Quách Nữ Vương

Quách Nữ vương
Quách Nữ Vương
郭女王
Tào Ngụy Văn đế Hoàng hậu
Hoàng hậu Tào Ngụy
Tại vị222 - 226
Tiền nhiệmHoàng hậu đầu tiên
Kế nhiệmMinh Điệu Mao Hoàng hậu
Hoàng thái hậu Tào Ngụy
Tại vị226 - 235
Tiền nhiệmBiện Thái hậu
Kế nhiệmQuách Thái hậu
Thông tin chung
Sinh(184-04-08)8 tháng 4, 184
Quảng Tông
Mất14 tháng 3, 235(235-03-14) (50 tuổi)
Hứa Xương
An tángThủ Dương lăng (首阳陵)
Phối ngẫuNgụy Văn đế
Tào Phi
Thụy hiệu
Văn Đức Hoàng hậu
(文德皇后)
Thân phụQuách Vĩnh
Thân mẫuĐổng thị

Văn Đức Quách Hoàng hậu (chữ Hán: 文德郭皇后; 8 tháng 4 năm 184 – 14 tháng 3 năm 235), không rõ tên, biểu tự là Nữ Vương (女王), tuy là kế thất nhưng lại trở thành Hoàng hậu duy nhất của Tào Ngụy Văn Đế Tào Phi, người sáng lập ra của nhà Tào Ngụy thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc.

Trong lịch sử, Quách thị trở thành Hoàng hậu đầu tiên của triều đại Tào Ngụy, và được tôn làm Hoàng thái hậu bởi Tào Ngụy Minh Đế Tào Duệ, con trai duy nhất của Văn Chiêu Chân Hoàng hậu. Truyền thuyết đều nói rằng, cái chết của Chân Hoàng hậu liên quan đến bà, thậm chí bà còn bị Minh Đế bức tử.

Xuất thân

Văn Đức Quách Hoàng hậu sinh ngày 7 tháng 3 năm Trung Bình thứ nhất Hán Linh Đế (tức ngày 8 tháng 4 năm 184 dương lịch), người huyện Quảng Tông (廣宗; nay là thành phố Hình Đài, tỉnh Hà Bắc).

Cha bà là Quách Vĩnh (郭永), là Thái thú của Nam Quận thuộc Kinh Châu, mẹ là Đổng thị, sinh 3 trai 2 gái, Quách thị là con gái thứ. Khi còn nhỏ, Quách thị đã tỏ ra thông minh tài sắc hơn người nên được cha cao hứng nói: 「"Thử nãi ngô nữ trung vương dã"; 此乃吾女中王也。」, do đó mới có biểu tự là Nữ Vương[1][2].

Nhập cung Ngụy

Trở thành sủng phi

Cha mẹ bà qua đời khi bà lên 5 tuổi, về sau không rõ sau đó bà sống thế nào, vào thời gian Tào Tháo làm Ngụy công (khoảng 213 đến 216), Quách Nữ Vương đã được tuyển làm thiếp cho con trai Tào Tháo là Ngũ quan Trung lang tướng Tào Phi. Bà đã cho Tào Phi nhiều lời khuyên khôn ngoan về chính trị trong những tranh chấp với anh em của mình. Tào Phi được Tào Tháo chọn là Thái tử cũng là có một phần công lao của bà[3][4].

Năm Kiến An thứ 22 (217), Tào Phi được lập làm Trữ quân, em trai của Quách Nữ Vương được lập làm "Huyện lại" (县吏) của huyện Khúc Chu, nhưng ông ta tham ô vải vóc, bị định tội tử hình. Vào lúc này, Tào Tháo đang ở huyện Tiêu, còn Tào Phi ở lại Nghiệp Thành, vì muốn cứu em vợ mà Tào Phi tự viết thư xin quan quản lý án là Bào Huân. Thế nhưng, Bào Huân kiên quyết không kiên nể, chém chết em trai Quách Nữ Vương, vì thế Tào Phi ôm hận, sắc mệnh bãi miễn Bào Huân[5].

Năm Kiến An thứ 25 (220), Tào Phi trở thành Ngụy vương, đã phong Quách thị làm Phu nhân. Cùng năm đó, Tào Phi soán ngôi nhà Hán lên làm Hoàng đế, đã phong cho Quách thị là Quý tần (貴嬪), vị thứ chỉ sau Hoàng hậu[6]. Ban đầu, Tào Phi định lập Quách thị lên làm Hoàng hậu, tuy nhiên trước Quách Nữ Vương ông vẫn còn có người vợ cả là Chân phu nhân, con gái của Huyện lệnh Chân Dật, sinh cho Tào Phi trưởng tử Tào Duệ, còn Quách Nữ Vương không có con, nên Tào Phi không thể phong Quách Nữ Vương làm Hoàng hậu. Dù vậy, Tào Phi vẫn thiện đãi gia tộc họ Quách, thăng chức cho người trong họ Quách Nữ Vương là Mạnh Khang làm "Tán kỵ Thị lang" (散骑侍郎), vào lúc ấy chức vị này chỉ có Nho sĩ uyên bác mới đảm nhận, chỉ duy có Mạnh Khang lại được phong vì là ngoại thích của một sủng phi, đặc biệt hiếm có[7].

Chân phu nhân là chính thê của Tào Phi, lại sinh Hoàng trưởng tử Tào Duệ, hoàn toàn xứng đáng lập Hậu, thế nhưng vì sủng ái Quách Quý tần mà Tào Phi vẫn không đả động gì tới địa vị của Chân phu nhân và vẫn để Chân phu nhân lại Nghiệp Thành. Do đó, Chân phu nhân có phần ai oán, những lời này đến tai Tào Phi và khiến ông giận dữ, ông sai người ban chết Chân phu nhân.

Sách lập Hoàng hậu

Năm Hoàng Sơ thứ 3 (222), tháng 3, không lâu sau cái chết của Chân phu nhân, Tào Phi muốn lập Quách Quý tần làm Hoàng hậu, nhưng triều thần khuyên không nên lập thiếp làm vợ, và nên chọn con gái danh môn sĩ tộc, không nên vì yêu mà lập Hậu[8].

Tờ chiếu kháng nghị lập Quách Nữ Vương làm Hậu năm đó do Trung lang Sạn Tiềm (栈潜) thượng tấu như sau:

Ngày 9 tháng 9 năm đó, Tào Phi vẫn quyết lập Quách Quý tần làm Hoàng hậu[9]. Tào Phi còn đem Tào Duệ, con trai Chân phu nhân về cho Quách hậu làm con nuôi, trở thành Đích trưởng tử chân chính. Khi ấy, cha và anh em ruột của Quách hậu đều mất, Tào Phi lấy anh họ của Quách hậu là Quách Biểu (郭表) làm con thừa tự, là ngoại thích, phong làm "Phụng Xa đô úy" (奉车都尉). Có người họ ngoại của Quách hậu là Lưu Phỉ (刘斐) muốn kết hôn với người cùng thôn, Quách hậu nghe đến thì ban chỉ nói:""Chư vị thân thích nếu muốn kết hôn, thì nên chọn những môn hộ tương đối tại quê nhà mà liên hôn, tuyệt không được cấu kết hôn sự với nhà quyền thế!". Cháu ngoại của Quách hậu là Mạnh Vũ sau khi về quê, muốn nạp tiểu thiếp liền bị Quách hậu ngăn cản, bà nói:"Bây giờ là khi chiến loạn, phụ nữ không còn mấy người, nên đem những người phụ hợp mà xứng phối làm vợ cho các tướng sĩ, nhà quyền thế không được nạp thiếp. Các vị thân thích nên xem đây là răn đe mà cẩn thận, không tuân thì ắt sẽ bị trừng phạt!"[10]. Quách hậu thường nói với Quách Biếu cùng Mạnh Vũ rằng:"Gia tộc của các Hoàng hậu nhà Hán, phần nhiều không thể bảo toàn, tất cả là do kiêu ngạo thái quá, không thể không cẩn thận!"[11].

Quách hậu từ khi trở thành Hoàng hậu, tuy được Tào Phi đặc biệt sủng ái, song nội tâm càng thêm cung kính lễ độ, hiếu kính Biện Thái hậu, lấy tiếng hiếu thuận truyền khắp thiên hạ. Trong nội đình, các vị Quý nhân cùng cung tần có ngẫu nhiên làm sai điều gì, Quách hậu cũng không truy cứu, còn ở trước mặt Tào Phi bao che. Khi có vị sủng phi nào đắc thế, Quách hậu cũng nghiêm khắc dạy dỗ, nhưng ban thưởng đồ dùng cũng không ít, do đó hậu cung tâm phục khẩu phục. Bà có tính tiết kiệm, không thích âm nhạc, thường ngưỡng mộ cách đối nhân xử thế của Minh Đức Mã Hoàng hậu nhà Hán[12].

