PROFILPELAJAR.COM

Zamek w Rytwianach
	nr rej. A-869, 320 z 1.12.1956, 625/A z 28.10.1971 oraz 177/A z 6.07.1977
	; Ruina jednej ze ścian zamku
Państwo	Polska
Miejscowość	Rytwiany
Typ budynku	zamek
Styl architektoniczny	gotycki
Rozpoczęcie budowy	XIV w.
Ważniejsze przebudowy	XV w.
Zniszczono	1859
Pierwszy właściciel	Paszko z Rytwian(?)
	Położenie na mapie Polski Zamek w Rytwianach
	50°31′45,3″N 21°12′09,0″E/50,529250 21,202500
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Rytwianach – ruiny prywatnego zamku rycerskiego w Rytwianach.

Historia

Źródła historyczne wzmiankują zamek w 1397 r. jako przedmiot sporu pomiędzy kasztelanem radomskim Klemensem z Mokrska, a Małgorzatą będącą wdową po Paszku z Rytwian^[1]. W 1405 roku zamek przeszedł jako wiano w ręce rodu Tarnowskich^[2]. W 1414 r. wspomniana była kaplica zamkowa, której biskup krakowski Wojciech Jastrzębiec nadał dziesięcinę^[2]. W 1420 roku zamek kupił biskup krakowski Wojciech Jastrzębiec, a około 1430 roku przekazał go swoim bratankom noszącym później nazwisko Rytwiański^[2]. Z końcem XIV w. łączy się budowę jednotraktowego, trzykondygnacyjnego budynku o wymiarach 13 x 39 m - jego pozostałością jest ocalały do dziś narożnik ze szkarpą.

Przypuszczalnie około lat 1420-1436 zamek został rozbudowany^[1]. Wtedy wybudowano obwodowy mur obronny na rzucie prostokąta, a przy jego północnym odcinku stanął kolejny budynek określany jako Dom Wielki. Do końca XV w. zamek był rodową rezydencją Jastrzębców-Rytwiańskich. Później warownia często zmieniała właścicieli. W 1502 roku zamek należący ówcześnie do Mikołaja z Kurozwęk, został zajęty i ograbiony przez jego syna Adama z Kurozwęk^[2]. W 1516 roku doszło na zamku do pożaru^[3].

Na przełomie XVI i XVII wieku zamek znalazł się w rękach Tęczyńskich. Po śmierci wojewody krakowskiego Jana Magnusa Tęczyńskiego poprzez jego córkę Izabelę Tęczyńską zamek stał się w 1639 roku własnością pisarza, poety i marszałka sejmu Łukasza Opalińskiego. W dniu 16 stycznia 1646 r. na zamku odbyło się wesele siostry właściciela Zofii Opalińskiej z opromienionym już wtedy wojenną sławą hetmanem wielkim koronnym Stanisławem Koniecpolskim^[2], jednak hetman zmarł już po dwóch miesiącach małżeństwa. W 1657 r. podczas Potopu szwedzkiego załoga dowodzona przez Łukasza Opalińskiego obroniła zamek przed węgierskimi wojskami księcia Jerzego II Rakoczego, a następnie Opaliński odbudował go ze zniszczeń spowodowanych oblężeniem^[1].

W 1727 roku zamek częściowo wyremontowali Sieniawscy^[2]. W dniu 19 maja 1794 r. zamek w Rytwianach był kwaterą Tadeusza Kościuszki^[2].

Rozbiórka budynków zamkowych nastąpiła w 1859 roku, gdy Rytwiany były własnością Potockich^[3].

W latach 2013–2014 zrewitalizowano rejon ruiny zamkowej, tworząc park historyczno-edukacyjny^[1].

Badania

W 1986 r. prof. Michał Proksa przeprowadził wstępne badania archeologiczne na terenie dawnego zamku.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Ruiny zamku - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2023-02-24] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g BartoszB. Dawida BartoszB., Zamek Rytwiany [online], ZamkoMania - Polskie zamki dwory obronne [dostęp 2023-02-24] (pol.).
↑ ^a ^b Rytwiany - zamek biskupi [online], Architektura średniowiecza i starożytności [dostęp 2023-02-24] (pol.).

Bibliografia

Proksa M., Fundacja arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca w Rytwianach w świetle badań archeologiczno-architektonicznych, „Materiały Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za 1985-1990”, Rzeszów 1992.
Gosztyła M., Proksa M., Zamki Polski południowo-wschodniej, Przemyśl 1997.
Wróblewski S., Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu, Nowy Sącz 2006.
Kajzer L., Kołodziejski S., Salm J., Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2007.
Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844-1855), t. II: Gubernia Radomska, oprac. K. Guttmejer, Warszawa 2010.