Manisa (il)

Manisa
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İl merkeziManisa
İdare
 • ValiEnver Ünlü[1]
Yüzölçümü
 • Toplam13.810 km²
Rakım71 m
Nüfus
 • Toplam1.367.905
 • Yoğunluk1.475.716/km²
 • Kır
-
 • Şehir
1367905
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu236
İl plaka kodu45

Manisa, Türkiye'nin bir ilidir. Manisa merkezli il, 2023 TÜİK verilerine göre 1.475.716 kişilik nüfusuyla Türkiye'nin en kalabalık on dördüncü ilidir.[4] Anadolu Yarımadası'nın batısında, Ege Bölgesi'nin ortasında yer alır. Doğudan Uşak ve Kütahya, güneyden Aydın ve Denizli, kuzeyden Balıkesir ve batıdan İzmir ile komşudur. 27°08 ve 29°05' doğu boylamları ile 38°04 ve 39°58' kuzey enlemleri arasında yer alır. 17 ilçesi vardır. Toplam nüfus bakımından İzmir'den sonra ikincidir. Ve yüzölçümü bakımından Ege bölgesinin en büyük ilidir. Gediz Nehri'nin büyük bir bölümü il sınırları içerisinden geçmektedir.

Coğrafya

Kula'daki peri bacaları

Manisa ilinin yüzölçümü 13.810 km2'dir.[3] Manisa'nın komşu illere olan uzaklıkları, Aydın 156 km, Balıkesir 137 km, Denizli 208 km, İzmir 36 km, Kütahya 317 km ve Uşak 195 kilometredir. Önemli merkezlere olan uzaklığı ise kilometre olarak Adana 884 km, Ankara 563 km, Antalya 428 km, Bursa 286 km, Gaziantep 1.089 km, İstanbul 525 km, Konya 534 km, Kayseri 832 kilometredir. İl alanı doğal açıdan kuzey ve kuzeydoğudan Demirci Dağları ve uzantıları, doğudan Kula - Gördes - Uşak platoları, güneyden Bozdağ kütlesi, batıdan Spil Dağı, Yamanlar Dağı uzantıları, Menemen Boğazı ve Yunt Dağı'nın uzantılarıyla kuşatılmış durumdadır. İl topraklarının %54,3'ü dağlardan oluşmaktadır. Bunu %27,8 ile platolar ve %17,9 ile ovalar izlemektedir.[5]

İlin başlıca akarsuları kollarıyla birlikte Gediz Nehri ve Bakırçay'dır. Ege Bölgesi'nin önemli doğal iki gölünden biri olan Marmara Gölü, bu ildedir. Demirköprü Barajı ise sadece ildeki değil, tüm bölgedeki önemli barajlardandır. Diğer barajlar ise Afşar Barajı ve Sevişler Barajı'dır.

İklim

Ege Bölgesi'nin batı kesiminde geniş bir alanı kaplayan Manisa ilinin batısında ve Gediz Nehri havzası boyunca karasal nitelikli Akdeniz iklimi hakim olmakla birlikte özellikle doğu ve dağlık bölgelerinde İç Anadolu Bölgesi'nin karasal ikliminin etkileri görülür.[6] İlin batısından doğusuna gidildikçe, toprak, iklim ve topoğrafya gibi çevre koşulları aşamalı olarak değişmeye başlar. Bu değişime bağlı olarak bitki örtüsü de değişir. Bitki örtüsü batıdan doğuya doğru sırayla; ova bitkileri, makiler, ormanlar ve alpin bitkilerinden oluşur. Ancak bunların aşamaları birbirlerini düzenli bir biçimde izlemez. Dağlarda egemen bitki örtüsü ormanlar ve makilerdir.

