Zef Jubani (rođen kao Zef Ndokillia, 1818–1880) bio je albanski folklorist, filozof i sudionik Albanskog narodnog preporoda. Poznat je po objavljivanju Zbirka albanskih narodnih pjesama i rapsodija na gegijskom dijalektualbanskog jezika. Jubani se zalagao za stvaranje jedinstvene abecede albanskog jezika. Zbog svojih političkih aktivnosti, koje su često bile antiklerikalističke, Jubanija su Svetoj Stolici prijavili isusovački misionari iz Skadra.
Život
Zef Jubani rođen je 1818. godine u Skadru, u tadašnjem Osmanskom Carstvu, u značajnoj trgovačkoj obitelji iz obližnjeg sela Juban. Njegova majka bila je s Malte, pa je između 1830. i 1838. godine tamo pohađao škole živjeći sa svojim ujakom. Nakon povratka u Skadar radio je od 1848. godine kao tajnik francuskog konzula u tom gradu, a također je postao pomoćnik vicekonzula Ujedinjenog Kraljevstva 1853. godine.[2] Jubani je značajan dio svog života proveo u Trstu, Veneciji i Crnoj Gori.[1]
Djelo
Od 1850. Jubani je prikupljao folklornu građu svog rodnog kraja. Godine 1858. dio njegovog djela objavljen je u knjizi Histoire et description de la Haute Albanie ou Guegarie, koju je napisao Hyacinthe Hecguard, tada francuski konzul u Skadru.[3] Izvorni tekstovi narodnih pjesama koje je dokumentirao Jubani, uključeni u Hecguardovo djelo, izgubljeni su 13. siječnja 1866. tijekom poplave u Skadru. Njegovo je najpoznatije djelo Zbirka albanskih narodnih pjesama i rapsodija (alb. Përmbledhje këngësh popullore dhe rrapsodish shqiptare, tal.Raccolta di canti popolari e rapsodie di poemi albanesi), objavljena 1871. u Trstu.[4] To je prva zbirka narodnih pjesama na gegijskom dijalektualbanskog jezika i prvo folklorno djelo koje je objavio neki Albanac koji je živio u Albaniji.[3]Zbirka je objavljena zajedno s dvije političke i filozofske Jubanijeve studije: Trenutna situacija stanovništva sjeverne Albanije (alb. Gjendja aktuale e popullit të Shqiperisë së Veriut) i Misli o moralnoj situaciji i intelektualnoj kulturi albanskog naroda (alb. Kundrime mbi gjëndjen moral dhe mbi kulturën intelektuale të popullit shqiptar), koje su predstavljale uvode u glavno djelo.[5]
U te dvije uvodne studije Jubani se zalagao za formiranje književne komisije za pročišćavanje albanskog jezika i promociju albanske književnosti.[6] Jubani je također podržao stvaranje jedinstvenog pisma za albanski jezik, tvrdeći da bi, budući da je albanski jedinstveni jezik, on trebao imati svoju abecedu, te je napisao udžbenik gramatike albanskog jezika.[7] U Trstu je postao jedan od urednika lokalnih novina, a 1873. uredio je i preveo s osmanskog turskog na talijanski Zakon, dodatak i postupak osmanske trgovine (tal.Codice e appendice e procedura commercialo ottomano), knjigu o trgovačkim praksama u Osmanskom Carstvu.[8] Godine 1878. objavio je u Veneciji brošuru kojom potiče upotrebu parobroda na rutama između Albanije i Italije. Jubanijeva studija O albanskoj poeziji i glazbi bila je među prvim djelima koja su se bavila višeglasnom glazbom na području Muzakije u zapadnoj Albaniji.
Politička filozofija
Na Jubanijevu političku filozofiju uvelike je utjecao klasični liberalizam i antiklerikalizam tijekom njegovih putovanja na Maltu i u Italiju. Smatrao je da bi se reforme trebale temeljiti na industrijskoj ekonomskoj politici, čije bi središte bila albanska buržoazija, čija bi trgovina s Europom bila poticana i na koju bi se plaćali niži porezi, dok bi ta društvena klasa snažno podržavala industrijski razvoj Albanije.[9]
Često je optuživao katoličko i muslimansko svećenstvo za poticanje i ohrabrivanje vjerske segregacije i vjerskih razlika. Jubani je kritizirao talijanske misionare jer podučavaju samo na talijanskom, dok se ranije koristio i albanski.[10]Isusovački misionari iz Skadra na kraju su prokazali Jubanija Svetoj Stolici kao antiklerikalnog propagandista.
