Risto Siliqi

Risto Siliqi
Risto Siliqi
Biografske informacije
Rođenje(1882-08-16)16. 8. 1882.
Skadar, Osmansko Carstvo (danas Albanija)
Smrt1. 5. 1936. (dob: 53)
Skadar, Kraljevina Albanija
Obrazovanje
Zanimanje
Opus
Književni pravacAlbanski narodni preporod
Znamenita djela
Ogled krvavih dana (Pasqyra e ditëve ë përgjakshme)

Risto Siliqi (sh. Risto Silići, 16. august 1882 – 1. maj 1936) bio je albanski pjesnik, publicist, pravnik i borac za albansko nacionalno pitanje.[1] Na njegov su rad, slično ostalim pjesnicima Albanskog narodnog preporoda prije njega, utjecali ideje i osjećaji romantičarskog nacionalizma.[2]

Život

Siliqi je rođen 16. augusta 1882. u jednostavnoj obitelji u Skadru, koji se danas nalazi u Albaniji, a tada je bio pod osmanskom vlašću.[3] Otac mu je bio pekar. Prvo obrazovanje stekao je u školi na srpskom jeziku u svom gradu, a potom ga je nastavio u turskoj srednjoj školi "Ruzdiye", gdje je odmah počeo štrčati zvog širenja antiosmanske propagande među učenicima. U određenom je trenutku bio blizu uhićenja, pa ga obitelj poslala na Cetinje, u Crnu Goru, kamo su se već ranije preselila trojica njegove braće. Siliqi nije zaustavio svoje nacionalističko djelovanje tijekom svojih deset godina egzila. Zajedno sa svojom braćom otvorio je mali hotel pod nazivom "Albanija", koji je služio kao središte rodoljubivih Albanaca.[4] Također je putovao u Rumunjsku i Bugarsku kako bi se sastao s tamošnjim albanskim zajednicama.[5]

Siliqi je s oružjem sudjelovao u albanskom ustanku 1911. godine i, zajedno sa svojim suradnicima Hilom Mosijem i Luigjem Gurakuqijem, bio je član "Albanskog odbora" (alb. Komiteti Shqiptar), koji je rukovodio ustankom. Sudjelovao je na sastanku u Gerči (alb. Gërçe, današnja Crna Gora) i bio je potpisnik Gerčkog memoranduma. U međuvremenu, svi su ga ti događaji nadahnuli za pisanje; mnoge njegove rodoljubive pjesme pojavit će se u novinama albanskih zajednica. Prvi balkanski rat zatekao ga je na Cetinju. Nakon što ga je austrijska obavještajna služba obavijestila da je tamo na popisu za uhićenje zajedno s ostalim albanskim emigrantima, napustio je Cetinje i sakrio se u Kotoru. On i drugi došli su u Skadar 1913. austrijskim brodom. Crnogorski ga je sud u međuvremenu osudio na smrt u odsutnosti kao "neprijatelja crnogorske države".[5]

Politička situacija u Skadru također je bila burna. Kao dom mnogih zajednica koje su zbog svojih interesa podržavale različite europske sile, postojala su oštra proturječja i nedovoljna podrška novostvorenoj albanskoj državi. Siliqi je odmah počeo raditi na ujednačavanju stava između kršćanske i muslimanske zajednice. U to su vrijeme u Skadru postojala dva glavna propagandistička tiskovna organa: Taraboshi Arbereša Terenzija Toccija, koji je bio otvoreno proitalijanski nastrojen, i Seda-i Millet (sh. Glas naroda) Muse Juke, koji je bio proturski raspoložen. Istodobno je Esad-paša Toptani u središnjoj Albaniji već uspostavio područje koje je bilo pod njegovom kontrolom, potpomognut sudionicima Londonske konferencije 1912–1913, a njegove propagandne jedinice osnovane su i u Skadru. Siliqi je zauzeo otvoreno neprijateljski stav prema svima njima.[6] Bio je utemeljitelj rodoljubivog kluba "Lidhja Shqiptare" (sh. Albanska liga) i glavni urednik lista Shqypnija e Re (sh. Nova Albanija), s Hilom Mosijem kao direktorom i Karlom Sumom kao blagajnikom.[7][8] Uz patriotske aktivnosti, dva puta tjedno novine su mu davale mogućnost da objavljuje svoje književne kreacije, koje zbog financijskih problema nije mogao objaviti kao knjige. Siliqi je dao otkaz u "Lidhja Shqiptare" zbog neslaganja stime da se crnogogorska vojska pozove u pomoć da bi se suzbile esadističke i proturske jedinice u Skadru. Pridružio se dobrovoljačkim jedinicama koje su pomagale princu Wiedu protiv muslimanskih pobunjenika Haxhija Qamilija. Crnogorski napad na Skadar 1914. tijekom Prvog svjetskog rata tamo je zatekao Siliqija; odmah je uhićen zajedno s Luigjem Gurakuqijem i ubrzo osuđen na smrtnu kaznu. Austro-ugarska ofenziva na Crnu Goru i kapitulacija ove zemlje spasili su mu život.[9]