İlde ortalama sıcaklık 16.8 °C'dir. En sıcak aylar, ortalama sıcaklığın 30 °C'nin üzerine çıktığı Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarıdır. Yıllık sıcaklık ortalaması kışın (Ocak Ayı) 6 °C'nin altına düşmez. Yılda ortalama 25 gün don(lu) geçer. Yılda ortalama 107.5 gün sıcaklık 30 °C'nin üzerindedir. Ortalama olarak yılın 91 günü yağışlı geçmektedir. Yıllık ortalama yağış miktarı m² ye 750.3 kg'dır. En fazla yağış Aralık, Ocak ve Şubat aylarında görülür. Genel bitki örtüsü makidir.

Nüfus

Akhisar, Kayalıoğlu Mahallesi'nde Yahudi cemaati tarafından yaptırılan "Or Yehuda Tarım Okulu"
Akhisar'da Reşat Bey mezarlığı yakınındaki "Yahudi Mezarlığı"nda bulunan İbranice mezartaşlarından biri.

Osmanlı döneminde şehzadelerin de yerleştiği merkezlerden biri olması nedeniyle şehir nüfusu artmaya başlamıştır. 1531 tarihli tahrir defterine göre yerleşimde otuz yedi mahalle bulunurken, 1575 yılında kırk iki mahalle bulunmaktaydı. 16. yüzyılın başlarına kadar sadece Müslüman nüfusun yaşadığı Manisa'ya ilk gayrimüslim nüfusu bu yüzyıl başlarında İspanya'dan gelen Yahudiler oluşturmaktaydı. 1531 yılında 88 Yahudi hane şehirde yaşamaktayken bu rakam 1575 tarihinde 117 haneye çıkmıştır. Aynı dönemde şehre yakın Horos adlı köyde şehzadelerin sarayında hizmet eden Rum nüfusu (1521 yılında 7 hane, 1575 yılında 22 hane) bulunmaktaydı. 17. yüzyılda Celali isyanları nedeniyle köy ve nahiyelerde yaşayan halkın emniyetli buldukları merkeze gelmesiyle Manisa nüfusu daha da artmaya başladı. Bu yüzyılda Yahudi nüfusta azalma görülürken, Rum ve Ermeni nüfusta artış görüldü. 1660-1661 sayımında, Manisa'nın nüfusu 3684 haneye ulaşmıştı. Elli iki mahallesi bulunan şehrin içinde; iki Ermeni (172 hane), bir Yahudi (73 hane) bir de Rum (62 hane) mahallesi bulunmaktaydı. Bu dönemde 18.000 olarak tahmin edilen şehir nüfusunun takriben 1200'ü gayrimüslimlerden oluşmaktaydı. 1770'lerde Rumlar, bölge ayanlarından Karaosmanoğulları’nın çiftliklerinde çalışmaya başlamış ve zamanla Manisa'da en kalabalık gayrimüslim topluluk olmuştur. 1842-1843 sayımında şehirde 7.569 Türk, 2.523 Rum, 1.126 Ermeni ve 412 Yahudi erkek yaşamaktaydı. 1899-1900 yılı salnamesine göre şehirde; 24.079 Müslüman Türk, 5.953 Rum, 2.488 Ermeni, 1578 Yahudi, 146 Protestan ve 338 Katolikten oluşan 34.572 kişi bulunmaktaydı. 1919-1922 yılları arasındaki işgal ve yaşanan tahribat sonrasında nüfusunda azalma görülen Manisa, Cumhuriyet’in 1927 yılındaki ilk nüfus sayımında 28.635 kişilik nüfusa sahipti. 1900'lü yılların ortalarından itibaren şehir nüfusu artmaya başlamış olup, günümüzde Türkiye'nin en yoğun göç alan şehirlerinden birisi konumundadır.

Ayrıca bakınız: Manisa'nın ilçeleri
Manisa il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[7] 374.013 7
  %29     109.426
264.587     %71  
1935[8] 426.237 8 %14
  %29     123.295
302.942     %71  
1940[9] 455.812 8 %7
  %30     138.128
317.684     %70  
1945[10] 472.789 8 %4
  %28     134.307
338.482     %72  
1950[11] 520.091 8 %10
  %28     146.347
373.744     %72  
1955[12] 562.155 9 %8
  %31     171.997
390.158     %69  
1960[13] 657.104 9 %17
  %35     228.126
428.978     %65  
1965[14] 748.545 8 %14
  %36     265.857
482.688     %64  
1970[15] 805.650 8 %8
  %37     299.202
506.448     %63  
1975[16] 872.375 8 %8
  %39     341.489
530.886     %61  
1980[17] 941.941 9 %8
  %42     396.297
545.644     %58  
1985[18] 1.050.130 8 %11
  %46     481.897
568.233     %54  
1990[19] 1.154.418 9 %10
  %51     590.374
564.044     %49  
2000[20] 1.260.169 12 %9
  %57     714.760
545.409     %43  
2007[21] 1.319.920 14 %5
  %64     841.059
478.861     %36  
2008[22] 1.316.750 14 %0
  %64     843.999
472.751     %36  
2009[23] 1.331.957 14 %1
  %65     868.809
463.148     %35  
2010[24] 1.379.484 14 %4
  %67     924.267
455.217     %33  
2011[25] 1.340.074 14 %3
  %66     891.084
448.990     %34  
2012[26] 1.346.162 14 %0
  %67     904.513
441.649     %33  
2013[27] 1.359.463 14 %1 Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[28] 1.367.905 14 %1
2015[29] 1.380.366 14 %1
2016[29] 1.396.945 14 %1
2017[29] 1.413.041 14 %1
2018[29] 1.429.643 14 %1
2019[29] 1.440.611 14 %1
2020[29] 1.450.616 14 %1
2021[29] 1.456.626 14 %0
2022[29] 1.468.279 14 %1
2023[29] 1.475.716 14 %1


Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[4])

Manisa il nüfusu: 1.475.716 (2023 sonu). İlin yüzölçümü 13.340  km2'dir. İlde  km2'ye 111 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 329 kişi ile Yunusemre’dir)

İlde yıllık nüfus artış oranı % 0,51 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Ahmetli (% 2,37)- Demirci (-% 2,08)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 17 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1089 mahalle bulunmaktadır.

2023 yılı sonunda Manisa ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus 2022 Nüfus 2023 Fark Değişim% Mah.Say. Alanı  km2[30] Yoğunluk
Ahmetli 16.963 17.370 407 2,37 23 227 77
Akhisar 177.419 178.812 1.393 0,78 109 1645 109
Alaşehir 104.717 105.397 680 0,65 87 971 109
Demirci 36.620 35.868 -752 -2,08 101 1321 27
Gölmarmara 15.193 15.211 18 0,12 21 310 49
Gördes 26.458 26.240 -218 -0,83 64 902 29
Kırkağaç 37.645 37.823 178 0,47 47 541 70
Köprübaşı 12.730 12.752 22 0,17 46 447 29
Kula 43.227 43.361 134 0,31 60 981 44
Salihli 165.113 165.182 69 0,04 103 1359 122
Sarıgöl 35.537 35.519 -18 -0,05 35 432 82
Saruhanlı 56.523 57.452 929 1,63 50 771 75
Selendi 19.203 19.115 -88 -0,46 57 726 26
Soma 111.789 111.276 -513 -0,46 71 820 136
Şehzadeler 167.227 166.541 -686 -0,41 67 515 323
Turgutlu 175.401 177.071 1.670 0,95 61 549 323
Yunusemre 266.514 270.726 4.212 1,57 87 823 329
Manisa 1.468.279 1.475.716 7.437 0,51 1.089 13.340 111

Ekonomi

Manisa ili, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺63,4 milyar ile ülkenin on birinci büyük ilidir.[31] Kişi başına düşen gelirde ise ₺44.631 ile on dördüncü sırada yer almaktadır.[31] 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksi verisine göre Manisa, elde ettiği 0,496 puanla otuz dokuzuncu sırada yer aldı.[32]

