A introdución deste artigo precisa dunha ampliación, redución, carece de contexto ou non fornece un resumo axeitado do artigo segundo indica o libro de estilo da Galipedia.
Pode axudar a mellorar este artigo e outros en condicións semellantes.
Era fillo de Luís Bouza Trillo (1869-1941), un polígrafovilagarcián, que viviu de a cabalo entre os dous séculos, literato en castelán, e, menos, en galego.
Estudou Filosofía e Letras xunto con Dereito, nas universidades de Santiago de Compostela e Madrid, e acadou o título de doutor nesta última. Logo opositou á maxistratura e exerceu como xuíz, sucesivamente, en Santiago de Compostela, Lleida, Pontevedra e Oviedo.[2]
En 1919 publicou o seu primeiro artigo, Teatro de antaño en Santiago, en castelán. Foi un dos fundadores do Seminario de Estudos Galegos en 1923 e no ano seguinte comezou a escribir pola primeira vez en galego co artigo Os estudantes ao arcebispo. Colaborou en revistas como Cristal, Resol e Nós. O Centro de Estudios Históricos forneceulle unha bolsa de estudos na Bretaña francesa.
Xuíz dende 1929, durante a guerra civil puido salva-la vida de varios veciños: sabendo que ían asasinar certas persoas, el mandábaas arrestar e gardar na cadea para así protexelas. Por este motivo os falanxistas tentaron tiralo do medio, e desde ese momento e ata 1952, o seu labor como funcionario público viuse constantemente dificultado polo réxime de Franco e os seus inimigos. En 1937 foi denunciado, acusado de masón, galeguista e desafecto ó réxime, e foi apartado do seu posto. O seu pai, tenente de alcalde de Vilagarcía, foi multado, e o seu irmán Luís estivo preso no campo de concentración da Illa de San Simón.
En 1939 foi rehabilitado como xuíz de Vielha, para pasar despois á Estrada, Lleida, Santiago, Pontevedra, Oviedo... Tentando manterse neutral no seu traballo pero sen perder os seus principios chegou ata maxistrado en 1945. Pero a presión dos seus inimigos foi crecendo (xa era un intelectual recoñecido, profesor da Universidade de Santiago de Compostela, impulsor das investigacións prehistóricas) e en 1952 foi expulsado da maxistratura, as intrigas e acusacións deron resultado.
En 1941 foi nomeado membro de número da Real Academia Galega[3]. Ingresou coa lectura do discurso La mitología del agua en el noroeste hispánico[4], respondido polo presidente, Manuel Casás. En 1948 recibiu a condecoración da Gran Cruz de San Raimundo Peñafort polo seu éxito profesional.
Vivindo en Santiago de Compostela, na rúa do Vilar, onde abriu despacho de avogado, dirixiu exploracións arqueolóxicas, publicaba traballos de lexislatura e reuníase no café con Ramón Otero Pedrayo.
Criticado e hipocritamente marxinado, presentaríanlle unha denuncia por asuntos extraprofesionais. En 1992 o alcalde do PP de Cortegada rexeitaría en principio que o seu municipio fose sede dos actos de homenaxe polo Día das Letras Galegas alegando que el non fixera nada polo concello (finalmente calaría ó ser chamado por Manuel Fraga).[Cómpre referencia]
Ademais da súa faceta literaria, Fermín Bouza-Brey foi un investigador en campos variados: folclore e etnografía, arqueoloxía, heráldica, arte, epigrafía, historia, historia da literatura e crítica literaria etc. Pódese dicir que foi un dos máximos especialistas en Rosalía de Castro. Posuía unha vasta cultura e estaba ó tanto, como outros membros da xeración do Seminario, das publicacións máis recentes da época, tendo en conta as dificultades inherentes ó franquismo, período no que lle tocou vivir na segunda parte da súa vida. A súa extensa obra escrita -a Biblioteca Universitaria de Santiago ten catalogados máis de 440 títulos seus- foi a dun polígrafo completo e, ademais de se atopar en libros, encóntrase dispersa por innumerábeis publicacións periódicas de Galicia e doutros países. Nalgún caso foi recollida en escolmas.
Artigos xacobeos e compostelanos. Introdución e bibliografía de Xesús Carro Otero; presentación de Manuel Fraga Iribarne. S.l., Consellería de Relacións Institucionais e Portavoz do Goberno. 1993.