S profesionalnog gledišta, Siliqi je već počeo raditi kao odvjetnik. Završetkom Prvog svjetskog rata usmjerio je svoje snage na pravno područje. Nastojanja nove albanske države ostavila su ga u gorkom razočaranju. Radio je kao sudac u Vlori 1921. godine, a 1923. postao je prvi tajnik Ministarstva pravosuđa. Ipak, 1924. dao je ostavku i vratio se u rodni grad i više se nije bavio politikom. Radio je kao odvjetnik do kraja života, tj. do 1. maja 1936.[10]

Pjesništvo

Siliqi je majstorski ovladao albanskim jezikom kao književnim sredstvom nakon što je došao u dodir s radom drugih pjesnika Narodnog preporoda. Istodobno je oko 1900. počeo pisati poeziju. Iako je njegov jezik bio dijalektalni, s mnogim slavenskim i turskim posuđenicama, njegova poezija pokazuje sve razvijentiji talent.[10] Čak i nakon 1915. godine, kada su njegova leksikologija i frazeologija dobili jasan oblik albanskog jezika, njegov pravopis ostao je isti.[11] Što se tiče metrike, njegova su prva djela utemeljena na albanskom folklornom osmosložnom stihu. Uglavnom se služio trohejskim stihovima s vrlo malo jamba. Također je koristio stihove od 6,7,10,12,16 slogova, gdje su 6 i 7 uglavnom u jambima, a u 6, 8, 10 dominiraju troheji, ponekad čak i mješovitom metrikom.[12]

Siliqi je završio gimnazijsko obrazovanje dok je bio na Cetinju. Tamo je čitao klasike kao što su Homer, Tolstoj i Lermontov.[13] Njegove prve pjesme bile su osobne prirode, ponekad s notm humora ili socijalne tuge. Takvi su bili Dlirsija (sh. Čistoća), Grave pa evlad (sh. Ženama bez djece), Kënga e pijes (sh. Pjesma pića), Në ​​vetmi (sh. U samoći) itd., koje ga prikazuju kao uznemirenu romantičnu dušu koja pokušava živjeti u skladu sa svojim unutarnjim svijetom.[10] No, glavne teme za Siliqija bile su rodoljubive. Ispunjen optimizmom i bijesom protiv bilo koje vrste ugnjetavanja, Siliqi je očito pjesnik koji poziva na akciju i kritizira stagnaciju i pasivnost. Njegova je poruka bila jasna: "S'kemi c'presim nga Evropa" ("ne možemo očekivati ​​ništa od Europe").[14] Jedina pjesnička zbirka koju je Siliqi uspio objaviti za života bila je Pasqyra e ditëve të përgjakshme (sh. Ogled krvavih dana), koja je objavljena u Trstu 1913. godine, na 176 stranica, i koja je pisana pod velikim utjecajem autorovih iskustava u ustancima 1910-1911. godine i slavi osobito junaštvo gorštaka iz sjeverne Albanije.[15] Njegove druge pjesme sakupljane su iz tadašnjih časopisa. Slično Asdreniju, Siliqi svojoj poeziji, uz rodoljubivu, daje i socijalnu notu. Njegov je "heroj" seljak nadahnut idealima, koji ostavlja sve iza sebe i ide se boriti za svoju zemlju.[16] Između 1912. i 1915. godine napisao je mnogo pjesama, u oko 4.000 stihova.[14]

