stajnię koni rasy polskiej, angielskiej i arabskiej^[2]. Następne lata to częste zmiany właścicieli, a byli nimi rodziny: Falkowskich, Chodkiewiczów i Dowgiałłów do 1939 r.^[1] Podczas II wojny światowej zamek uległ zniszczeniu i pozostały jedynie zrujnowane fragmenty murów^[1]. Dziś zielsko porosło na dziedzińcu, ściany zamku i innych zabudowań niebielone, z tynku opadają^[2].

Zamek zbudowany był na planie pięcioboku, z dużym wewnętrznym dziedzińcem, z basztami w narożach a wjazd do środka prowadził przez bramę i zwodzony most. Budowlę z trzech stron otaczała woda. Na początku XIX w. powstaje między innymi kaplica z pięcioma wieżyczkami w miejscu zniszczonej baszty północnej. Rozbudowany i wyremontowany jest w tym okresie jedną z najokazalszych budowli na Wołyniu^[1].

Dziś z zamku pozostały jedynie zarysy murów oraz ściany kaplicy.

• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VII, Warszawa, 1880–1902, s. 264-65.

• Zamek w Nowomalinie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 264 .
• Zamek w Nowomalinie
• Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona