Zamek w Skałacie

Zamek w Skałacie
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Miejscowość	Skałat
Typ budynku	zamek
Ukończenie budowy	1630
Zniszczono	XVII w., 1914–1918
Odbudowano	XVIII w., 1918–1939
Pierwszy właściciel	Krzysztof Wichrowski
Obecny właściciel	Karol Chodkiewicz, Koreccy, Wichrowscy, Jan Firlej, Józef Scipio del Campo, Kalinowscy, Anna z Lanckorońskich Kalinowska, Poniatowscy herbu Ciołek, Maria z hr. Wodzickich Scypionowa, Rozenstockowie
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Zamek w Skałacie
Położenie na mapie Ukrainy Zamek w Skałacie
49°25′N 25°58′E/49,416667 25,966667
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Skałacie – zamek wybudowany około 1630 roku, przez Krzysztofa Wichrowskiego, miecznika halickiego^[1].

Podczas wojen kozackich zamek był zniszczony i odbudowany dopiero w XVIII w. Warownia została doszczętnie zniszczona podczas I wojny światowej^[1].

Zamek kolejno przechodził w ręce: Chodkiewiczów, Koreckich i Wichrowskich. Córka Wichrowskiego - Weronika wyszła za mąż za kasztelana sanockiego Jana Firleja^[2]. Następnie: Firlejów^[1], Scipio del Campów, Kalinowskich, Anny z Lanckorońskich Kalinowskiej i Poniatowskich^[3]. W XVIII w. był on własnością Marii z hr. Wodzickich Scypionowej, a od 1869 r. zamkiem władał Suesskind Rozenstock i jego synowie^[3], którzy byli w jego posiadaniu do I wojny światowej^[2].

Zamek założony został na planie czworoboku z pięciobocznymi basztami w narożnikach. Wjazd do zamku prowadził przez kamienną bramę z dwoma furtkami po bokach, na której umieszczono kamienne płyty z historią budowli a także rzeźbę rycerza stojącą na szczycie bramy. Rycerz ten oparty na tarczy, na której znajdują się herby Jelita, Rawicz, Leliwa i Scypion. Ten fragment zamku pochodzi z 1795 r.^[2] Pod koniec XIX w. istniały obronne fosy i wały oraz brama wjazdowa murowana, której szczyt zdobią trzy figury z kamienia. Wewnątrz wałów stał dom mieszkalny; obecni właściciele postawili tu piękny i obszerny dom murowany^[3]. Wszystko, co obecnie istnieje to rezultat rekonstrukcji prowadzonej w okresie międzywojennym^[1]. ‎Nad bramą znajdował się napis: WDZIĘCZNOŚĆ‎ ‎FAMILII. MARIA‎ ‎HRIA‎ ‎Z‎ ‎WODZICKICH‎ ‎SCIPIONOWA PODSTOLINA‎ ‎W.‎ ‎X.‎ ‎L.‎ ‎GROŻĄCY‎ ‎UPADKIEM TEN‎ ‎ZAMEK‎ ‎REFORMOWAŁA‎ ‎MURAMI‎ ‎OPASAŁA‎ ‎MIASTO‎ ‎PIĘKNEMI‎ ‎DOMAMI‎ ‎Y‎ ‎DRUGIEM RYNKIEM‎ ‎MARIENSZTAD‎ ‎NAZWANYM‎ ‎OZDOBIŁA‎ ‎DOBRA‎ ‎DO‎ ‎NAJLEPSZEGO‎ ‎STANU‎ ‎PRZEPROWADZIŁA‎ ‎A‎ ‎TO‎ ‎W‎ ‎CZASIE‎ ‎GŁODU‎ ‎DLA DANIA‎ ‎SPOSOBU‎ ‎ŻYCIA‎ ‎NĘDZNYM‎ ‎24.‎ ‎JULII 1795‎ ‎ROKU. Napis‎ ‎nad‎ ‎prawą furtką‎ z ‎pierwszej ‎bramy‎ brzmiał: DIE‎ ‎12‎ ‎JUNII‎ ‎VERONICA‎ ‎DE‎ ‎BUDZANOW‎ ‎FIRLEIOWA‎ ‎CASTELLANA‎ ‎SANOCENSIS‎ ‎COGNOMINE‎ ‎WICHROWSKA‎ ‎UNICA‎ ‎HAEREDISSA‎ ‎IN SKALAT‎ ‎HANC‎ ‎STRUCTURAM‎ ‎PENITUS‎ ‎COLLAPSAM‎ ‎PROPRIO‎ ‎SUMPTU‎ ‎REPARAVIT (12 czerwca Weronika z Budzanowa Firlejowa kasztelanka sanocka, z domu Wichrowska, jedyna dziedziczka w Skałacie tę budowlę całkowicie zawaloną na własny koszt naprawiła). Prawie zupełnie zniszczony napis‎ ‎nad‎ ‎furtką‎ ‎lewą‎ ‎zawierał tylko słowa:‎ ‎FAMILIAE [DEO] ‎MAXIMO‎ ‎1706^[4].

• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. X, Warszawa, 1880–1902, s. 664.
• AleksanderA. Strojny AleksanderA., KrzysztofK. Bzowski KrzysztofK., ArturA. Grossman ArturA., Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu..., Kraków: Wyd. Bezdroża, 2005, s. 282, ISBN 83-921981-6-6, OCLC 750033004 .

• Skałat, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 644 .
• Zamek w Skałacie
• Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona