PROFILPELAJAR.COM

septembro 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

La 8-a de septembro estas la 251-a tago de la jaro (la 252-a en superjaroj) laŭ la Gregoria kalendaro. 114 tagoj restas.

Je la 8-a de septembro okazis, interalie:

Eventoj

1198: Princo Přemysl Otakar la 1-a heredis la reĝan titolon - Ora Buleo de Sicilio difinis pozicion de la ĉeĥa reĝo rilate al Sankta Romia Imperio
1276: Johano la 21-a iĝis papo
1298: Venko de Ĝenova ŝiparo super la Venecia en mara batalo de Curzola
1278: Duobla kataluna-franca superregado super Andoro, valida ĝis hodiaŭ
1331: Stefan Duŝan iĝis reĝo de Serbio
1380: Kulika batalo: rusia armeo venkis la Oran Hordon liberigante Rusion de la mongola-tatara jugo
1487: Venko de pola armeo en batalo de Kopystrzyń (Vinica provinco) dum pola-turka milito
1504: En Florenco oni prezentis skulptaĵon Davido de Mikelanĝelo - unu el ĉefverkoj de renesanco
1514: Batalo de Orŝa: pola-litova armeo (25 mil da soldatoj) venkis la moskvan armeon (35-40 mil), rusoj retiriĝante bruligis Dorogobuĵ, la moskva-germana alianco kontraŭ Jagelona dinastio malfortiĝis
1551: Urbo Vitória fondiĝis en Brazilo
1566: Trupoj de Otomana Imperio, gvidataj de Sulejmano la 1-a, konkeris fortikaĵon Szigetvár en Hungario - ili tamen estis devigitaj fini sian kampanjon konkeri Vienon
1612: Brazilo: São Luís fondiĝis en Maranjo
1636: Universitato de Harvard fondiĝis, unua universitato sur teritorio de dek tri Kolonioj de Britio en Nordameriko
1565: Granda sieĝo de Malto finiĝis - turkoj foriris
1655: Sveda diluvo: sveda armeo eniris Varsovion
1717: Pollando: solena kronado per papaj kronoj de Klemento la 11-a de la bildo de Virgulino de Ĉenstoĥovo en ĉeesto de 200 mil pilgrimantoj
1755: Franc-Brita Indiana Milito: venko de brita armeo kontraŭ la franca en batalo de Lake George (Nov-Jorkio)
1756: Sepjara milito: ekspedicio kontraŭ vilaĝo Kittaning de usonaj indianoj, loĝata de lenapoj
1793: Venko de franca armeo super la brita-hanovra en batalo de Hondschoote
1796: Venko de franca armeo super la aŭstra en batalo de Bassano
1799: En Batava Respubliko fondiĝis Apuddanuba Legio, militista unuo de estintaj polaj soldatoj en aŭstra armeo
1801: En Sankt Peterburgo komenciĝis konstruado de la Katedralo de Kazana Dipatrino
1831: Novembra ribelo kontraŭ la Rusia Imperio: sieĝata Varsovio kapitulacis post du tagoj — fino de la insurekcio
1831: Vilhelmo la 4-a kaj Adelajdo de Saksio-Meiningen kroniĝis kiel gereĝoj de Unuiĝinta Reĝlando de Granda Britio kaj Irlando
1833: Rusia imperio kaj Aŭstrio subskribis en Munchengratz interkonsenton pri komuna kontraŭbatalo de revoluciaj movadoj
1862: Velikij Novgorod: inaŭguro de la monumento Jarmilo de Rusio en la Kremlo de Novgorod
1871: Usona astronomo Christian Heinrich Friedrich Peters malkovris asteroidon Sirono
1873: Instituto de Internacia Juro estis fondita en bega urbo Gento fare de 11 juristoj, unua sesio okazis en svisa Ĝenevo
1875: Misiada ordeno Societo de la Dia Vorto estis kreita de germana pastro Arnold Janssen
1875: En Novjorko 16 homoj subskribis statuton de Teozofia Societo
1888: Ĵakvo la Buĉisto murdis sian duan viktimon
1891: Franca astronomo Auguste Charlois malkovris asteroidon Goberto
1892: En Usono oni unuafoje legis Ĵuron pri fideleco