Sanayi

Manisa, Türkiye'nin gelişmiş organize sanayi bölgelerinden birine sahiptir. Liman, tren yolu gibi ulaşım yollarına olan yakınlığından dolayı pek çok sanayi şirketinin üretim tesisi kurduğu şehir, 2005 yılında Financial Times tarafından dünyanın en iyi yatırım kenti seçilmiştir.[33] Bu nedenle Vestel, Indesit, Bosch, Schneider, E.C.A., Eczacıbaşı, Ülker, Keskinoğlu, Ferrero, İnci Akü gibi birçok marka ve firma, Türkiye'deki üretim üslerini Manisa'da kurmuştur. Manisa, Ege Bölgesi'nin İzmir'den sonra ikinci büyük sanayi ve ticaret merkezidir.

Manisa, 2011 yılında gerçekleştirdiği 7.116.049.087 TL[34] ihracatla Türkiye'nin en çok ihracat yapan 7. şehri konumuna gelmiştir.

Tarım

Gediz Nehri kıyısında kurulu olan Manisa'da, tarım önemli geçim kaynaklarından biridir. Tarımsal faaliyetlerin başında üzüm üretimi gelmektedir. Özellikle Sultani cinsi üzüm üretiminde ülke tarımında önemli bir paya sahiptir. Bunun yanı sıra il sınırları içerisindeki zeytin üretimi de önemli bir yere sahiptir.

Spor

Ana madde: Manisa'da spor

2018-2019 Sezon sonunda, Futbolda Süper Lig takımı Akhisar Belediyespor, 1. Lig'e, 2. Lig takımı Manisaspor 3. Lig'e düşmüştür. 2. Lig'deki Manisa BB ve 3. Lig'deki Turgutluspor ligde kalmıştır. BAL'daki 3 takımdan Somaspor 3. Lig'e çıkmıştır. Kadın Futbol 3. Ligi'nde de 4 takımı yer almıştır.

Basketbol 1. Lig erkeklerde Akhisar Belediyespor, ligi 4. sırada, Manisa BB ise 10. sırada tamamlamıştır.

Voleybolda Süper Lig'de erkeklerde Kula Belediyespor, 1. Lig kadınlarda Salihli Belediyespor küme düşmüştür. Bölgesel Lig takımları Manisa Mostem Gençlik ve Akhisargücü 2. Lige yükselmiştir.

Hentboldaki tek takımı 2. Lig erkeklerde Salihli Belediyespor'dur.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Manisa'nın 3 takımı başladıkları ilk turlarda elenirken, Akhisar Belediyespor, finalde Galatasaray'a yenilerek kupa 2.si olmuştur.

Basketbol Federasyon Kupası'nda Akhisar Belediyespor yarı finalde elenerek kupa 3.sü olmuştur.

Avrupa Ligi'ne katılan Akhisar Belediyespor, 1 puanla gruptan çıkamamıştır.

Önemli spor tesisleri: Manisa 19 Mayıs Stadyumu (16.597), Spor Toto Akhisar Stadyumu (12.139), Yıldırım Beyazıt Spor Salonu (2.500) ve Atatürk Olimpik Kapalı Yüzme Havuzu (2.200)'dur.

Yönetim

Ayrıca bakınız: Manisa'nın ilçeleri

Merkezi Yönetim

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Manisa, bir 'büyükşehir'dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Manisa Valisi 1968-Muş doğumlu Vahdettin ÖZKAN, Eylül 2024/321 sayılı kararla Konya Valisi iken atanmıştır.[35]

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Manisa'nın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Yerel yönetim

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[36][37] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Manisa Büyükşehir Belediye Başkanı, 1977-Manisa doğumlu Ferdi Zeyrek (CHP), 31 Mart 2024 seçimlerinde %57,22 oy oranıyla seçilmiştir.[38]

