Amasya (il)

Bu madde Amasya il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Amasya (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.
Amasya
il
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Koordinatlar: 40°39′1.1″K 35°49′58.4″D / 40.650306°K 35.832889°D / 40.650306; 35.832889
ÜlkeTürkiye
BölgeKaradeniz Bölgesi
Alt idari birimler
İdare
 • Belediye BaşkanıTurgay Sevindi (CHP)
 • ValiÖnder bakan
Yüzölçümü
 • Toplam5.628 km²
Rakım1.150 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam337.508
 • Yoğunluk60/km²
Zaman dilimiUTC+03.00 (TRS)
Alan kodu(+90) 0358
ISO 3166 koduTR-05
Plaka kodu05

Amasya, Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde bulunan bir ildir. Merkez ilçesi Amasya'dır. Bölümü Orta Karadeniz'dir.

Amasya il nüfusu 2020 yılında %0,68 azalarak 423.011'e düşmüştür. Bu nüfusun %74,2'si şehirlerde yaşamaktadır. İlin yüzölçümü 5628  km2'dir. İlde  km2'ye 60 kişi düşmektedir. (Bu sayı Suluova'da 104'tür.) İl merkezinin denizden yüksekliği: 400 m.'dir.

2018 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 İlçe, 8 belediye, bu belediyelerde 107 mahalle ve ayrıca 372 köyü vardır.

Amasya'nın bilinen ilk adı "Amaseia"'dır. Bu isim dünyanın ilk coğrafyacısı olarak bilenen Strabon tarafından verilmiştir. "Amaseia" amozonlardaki yaşayan halkın kraliçelerine verdikleri isimdir.

Tarihçe

Yapılan arkeolojik araştırma ve bulgulara göre Amasya'da ilk yerleşme MÖ 4000 yıllarında başlayıp Hitit, Frig, Kimmer, İskit, Lidya, Pers, Hellen, Pontus, Roma, Bizans, Danişmend, Selçuklu, İlhanlı ve Osmanlı dönemlerinde de kesintisiz olarak devam etmiştir.

Pontuslar (MÖ 333 - MÖ 26) tarafından yapılan Kral Kaya Mezarları, günümüze kadar ulaşarak kentin anıt eserleri arasına girmiştir.

700 yıl Bizans egemenliğinde kalan Amasya, Melik Ahmet Danişmend Gazi tarafından 1075 yılında fethedilerek bu kentte ilk Türk - İslam Egemenliği kurulmuştur.

Osmanlı Anadoluda Türklerin ilk şehir hayatına geçiş yaptıkları yerlerden birisi de Amasya olup özbeöz Türk oymaklarının Amasya ve civarında yerleşmiş olması, korunaklı bir yapıya sahip olması nedenleri ile Osmanlı Şehzadelerinin Amasyada yetiştirilmesi uygun bulunmuştur. Bu sebeplerle Şehzade Çelebi Mehmet Timur nedeni ile dağılan Anadolu birliğini Amasya ve civarındaki Türkmenlerden sağladığı güçle tekrar sağlamıştır. .

Şehzade Yıldırım Bayezid, Çelebi Mehmet, Şehzade Murat (II), Şehzade Ahmet Çelebi, Şehzade Mehmet (II), Şehzade Alâeddin, Şehzade Bayezid (II), Şehzade Ahmet, Şehzade Murat, Şehzade Mustafa, Şehzade Bayezid ve Şehzade Murad (III) çeşitli tarihlerde Amasya'da Valilik yapmışlardır.

Bu dönemde kentte birçok ilim adamı yetişip saray, çeşme, medrese, cami, türbe vb. kalıcı eserlerle, şehir bir kültür merkezi olarak tarihteki yerini almıştır.

Tarihin akışı içerisinde önemli roller üstlenen Amasya, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında yine ön plana çıkmış, Kurtuluş mücadelesinin planları bu kentte hazırlanmıştır.[1]

Yönetim

Ayrıca bakınız: Amasya'nın ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclisleri oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[2][3]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Amasya Valisi, 1971-Şarköy doğumlu Önder BAKAN 'dır. Eylül 2024/321 sayılı kararla, Göç İdaresi Başkan Yardımcısı iken atanmıştır.[4]

Amasya Belediye Başkanı, 1983 Ladik doğumlu Turgay SEVİNDİ (CHP), 31 Mart 2024 seçimlerinde %42,92 oy oranıyla seçilmiştir.[5]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Amasya İl Genel Meclisi üye sayısı, 11 AK Parti, 5 MHP, 5 CHP olmak üzere 21'dir. Amasya Belediye meclisi ise 10 AK Parti, 17 MHP ve 4 CHP olmak üzere 31 üyeden oluşur.[6]

2023 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Amasya'nın Türkiye Büyük Millet Meclisindeki üyelerinin siyasi partilere dağılımı: 2 AK Parti ve 1 CHP'dir.[7]

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[8])

Amasya ilinin nüfusu 339.529'dur. Bu nüfusun %74,34'ü şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 5.628 km2'dir. İlde km2'ye 60 kişi düşmektedir. (Yoğunluk en çok Suluova'da 103'tür.) İlde yıllık nüfus artış oranı %0,37'dir. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Hamamözü (% 13,57), Gümüşhacıköy (-% 2,79)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 ilçe, 8 belediye, bu belediyelerde 107 mahalle ve ayrıca 372 köy vardır.

2023 yılı sonunda Amasya ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[9]
İlçe Nüfus

2022

Nüfus

2023

Nüfus

Artışı %

Fark Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[10]

 km2'ye

düşen kişi

Göynücek 9.906 10.363 457 4,51 1 3 38 7.449 2.914 28,12 591 18
Gümüşhacıköy 22.746 22.121 -625 -2,79 1 12 44 7.649 14.472 65,42 629 35
Hamamözü 3.495 4.003 508 13,57 1 4 17 2.111 1.892 47,26 204 20
Merkez 149.592 148.908 -684 -0,46 2 40 100 28.627 120.281 80,78 1889 79
Merzifon 75.346 76.266 920 1,21 1 20 70 13.549 62.717 82,23 888 86
Suluova 47.038 46.986 -52 -0,11 1 21 40 7.845 39.141 83,30 456 103
Taşova 30.144 30.882 738 2,42 1 7 63 19.903 10.979 35,55 971 32
Amasya 338.267 339.529 1.262 0,37 8 107 372 87.133 252.396 74,34 5628 60

İlin yıllara göre nüfusları

Amasya il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[11] 114.884 51
  %26     30.297
84.587     %74  
1935[12] 128.113 53 %12
  %25     32.023
96.090     %75  
1940[13] 136.029 54 %6
  %25     33.935
102.094     %75  
1945[14] 147.870 53 %9
  %25     36.764
111.106     %75  
1950[15] 163.669 53 %11
  %23     37.868
125.801     %77  
1955[16] 227.044 48 %39
  %22     49.321
177.723     %78  
1960[17] 257.281 45 %13
  %27     70.646
186.635     %73  
1965[18] 285.729 45 %11
  %29     83.016
202.713     %71  
1970[19] 307.025 47 %7
  %32     97.088
209.937     %68  
1975[20] 322.806 49 %5
  %36     115.480
207.326     %64  
1980[21] 341.287 51 %6
  %38     128.077
213.210     %62  
1985[22] 358.289 51 %5
  %41     148.614
209.675     %59  
1990[23] 357.191 49 %0
  %46     162.544
194.647     %54  
2000[24] 365.231 53 %2
  %54     196.621
168.610     %46  
2007[25] 328.674 54 %10
  %61     201.331
127.343     %39  
2008[26] 323.675 56 %2
  %62     201.575
122.100     %38  
2009[27] 324.268 56 %0
  %63     205.310
118.958     %37  
2010[28] 334.786 54 %3
  %66     219.541
115.245     %34  
2011[29] 323.079 56 %3
  %65     210.947
112.132     %35  
2012[30] 322.283 57 %0
  %66     211.474
110.809     %34  
2013[31] 321.977 57 %0
  %67     215.997
105.980     %33  
2014[32] 321.913 57 %0
  %69     221.404
100.509     %31  
2015[33] 322.167 57 %0
  %70     226.432
95.735     %30  
2016[33] 326.351 57 %1
  %71     232.041
94.310     %29  
2017[33] 329.888 57 %1
  %72     237.142
92.746     %28  
2018[33] 337.508 57 %2
  %71     239.660
97.848     %29  
2019[33] 337.800 57 %0
  %73     245.778
92.022     %27  
2020[33] 335.494 57 %1
  %73     245.236
90.258     %27  
2021[33] 335.331 57 %0
  %74     247.980
87.351     %26  
2022[33] 338.267 57 %1


Konum

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[34] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km²[34] Rakım mt. Merkeze Uzaklık km[35] Ulaşan Yollar[35]
Amasya Merkez 1.889 400 /D.100-18
Göynücek 1954 Merkez 591 522 46 D.180-04=>05.51=>05.52
Gümüşhacıköy Cumh.önce 629 822 68 /D.100-17=>05.79
Hamamözü 1990 Gümüşhaıköy 204 691 90 Gümüşhacıköy=>05.79
Merzifon Cumh.önce 888 746 46 /D.100-17, /D.795-03
Suluova 1957 Merkez 456 542 26 /D.100-18=>05.80
Taşova 1944 Erbaa 971 240 48 /D.100-19
AMASYA Cumh.önce 5.628

Spor

Ana madde: Amasya'da spor

2021-2022 sezonunda Amasyaspor FK BAL(bölgesel amatör lig) 5. Gruptan çıkmış ve play off turundan galip çıkarak 3. Lige yükselmiştir. Yıllar sonra gelen bu yükseliş şehirde günlerce kutlanmıştır. Voleybol Bayanlar 2. Ligi'nde Şehzadeler Voleybol, play-off maçlarına katılmıştır. Hentbol Erkekler 1.Ligi'nde 1957 Suluova Spor, 8.olmuştur. Basket EBBL, hentbol kadın 2.liglerinde birer takımı vardır.

Yeni Amasyaspor, Ziraat Türkiye Kupası 3. turunda Konyaspor'a elenmiştir.

En önemli spor tesisleri, 7.810 kişilik 12 Haziran Stadı ve 2.500 kişilik Yeni Amasya Spor Salonu'dur.

Turistik Yerler

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Amasya Belediyesi". 10 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2008. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 19 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Eylül 2024. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020. 
  7. ^ https://www.ysk.gov.tr/doc/karar/dosya/45639002/2023-1255.pdf [yalın URL]
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  11. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  12. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  14. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  15. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  16. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  17. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  18. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  31. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  32. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  33. ^ a b c d e f g h
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Amasya Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Amasya Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Amasya Nüfusu". nufusubu.com. 
  34. ^ a b İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  35. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Amasya (il)
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikikaynak'ta ara Vikikaynak'ta belgeler