1900: Ĉirkaŭ 8 mil personoj pereis en Galveston rezulte de ŝtormo-trapaso
1914: Unua Mondmilito
- Apud Żółkiew (nun en Lviva provinco) okazis unua aeratako de flugmaŝinoj — rusa piloto Pjotr Nesterov per propra aviadilo ramis la spionan aŭstran; germana-rusa batalo de Lagoregiono Mazurio komenciĝis; Thomas Highgate iĝis unua brita soldato ekzekutita pro dizerto dum la milito
- 1915: Sur Norda Maro koliziis du germanaj destrojeroj V 1 kaj G 12, kiu sinkis kun 47-persona skipo
1921: Usono: en Atlantic city, Nov-Ĵerzejo, Margaret Gorman estis kronita kiel "Ora Sireno", antaŭulino al la konkurso de Miss America
1922: Ĉeĥa futbala klubo FC Baník Ostrava fondiĝis
1926: Germanio membriĝis al la Ligo de Nacioj
1930: Enmerkatigo de travidebla glubendo fare de usona konzerno 3M
1935: Voĉdono al Pola Sejmo de Dua Pola Respubliko
Dua Mondmilito
- 1939: germana-pola milito: batalo pri Lodzo finiĝis, Wehrmacht okupis la urbon, ankaŭ Radom, Krosno kaj Inowrocław; Luftwaffe atakis polajn grupiĝojn kaj fervojajn nodojn; germanaj aviadiloj bombis Janów Lubelski; en proceso de la unua grupo de la defendantoj de Pola Poŝto en Libera Urbo Dancigo germanoj kondamnis al mortpuno 28 personojn; germanoj vivbruligis 60 judojn en sinagogo de Lipsko; unuoj de Wehrmacht pafmortigis, pikis per bajonetoj aŭ vivbruligis en Będzin ĉirkaŭ 200 judojn, en Iłża pli ol 100 personojn, murdante ankaŭ en 26 aliaj lokoj, en Opatowiec (Kielce-regiono) pafmortigis 45 militkaptitojn; en Ciepielów oni pafmortigis ĉ. 300 polajn militkaptitojn kaj en du aliaj lokoj 65; regopovoj de Libera Urbo Dancigo likvidis ĉiujn polajn lernejojn; pola Bomba Brigado atakis malamikan armeon apud Różan; defendo de Varsovio komenciĝis - oni reĵetis germanan atakon de la 4-a Kirasita Divizio kun ties grandaj perdoj en Ochota kaj Wola; kreiĝis Armeo "Warszawa" sub komando de generalo Juliusz Rómmel; marŝalo Edward Rydz-Śmigły decidis krei defendolinion laŭ la riveroj Bugo-Wisła-San; Okcidenta Fronto: komenco de flankatakoj de la franca 4-a Armeo apud Saro
- 1940: Germana okupado de Pollando: germana polico pafmortigis en vilaĝo Rychwałd 25 malliberulojn, alveturigitajn de Tarnów; Batalo de Anglio: forta germana aviada atako al Londono; Craiova pakto: Rumanio redonis al Bulgario Dobroĝon
- 1941: Pola Rezistomovado: Britio kune kun BBC iniciatis "Semajnon de testuda laboro" en okupataj landoj de Eŭropo; Wehrmacht eniris al Ŝlisselburg: Sieĝo de Leningrado komenciĝis
- 1943: Germana polico pafmortigis en Abramowiec (Volina provinco) 26 polojn, kaj germanoj murdis en Adampol 9 judojn kaj en Waniewo 8; ukrainaj naciistoj murdis en Bokujma (Rivna provinco) 14 polojn; batalo de Dodekanesoj komenciĝis; Kampanjo de Italio: publika anonco de la kapitulaco de Italio — generalo Dwight D. Eisenhower anoncis per radio Alĝero kapitulacon, subskribitan la 3-an de septembro, marŝalo Pietro Badoglio eldiris konvenan deklaron per radio Romo
- 1944: Ribelo de Varsovio: kadre de duhora armistico kelkmil personoj dum silento de artilerio forlasas la urbon — polaj taĉmentoj retiriĝas de du lokoj, forpelas malamikon de unu loko kaj defendas plurajn; incendioj en kvartalo Praga; sovetaj aviadiloj unuafoje bombis germanajn atakejojn; la plej granda partizana batalo en Podlaĥio okazis en la Naturrezervejo Ruĝa Marĉo - pereis 110 partizanoj de Pola Enlanda Armeo kaj ĉirkaŭ 1 500 germanoj; germanaj soldatoj murdis 109 loĝantojn de 17 vilaĝoj en distrikto Grajewo; NKVD deportis de Kolomeo grupon de poloj en Sovetunion; lanĉo de la unua germana balistika misilo V-2 kontraŭ Parizo, la alia atakis Londonon; Okcidenta Fronto: sur Lazura Marbordo usonaj trupoj okupis Menton kaj atingis italan-francan landlimon; franca 2-a Armea Korpuso liberigis Autun; en belga Brabanto brita 2-a Armea Korpuso transiris kanalon Albert apud Geel kaj Beringen; en Flandra Brabanto pola 1-a Kirasita Divizio de generalo Stanisław Maczek konkeris Tielt; en Bretonio usona 8-a Armea Korpuso de 9-a Armeo eksturmis; kanadaj trupoj liberigis Ostendon, usonaj trupoj Lieĝon;
1945: Armitaj Fortoj de Usono komencis alveni al sudo de la duoninsulo Koreio
Postmilito
- 1945: Dua soveta okupado de Pollando: kolonelo Jan Mazurkiewicz "Radosław", unu el komandantoj de la Ribelo de Varsovio alvokis soldatojn de la Pola Enlanda Armeo malkaŝi sin — kritiko flanke de Libero kaj Sendependo, komandanto Antoni Heda nomis tion perfido
- 1946: Subtaĉmento de la Rezistomovado de Enlanda Armeo eniris al Lubowidz (proksime al Żuromin) — oni detruis dokumentojn de komunumo kaj akiris provizon; lige al plifortiĝanta malhoma stalinismo primaso de Pollando okazigis en Częstochowa en la religia festo de Dipatrino Semanta oferdonon de la pola nacio — miliono da poloj preĝis sur Jasna Góra
1946: 95,6% de voĉdonantoj en referendumo forĵetis monarkion en Bulgario
1948: Entombigo de Edvard Beneš en Prago iĝis unua publika manifestacio de rezisto al la komunista registaro
1948: Flago de Nord-Koreio oficialiĝis
1951: Pola Rezistomovado: taĉmento de Piotr Burdyn batalinta kontraŭ komunista reĝimo en la regionoj de Augustów kaj Suwałki ekregis Ŝtatan Agrikulturan Mastrumejon kaj malarmigis apud Sejny volontulan milicon
1951: Usono: Pactraktato de San-Francisko inter Japanio kaj Aliancanoj estis subskribita de 48 ŝtatoj - ekvalidiĝis la 28-an de aprilo 1952, kaj oficiale finigis la uson-estritan aliancanan okupacion de Japanio
1954: Sudorientazia Traktatorganizo - sudorienta versio de NATO fondiĝis
1956: Kanceliero de Germana Federacia Respubliko Konrad Adenauer vizitis unuafoje Sovetunion
1960: Usona prezidanto Dwight Eisenhower inaŭguris Marshall Space Flight Center de NASA
1966: Premiero de sciencfikcia televidserio Stela Vojaĝo: La Origina Serio
1968: Pola filozofo Ryszard Siwiec membruliĝis en Varsovio protestante kontraŭ invado en Ĉeĥoslovakion de la armeoj de Varsovia Kontrakto - postmorte distingita per la plej altaj ordenoj de Ĉeĥio kaj Slovakio
1968: Ĉeĥaj komunistoj senkulpigis ekzekutitan ĝeneralan sekretarion Rudolf Slánský post kiam kortumo rehabilitis lin en 1963 — respondeca pri komenco de politikaj reprezalioj kaj ekzekutita kune kun 10 aliaj juddevenaj partiaj funkciuloj de la Komunista Partio de Ĉeĥoslovakio
1974: 88 personoj pereis apud la greka insulo Kefalonio rezulte de bombeksplodo sur ferdeko de usona aviadilo Boeing 707 fluganta de Tel-Avivo ĝis Nov-Jorko
1978: Teherano: irana armeo masakris kelkcenton de protestantoj - komenco de la irana revolucio
1981: Pollando: Unua Landa Kunveno de Delegitoj de Sendependa Aŭtonomeca Sindikato "Solidareco" voĉdonis Mesaĝon al laborantaj homoj de Orienta Eŭropo, en kiu oni apelaciis al sindikatistoj de komunista Orienta Bloko al komuna batalo pri siaj rajtoj
1989: Anda Universitato fondiĝis en Santiago de Chile
Revolucioj de 1989
- 1989: En Kievo estis fondita Popola Movado de Ukrainio - la dekstra partio
- 1990: Estonio: Socialdemokratia Partio de Estonio fondiĝis - malpermesita dum la sovetunia okupo de Estonio ekde junio 1940
- 1991: Nord-Makedonio sendependiĝis referendume (de Socialisma federacia respubliko Jugoslavio)
- 1992: En Moskvo oni subskribis interkonsenton pri retiriĝo de rusia armeo de Litovio ĝis la 31-a de aŭgusto 1993
1994: Lastaj usonaj, francaj kaj britaj soldatoj forlasis Berlinon
1999: Bombaj atencoj kontraŭ loĝejoj en Rusio: en sud-orienta kvartalo de Moskvo eksplodis 400 kg da materialo sur teretaĝo de naŭetaĝa loĝdomo, 94 personoj mortis, 150 estis vunditaj — laŭ parto de opozicio kaj Aleksandr Litvinenko por provoki la duan rusan-ĉeĉenan militon, ĉar la unuan rusoj malgajnis, kaj prezidentigi Vladimir Putin, estron de specialaj servoj
2000: Albanio aliĝis al la Monda Organizaĵo pri Komerco
2005: En Ukrainio falis unua registaro de Julija Timoŝenko
2006: Islando: bazo de NATO malfondiĝis en Keflavík
2009: Malam Bacai Sanhá la duan fojon iĝis prezidento de Gvineo Bisaŭa
2009: Katastrofoj: 79 personoj pereis kaj 14 vundiĝis rezulte de gas-eksplodo en ĉina minejo en Pingdingŝano; 31 turkaj civitanoj mortis pro inundo en Trakio
2012: 1-a Nacia Legado: Sinjoro Tadeo, ĉefverko de la pola literaturo, estis legata dum la tuta tago en ĉirkaŭ 30 urboj de Pollando kaj en la unua programo de Pola Radio
2016: Mez-Orienta Eŭropo: tritaga Ekonomia Forumo de Krynica finiĝis - Viktor Orbán, reprezentanta fortiĝantan Visegradan grupon, elektiĝis homo de la jaro
2018: Okaze de la granda jubileo de reakiro de sendependeco post 123 jaroj de mallibero, en Pollando okazis la 7-a Nacia Legado, de Antaŭprintempo de Stefan Żeromski - legata en 2930 lokoj de Pollando kaj eksterlande
Invado de Rusio en Ukrainion
- 2022: 197-a tago de rusa agreso: Neanoncita vizito de Antony Blinken en Kievo, kiu informis prezidanton de Ukrainio pri nova usona militista helpofasko (675 mln da dolaroj); ukraina stabo informis, ke direkte al Ĥarkivo ukrainaj fortoj ŝoviĝis 50 km profunden de rusia defendo, oni liberigis pli ol 20 lokojn, sur reakiritaj terenoj oni trovas etajn Buĉojn; ukraina spionagentejo: Rusio kreas en la germana lingvo falsan retejon de la prezidanto de Ukrainio
- Mondreago: Pasinttage en germana Aerbazo Ramstein komenciĝis la 5-a renkontiĝo de defendministroj el ĉ. 40 ŝtatoj — laŭ reta gazeto "Ukraina Vero" Norvegio transdonos al Ukrainio ĉ. 160 pafaĵojn Hellfire kun i.a. noktovidiloj; ambasadoro de Ukrainio, forigita de Kazaĥio, flugis al Varsovio; laŭ Bloomberg Pentagono transdonis al Ukrainio plej precizajn artileriajn pafaĵojn Excalibur (trafas celon kun precizeco ĝis 2 m); dum Ekonomia Forumo en Karpacz pola ministro Piotr Gliński resumis debatojn: en Ukrainio okazas decida batalo pri la plej proksima sorto de la mondo, nova geopolitika aranĝo
2023: Tertremo en Al Haouz en 2023 de Maroko okazis.
2040: Dum granda konjunkcio en la konstelacio Virgo renkontiĝos Merkuro, Venuso, Marso, Jupitero, Saturno kaj Luno

Naskiĝoj

801: Sankta Ansgar, episkopo, benediktano kaj misiisto, patrono de Skandinavio (m. 865)
1157: Rikardo la 1-a, la "Leonkora", reĝo de Anglio (m. 1199)
1209: Sanĉo la 2-a, reĝo de Portugalio (m. 1248)
1271: Karolo Martelo de Anĵuo, itala nobelo, titola reĝo de Hungario (m. 1295)
1474: Ludovico Ariosto, itala poeto (m. 1533)
1588: Marin Mersenne, franca teologo, filozofo, matematikisto kaj muziksciencisto (m. 1648)
1593: Toyotomi Hideyori, japana samurajo, sinmortiginto (m. 1615)
1611: Johann Friedrich Gronovius, germana klasika filologo, beletra kritikisto, historiisto, juristo, bibliotekisto kaj profesoro pri la greka en la Universitato de Lejdeno (m. 1671)
1621: Ludoviko la 2-a de Bourbon-Condé, franca generalo (m. 1686)
1633: Ferdinando la 4-a, imperiestro de la Sankta Romia Imperio (m. 1654)
1635: Pál Esterházy, hungara palatino, aŭstra feldmarŝalo, poeto, komponisto (m. 1713)
1672: Nicolas de Grigny, franca orgenisto kaj komponisto (m. 1703)
1767: August Wilhelm Schlegel, germana lingvisto, tradukisto, filozofo kaj hindologo, kunfondinto de la germana romantikismo (m. 1845)
1771: Friedrich Wilhelm von Jagow, prusa generalo (m. 1857)
1783: Nicolai Grundtvig, dana poeto, teologo, filozofo, politikisto, kreinto de la unua popola altlernejo (m. 1872)
1803: Léon Faucher, franca politikisto kaj publicisto (m. 1854)
1804: Eduard Mörike, germana teologo, tradukisto de klasikaĵoj el antikva epoko, verkisto, enestanta en Esperantomuzeo kaj Kolekto por Planlingvoj (m. 1875)
1815: Giuseppina Strepponi, itala opera kantistino (soprano) (m. 1897)
1830: Frédéric Mistral, franca okcitanlingva Nobelpremiita verkisto, kunfondinto de beletra asocio Felibriĝo (m. 1914)
1831: Wilhelm Raabe, germana verkisto (m. 1910)
1838: Jan Gebauer, ĉeĥa filologo kaj lingvisto, profesoro de ĉeĥa kaj slovaka filologioj en la Universitato de Karolo (m. 1907)
1841: Antonín Dvořák, ĉeĥa komponisto (m. 1904)
1847: Otto Schmiedeknecht, germana entomologo (m. 1936)
1852: Goĝong, lasta korea reĝo kaj unua imperiestro el Joseon-Dinastio (m. 1919)
1857: Georg Michaelis, regna kanceliero de Germanio kaj ĉefministro de Reĝlando Prusio (m. 1936)
1860: Aleksandro Dambrauskas, litova pastro, poligloto, filozofo, literaturisto, tradukisto kaj la unua esperantisto (m. 1938)
1867: Alexander Parvus, socialista revoluciulo en la Rusia imperio kaj Germanio, organizinta eksterleĝan veturon de Lenin en 1917 tra la Germana Imperio al Rusio kaj financinta bolŝevikan puĉon, elpensinto de ekonomia politiko de Kemal Atatürk, kunlaboranto de germanaj specialaj servoj (m. 1924)