Nasljeđe

Nakon Drugog svjetskog rata postojao je izravan interes za prikupljanje i objavljivanje njegovog pjesništva. Prva zbirka njegove odabrane poezije, prethodno objavljene ili neobjavljene, izdana je 1956. godine, godinu dana nakon izravnih smjernica Centralnog komiteta Komunističke partije Albanije da se proučava Siliqijev lik i djelo. Zbirka je nazvana Risto Siliqi – Vepra te zgjedhura (sh. Risto Siliqi – Odabrana djela), a uredio ju je Dhimitër Fullani i objavio Institut za povijest (kao dio tadašnjeg Instituta znanosti).[17] Za razliku od drugih sudionika Albanskog narodnog preporoda, albanski komunistički režim nije osuđivao Siliqija i njegovo djelo.

Siliqijeva ljubav prema poeziji prenijela se na njegovog sina Llazara Siliqija,[18] kao i na njegovog nećaka Dragu Siliqija, od kojih su obojica znčajna imena u albanskoj književnosti.[19]

Po njemu je nazvana jedna ulica u Skadru.

Reference

  1. ↑ Franz-Lothar Altmann, Robert Elsie (1990), „Albanien im Umbruch”, Untersuchungen zur Gegenwartskunde Südosteuropas (Munich: Oldenburg) (28–29): 251, ISSN 0566-2761, OCLC 1607360, »...pisac i nacionalnist Risto Siliqi (1882-1936)...« 
  2. ↑ Koço Bihiku (1964), An Outline of Albanian Literature, Naim Frashëri State Publishing House, pp. 50–51, OCLC 701994, »Ideje i osjećaji koje je Asdreni dao jeziku obilježili su stvaralaštvo drugog pjesnika ovog razdoblja, Rista Siliqija.« 
  3. ↑ Qeriqi, Zamir (2020-08-16). „Risto Siliqi (16 gusht 1882 - 1 maj 1936) - Radio Kosova e Lirë” (en-US). Pristupljeno 2021-02-15. 
  4. ↑ Gazmend Shpuza (1999), Në prag të pavarësisë [On Independence Eve], New York: Eagle Press, p. 100, ISBN 9781891654046, OCLC 43972972 
  5. ↑ 5,0 5,1 Fullani 1956: str. 4
  6. ↑ Fullani 1956: str. 5
  7. ↑ Fullani 1956: str. 6
  8. ↑ „SHQYPNIA E RE”, Studime Historike (University of Tirana - Institute of History) 8: 205, 1971, ISSN 0563-5799 
  9. ↑ Fullani 1956: str. 8
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Fullani 1956: str. 9
  11. ↑ Fullani 1956: str. 19
  12. ↑ Fullani 1956: str. 18
  13. ↑ Fullani 1956: str. 3
  14. ↑ 14,0 14,1 Fullani 1956: str. 10
  15. ↑ Këlmendi 1977, str. 540
  16. ↑ Letersia - Risto Siliqi (in Albanian)
  17. ↑ WorldCat - Vepra të zgjedhura
  18. ↑ „Llazar Siliqi”, L'Europa Letteraria, Artistica, Cinematografica (Rome: Edizioni Rapporti Europei) 34: 114, 1965, ISSN 0531-2329, OCLC 5313001, »..Llazar Siliqi, sin pjesnika i rodoljuba Rista Siliqija. Rođen 1924. u Skadru...« 
  19. ↑ Jorgaqi, Nasho. „Drago, një jetc e shkurtër, një emër jetëgjatë” [Drago: a short life, a long-life name] (Albanian). Shekulli. »Djalë i vjershëtorit B. Siliqi dhe nip i poetit të Rilindjes, R. Siliqi« 

Literatura