Năm Hoàng Sơ thứ 5 (224), Tào Phi suất sư Đông chinh, Quách hậu lưu lại tại Vĩnh Thủy đài (永始颱) ở Hứa Xương. Khi ấy, mưa to liền hơn 5 ngày, thành lầu ở chỗ ấy có nhiều tòa bị sập. Có một quan viên thân thích mời Quách hậu đến nhà hắn ở tạm, Quách hậu bèn nói:"Khi xưa, Sở Chiêu vương du lịch, Vương hậu Trinh Khương lưu lại tiệm đài. Lúc đó sông Trường Giang đến thời điểm chảy siết, sứ giả mời Vương hậu dời đi, nhưng khi vội vàng đã không đem theo tín phù của Sở Chiêu vương. Trinh Khương kiên quyết không đi, do vậy chết ở trong nạn lũ lụt khi đó cũng không tiếc. Hiện giờ Hoàng thượng ngự giá viễn chinh, ta ở hậu phương gặp chuyện còn chẳng bằng cái nguy nạn của Trinh Khương năm đó, thì hà tất gì phải dời đi chứ?!". Quần thần không dám nhắc lại chuyện chuyển nhà nữa[13].

Năm Hoàng Sơ thứ 6 (225), Tào Phi lại lần nữa đốc sư Đông chinh, đi đến quận Quảng Lăng, Quách hậu lưu lại cố hương của họ Tào là huyện Tiêu. Vào lúc đó, Quách Biểu lưu thủ ở hành cung huyện Tiêu, phụ trách cảnh vệ, muốn ngăn nước để bắt cá, Quách hậu ngăn lại nói:"Sông nước này là đường sông để thông vận chuyển quân lương, ngươi ngăn nước thì cần gỗ, hiện giờ ngươi cũng không có nô khách, thì phải tự mình đến rừng trúc vác gỗ về làm đập. Khinh xa đô úy chỉ vì muốn có cá mà phải làm đến thế ư?"[14].

Năm Hoàng Sơ thứ 7 (226), tháng giêng, Tào Hồng bị liên lụy khi gia khách phạm pháp, bị bắt bỏ tù. Khi đó, Tào Hồng giàu có, tính lại bủn xỉn, Tào Phi khi còn trẻ từng muốn mượn ông ta 100 thớt lụa nhưng lại bị cự tuyệt, thế là sinh oán, muốn mượn chuyện này đem xử tử Tào Hồng. Quần thần tiến đến cầu tình, không có hiệu quả, Biện Thái hậu vì thế nói với Quách hậu rằng:"Nếu hôm nay Tào Hồng chết, ta sẽ lệnh Hoàng đế phế bỏ Hoàng hậu!". Quách hậu vì thế khóc lóc thỉnh cầu Tào Phi mấy lượt, ông mới tha cho Tào Hồng, chỉ lột hết quan tước[15].

Tấn tôn Thái hậu

Năm Hoàng Sơ thứ 7 (226), Ngụy Văn Đế Tào Phi băng hà, con của Chân thị là Thái tử Tào Duệ lên ngôi, tức là Ngụy Minh Đế. Quách Hoàng hậu không phải là mẹ của Tân Hoàng đế, thế nhưng do là Hoàng hậu của Tiên đế nên bà nghiễm nhiên trở thành Hoàng thái hậu, cư Vĩnh An cung, gọi là Vĩnh An cung Thái hậu (永安宮太后)[16].

Khi ấy, Ngụy Minh Đế Tào Duệ do buồn bực về cái chết của mẹ mình mà có phần bất mãn, tuy nhiên ông vẫn cố cung kính Quách hậu. Còn phần Quách hậu không con, thực sự coi trọng và yêu thương Tào Duệ. Tuy nhiên, Ngụy Văn Đế Tào Phi không thích tính tình Tào Duệ, nên chưa từng lập làm Thái tử dù Tào Duệ đã lớn, mà mưu truyền ngôi cho con cơ thiếp là Kinh Triệu vương Tào Lễ (曹禮). Tuy nhiên đến khi lâm chung, có sự can thiệp của Quách hậu, Tào Phi mới quyết định chọn Tào Duệ kế vị. Vì thế Tào Duệ rất cung kính Quách hậu, thường xuyên dâng đồ tốt và xây cung điện cho bà ở[17][18].