1871: Franz Karl Ginzkey, aŭstra verkisto kaj kartografo (m. 1963)
1873: Alfred Jarry, franca simbolista verkisto, satiristo (m. 1907)
1881: Sándor Szopos, rumania hungara pentristo (m. 1954)
1882: Alberto Vojtěch Frič, ĉeĥa etnografo, botanikisto, verkisto kaj vojaĝisto (m. 1944)
1886: Siegfried Sassoon, angla poeto kaj verkisto (m. 1967)
1888: Josep Grau-Casas, kataluna elektroteknikisto, prezidanto kaj sekretario de Internaciaj Floraj Ludoj, tradukisto de Kataluna Antologio, redaktoro de "Kataluna Esperantisto" (m. nekonata)
1889: Robert Taft, usona politikisto (m. 1953)
1892: Sándor Gárdos, hungara ĵurnalisto, redaktoro, eseisto (m. 1947)
1901: Hendrik Verwoerd, ĉefministro de Sud-Afriko, arkitekto de apartismo, kreinto de la ideo pri bantustano (m. 1966)
1910: Lajos Vákár, rumania hungara glacihokeisto, trejnisto (m. 1993)
1922: Héctor Rossetto, argentina ŝakludisto, grandmajstro (m. 2009)
1924: Mimi Parent, kanada superrealista artistino (m. 2005)
1925: Peter Sellers, brita aktoro (m. 1980)
1927: Zoltán Nagy, rumania hungara agronomo, fakverkisto
1930: Mario Adorf, svisa aktoro kaj verkisto
1933: Aŝa Bhosle, barata kantistino
1933: Michael Frayn, brita verkisto
1935: László Schrek, rumania hungara arkivisto, lokhistoriisto (m. 1993)
1937: Cüneyt Arkın, turka aktoro kaj reĝisoro (m. 2022)
1939: József Benkő, rumania hungara/hungara matematikisto (m. 2002)
1940: Jerzy Robert Nowak, pola historiisto kaj publicisto
1941: Bernie Sanders, usona politikisto, membro de Usona Senato
1943: Václav Postránecký, ĉeĥa aktoro, reĝisoro kaj pedagogo (m. 2019)
1947: Halldór Ásgrímsson, ĉefministro de Islando 2004-2006 (m. 2015)
1947: Endre Jodál, rumania hungara kalkulteknika fakulo
1948: Paulo Sérgio Viana, brazila kuracisto, esperantisto kaj tradukisto de i.a. Socia Rolo de Kromamantoj kaj Dom Casmurro, laŭreato de la Belartaj Konkursoj de UEA
1951: Franciszek Gągor, pola generalo, ĉefo de la Ĝenerala Stabo de Pola Militistaro, pereinta dum la kraŝo de la pola prezidenta aviadilo en 2010 (m. 2010)
1951: Béla Markó, rumania hungara poeto, politikisto
1953: Pascal Greggory, franca aktoro kaj scenaristo
1954: Mark Foley, usona politikisto
1976: Kinga Júlia Király, hungara dramistino, tradukistino, universitata instruistino
1979: Péter Lékó, hungara ŝakisto, grandmajstro
1979: Pink, usona kantistino kaj kantaŭtorino
1987: Wiz Khalifa, usona repisto kaj kantisto
1989: Avicii, sveda diskĵokeo, kantaŭtoro (m. 2018)
1995: Julian Weigl, germana futbalisto