İlçe belediyeleri, 2024 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, üç değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 15'i CHP, 2'si AK PARTİ ve biri YRP'li belediye başkanıdır.[39]

Manisa Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 89'dur (Büyükşehir Belediye Başkanı, 17 ilçe belediye başkanı ve 71 üye) Bunların 14'ü AK PARTİ, 62'si CHP, 12'si MHP, 1'i YRP'dir[40]

Medya

Altyapı

Ulaşım

Manisa'da çevre illere ulaşım ilin içerisinden geçen birçok kara yolu ve demir yolu hatları ile sağlanmaktadır. Şehir içerisinde ise toplu taşıma ilçelerin kendi içinde ve ilçeler arasında olmak üzere hem Manisa büyükşehir Belediyesine ait araçlarla hem de Özel Toplu Taşıma araçları ile 300'den fazla hat üzerinden Manisa Kart adı verilen elektronik kart sistemi ile il genelinde yapılmaktadır.

Konum

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[44] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km² Rakım mt. Merkeze km[45] Ulaşan Yollar[45]
Ahmetli 1987 Turgutlu 227 91 52 /D.300-03
Akhisar Cumh.önce 1.645 106 48 /D.565-08, D.240-02, 45.12, D.555-10
Alaşehir Cumh.önce 971 201 109 D.585-04, 45.34
Demirci Cumh.önce 1.321 881 158 D.585-02, 45.10
Gölmarmara 1987 Akhisar 310 115 66 D.555-10
Gördes Cumh.önce 902 668 107 D.585-03 (Köprübaşı)=>45.09, 45.08
Kırkağaç Cumh.önce 541 187 74 /D.240-02, 45.05
Köprübaşı 1990 Gördes 447 247 123 D.585-03
Kula Cumh.önce 981 665 118 /D.300-04, 45.34, 45.35
Salihli Cumh.önce 1.359 119 71 /D.300-03
Sarıgöl 1957 Alaşehir 432 214 128 D.585-05
Saruhanlı 1959 Merkez 771 40 17 /D.565-09, 45.03
Selendi 1954 Kula 726 437 155 /D.300-04=>45.33
Soma Cumh.önce 820 172 87 /D.240-02, 45.04
Şehzadeler 2012 Merkez 515 79 0 /D.565-09, D.250-04
Turgutlu Cumh.önce 549 95 31 //D.300-03, 45.26, D.250-04
Yunusemre 2012 Merkez 823 78 7 /D.565-10, D.250-03
MANİSA Cumh.önce 13.339 79
*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Kaynakça

  1. ^ "Yöneticilerimiz". www.manisa.gov.tr. 5 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2023. 
  2. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  3. ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2019. 
  4. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  5. ^ "Sayılarla Manisa" (PDF). manisa.gov.tr. 12 Eylül 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2016. 
  6. ^ "Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye'nin İklim Tipleri". dergipark.org.tr. Temmuz 2017. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019. 
  7. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  8. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  10. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  14. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  27. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  28. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  29. ^ a b c d e f g h i
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Manisa Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Manisa Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Manisa Nüfusu". nufusubu.com. 
  30. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Şubat 2020. 
  31. ^ a b Özkul, İsmet (25 Aralık 2019). "81 ilin 2018 yılı GSYH ve büyüme karnesi". Dünya. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  32. ^ "Türkiye'de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi". dergipark.org.tr. Ocak 2017. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2019. 
  33. ^ "En iyi yatırım kenti, Manisa". web.archive.org. 7 Ağustos 2016. 7 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2012. 
  35. ^ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/09/20240919-1.pdf 19 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
  36. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  37. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  38. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  39. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  40. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  41. ^ "Frekans Listesi". Kablo. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024. 
  42. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
  43. ^ [htttps://www.turgutlupostasi.com/ "Arşivlenmiş kopya"]. 4 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2022. 
  44. ^  İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  45. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Manisa (il) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.