Năm Thái Hòa thứ 4 (230), Ngụy Minh Đế phong cha của Quách hậu làm An Dương hương Kính hầu (安阳乡敬侯), mẹ Đổng thị làm Đô Hương quân (都乡君). Anh họ Quách Biểu của Quách Thái hậu làm "An Dương Đình hầu" (安阳亭侯), sau thăng lên "Hương hầu" (乡侯), tăng bổng lộc lên hơn 500 hộ. Không lâu sau, Ngụy Minh Đế phong thêm Quách Biểu làm "Chiêu Đức tướng quân" (昭德将军), cho con trưởng của Quách Biểu là Quách Tường (郭详) cùng con thứ là Quách Huân (郭训) cùng làm "Kỵ đô úy" (骑都尉). Về sau, chị của Quách Thái hậu, mẹ của Mạnh Vũ qua đời, Ngụy Minh Đế cho an táng trọng thể, lại cho tu kiến từ đường. Quách hậu biết đến thì gạt đi, bảo rằng: "Từ khi Hán mạt, thiên hạ đại loạn, đến nay quốc lực còn chưa thịnh, chỉ nên theo lễ của Hán Văn Đế mà an táng giản đơn mà thôi!"[19].

Năm Thanh Long thứ 3 (235), mùa xuân, ngày 8 tháng 3 (tức ngày 14 tháng 3 dương lịch), Quách Thái hậu qua đời tại cung điện ở Hứa Xương. Thụy hiệu của bà được lấy từ chữ "Văn" trong thụy của Tào Phi, còn một chữ "Đức" là chữ biểu thị riêng cho bà, gọi là Văn Đức Hoàng hậu (文德皇后). Triều thần theo thể chế Thái hậu mà tạo mộ phần an táng bà bên cạnh Tào Phi trong Thủ Dương lăng (首陽陵). Ngay cả sau khi bà qua đời, gia đình bà vẫn tiếp tục được Tào Duệ trọng dụng, Quách Biểu được phong làm "Quan Tân hầu" (观津侯), thực ấp 1000 hộ, Quách Tường làm "Phò mã Đô úy" (驸马都尉)[20].

Năm thứ 4 (236), Ngụy Minh Đế ra chỉ cải phong cha của Quách hậu là Quách Vĩnh làm Quan Tân Kính hầu (观津敬侯), mẫu thân Đổng thị làm Đường Dương quân (堂阳君). Truy phong anh của Quách hậu là Quách Phù (郭浮) làm Lương Lý Đình Đái hầu (梁里亭戴), em trai Quách Đô (郭都) làm Vũ Thành Đình Hiếu hầu (武城亭孝侯), Quách Thành (郭成) làm Tân Nhạc Đình Định hầu (新乐亭定侯). Sau khi Quách Biểu chết, con trưởng là Quách Tường kế thừa tước vị của ông[21].

Truyền thuyết

Tương truyền, Quách Nữ Vương là người có dã tâm tranh sủng, chính bà đã điều tiếng làm Tào Phi chán ghét vợ đầu là Chân phu nhân. Những sách nói về thuyết này có Ngụy lược (魏略), Hán Tấn xuân thu (漢晉春秋) cùng Tư trị thông giám.

Theo sách "Ngụy lược", năm đó Chân phu nhân bị Quách Quý tần dèm pha mà hại. Trước khi bị ban chết, Chân phu nhân đã gửi con trai là Tào Duệ cho một phi tần khác là Lý phu nhân. Sau khi Tào Duệ lên ngôi, tôn Quách thị làm Thái hậu, mấy lần hỏi đến Quách Thái hậu chuyện cũ của mẹ mình, nên Quách Thái hậu sợ hãi mà chết. Do Quách Thái hậu đã mất, Lý phu nhân lúc này mới nói sự thực chuyện Chân hậu cho Tào Duệ nghe, ông bi thống không thôi, đem tóc che hết mặt của Quách Thái hậu rồi mới an táng bà ta[22].

Sách "Hán Tấn xuân thu" cùng "Tư trị thông giám" ghi lại Chân phu nhân là bởi vì Quách thị được sủng ái mà chết. Khi đó, Chân phu nhân còn bị nhét đầy cám vào mồm, rũ tóc che khuất mặt mới được mai táng, để linh hồn bà không thoát khỏi ra kêu oan được. Sau khi Tào Duệ kế vị, trong lòng phẫn hận, mấy lần khóc thút thít hỏi rõ Quách Thái hậu chuyện cũ. Quách Thái hậu tức giận nói: "Tiên đế ban cho bà ta tội chết liên can gì tới ta? Huống hồ người là con của Tiên đế lẽ nào lại truy tội người cha đã chết của mình, rồi vì người mẹ chết mà ép chết người mẹ sau?". Tào Duệ nghe thấy càng thêm tức giận, vì thế bức chết Quách Thái hậu[23][24].

Học giả Lư Bật ghi trong "Tam Quốc Chí tập giải" lại tỏ ra nghi ngờ về các giả thiết này, vì thời điểm Chân phu nhân bị ban chết là năm Hoàng Sơ thứ 2, Tào Duệ đã 17 tuổi, cái chết của mẹ ruột không lẽ không thể biết rõ, còn phải dò hỏi Quách Thái hậu chăng?[25].

Tham khảo

  1. ^ 《魏书》："父永，官至南郡太守，谥敬侯。母姓董氏，即堂阳君，生三男二女：长男浮，高唐令，次女昱，次即后，后弟都，弟成。后以汉中平元年三月乙卯生，生而有异常。"《说郛》："少清慧，父永奇之，曰：‘吾此女，女中王。’遂以‘女王’为字。早失二亲，遭难流离，在铜鞮侯家。"
  2. ^ 《三国志·卷五》："后少而父永奇之曰：‘此乃吾女中王也。’遂以女王为字。早失二亲，丧乱流离，没在铜鞮侯家。"
  3. ^ 《魏书》："后自在东宫，及即尊位，虽有异宠，心愈恭肃，以孝闻。是时柴贵人亦有宠，后教训銟导之。"
  4. ^ 《三国志·卷五》："后有智数，时时有所献纳。文帝定为嗣，后有谋焉。"
  5. ^ 《三国志·卷十二》 ："二十二年，立太子，以勋为中庶子。徙黄门侍郎，出为魏郡西部都尉，太子郭夫人弟为曲周县吏，断盗官布，法应弃市。太祖时在谯，太子留邺，数手书为之请罪。勋不敢擅纵，具列上。勋前在东宫，守正不挠，太子固不能悦，及重此事，恚望滋甚。会郡界休兵有失期者，密敕中尉奏免勋宫。"
  6. ^ 《三国志·卷五》："太子即王位，后为夫人，及践阼，为贵嫔。"
  7. ^ 《三国志·魏书》："康字公休，安平人。黄初中，以于郭后有外属，并受九亲赐拜，遂转为散骑侍郎。是时，散骑皆以高才英儒充其选，而康独缘妃嫱杂在其间。"
  8. ^ 《三国志·卷五》："黄初三年，将登后位，文帝欲立为后，中郎栈潜上疏曰：‘在昔帝王之治天下，不惟外辅，亦有内助，治乱所由，盛衰从之。故西陵配黄，英娥降妫，并以贤明，流芳上世。桀奔南巢，祸阶末喜；纣以炮烙，怡悦妲己。是以圣哲慎立元妃，必取先代世族之家，择其令淑以统六宫，虔奉宗庙，阴教聿修。《易》曰：‘家道正而天下定。’由内及外，先王之令典也。《春秋》书宗人衅夏云，无以妾为夫人之礼。齐桓誓命于葵丘，亦曰‘无以妾为妻’。今后宫嬖宠，常亚乘舆。若因爱登后，使贱人暴贵，臣恐后世下陵上替，开张非度，乱自上起也。’文帝不从，遂立为皇后。"
  9. ^ 《三国志·卷二》："（九月）庚子，立皇后郭氏。赐天下男子爵人二级；鳏寡笃癃及贫不能自存者赐谷。"
  10. ^ 《三国志·卷五》："后早丧兄弟，以从兄表继永后，拜奉车都尉。后外亲刘斐与他国为婚，后闻之，敕曰：‘诸亲戚嫁娶，自当与乡里门户匹敌者，不得因势，强与他方人婚也。’后姊子孟武还乡里，求小妻，后止之。遂敕诸家曰：‘今世妇女少，当配将士，不得因缘取以为妾也。宜各自慎，无为罚首。’"
  11. ^ 《魏书》："后常敕戒表、武等曰：‘汉氏椒房之家，少能自全者，皆由骄奢，可不慎乎！’"
  12. ^ 《魏书》："后自在东宫，及即尊位，虽有异宠，心愈恭肃，供养永寿宫，以孝闻。是时柴贵人亦有宠，后教训奖导之。后宫诸贵人时有过失，常弥覆之，有谴让，辄为帝言其本末，帝或大有所怒，至为之顿首请罪，是以六宫无怨。性俭约，不好音乐，常慕汉明德马后之为人。 ’"
  13. ^ 《三国志·卷五》："五年，帝东征，后留许昌永始台。时霖雨百余日，城楼多坏，有司奏请移止。后曰：‘昔楚昭王出游，贞姜留渐台，江水至，使者迎而无符，不去，卒没。今帝在远，吾幸未有是患，而便移止，奈何？’群臣莫敢复言。"
  14. ^ 《三国志·卷五》："六年，帝东征吴，至广陵，后留谯宫。时表留宿卫，欲遏水取鱼。后曰：‘水当通运漕，又少材木，奴客不在目前，当复私取官竹木作梁遏。今奉车所不足者，岂鱼乎？’"
  15. ^ 《三国志·卷五》："始，洪家富而性吝啬，文帝少时假求不称，常恨之，遂以舍客犯法，下狱当死。群臣并救莫能得。卞太后谓郭后曰：‘令曹洪今日死，吾明日敕帝废后矣。’于是泣涕屡请，乃得免官削爵士。洪先帝功臣，时人多为觖望。"
  16. ^ 《三国志·卷五》："明帝即位，尊后为皇太后，称永安宫。"
  17. ^ 《魏书》："初，郭后无子，帝使母养平原王叡；以叡母甄夫人被诛，故未建为嗣。叡事后甚谨，后亦爱之。"
  18. ^ 《魏略》："文帝以郭后无子，诏使子养帝。帝以母不以道终，意甚不平。后不获已，乃敬事郭后，旦夕因长御问起居，郭后亦自以无子，遂加慈爱。文帝始以帝不悦，有意欲以他姬子京兆王为嗣，故久不拜太子。"
  19. ^ 《三国志·卷五》："太和四年，诏封表安阳亭侯，又进爵乡侯，增邑并前五百户，迁中垒将军。以表子详为骑都尉。其年，帝追谥太后父永为安阳乡敬侯，母董为都乡君。迁表昭德将军，加金紫，位特进，表第二子训为骑都尉。及孟武母卒，欲厚葬，起祠堂，太后止之曰：‘自丧乱以来，坟墓无不发掘，皆由厚葬也；首阳陵可以为法。’"
  20. ^ 《三国志·卷五》："帝进表爵为观津侯，增邑五百，并前千户。迁详为驸马都尉。"
  21. ^ 《三国志·卷五》："四年，追改封永为观津敬侯，世妇董为堂阳君。追封谥后兄浮为梁里亭戴侯，都为武城亭孝侯，成为新乐亭定侯，皆使使者奉策，祠以太牢。表薨，子详嗣，又分表爵封详弟述为列侯。详薨，子钊嗣。 "
  22. ^ 明帝既嗣立，追痛甄后之薨，故太后以忧暴崩。甄后临没，以帝属李夫人。及太后崩，夫人乃说甄后见谮之祸，不获大敛，被发覆面，帝哀恨流涕，命殡葬太后，皆如甄后故事。
  23. ^ 汉晋春秋曰：初，甄后之诛，由郭后之宠，及殡，令被发覆面，以糠塞口，遂立郭后，使养明帝。帝知之，心常怀忿，数泣问甄后死状。郭后曰："先帝自杀，何以责问我？且汝为人子，可追雠死父，为前母枉杀后母邪？"明帝怒，遂逼杀之，敕殡者使如甄后故事。
  24. ^ 《资治通鉴》：及即皇帝位，安平郭贵嫔有宠，甄夫人留邺不得见。失意，有怨言。郭贵嫔谮之，帝大怒。六月，丁卯，遣使赐夫人死。
  25. ^ 甄后死于黄初二年，明帝年已十七矣，岂不知其死状，尚待李夫人之陈说乎？
  • Tam Quốc Chí - Trần Thọ
  • A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23-220 AD), by Rafe de Crespigny.
  • Empresses and consorts: selections from Chen Shou's Records of the Three Kingdoms, by Chen Shou and Pei Songzhi with writings by Robert Joe Cutter, William Gordon Crowell.

Xem thêm