2023 Türkiye genel seçimleri, 14 Mayıs 2023 tarihinde[1] düzenlenen ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin28. döneminin 600 yeni üyesini belirlemiş olan seçimlerdir.[2][3]2023 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turu ile aynı gün yapıldı. CumhurbaşkanıRecep Tayyip Erdoğan, bir konuşmasında 1950 seçimlerine atıfta bulunarak seçimlerin 14 Mayıs 2023'te yapılabileceğinin işaretini vermiştir[4] ve bu tarih, bazı muhalif partiler tarafından seçim tarihi olarak kabul edilmiştir.[5] Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 10 Mart 2023'te imzalanan bir kararnameyle seçimlerin yenilenmesine karar verildi.[1] Aynı gün Yüksek Seçim Kurulu genel seçimlerin ve cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunun 14 Mayıs'ta ve cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunun da 28 Mayıs'ta yapılmasına karar verdi.[6]
Bir önceki Türkiye genel seçimleri ve cumhurbaşkanlığı seçimi, 24 Haziran 2018'de gerçekleştirildi. Bu yeni sistemin kabul edildiği 2017 anayasa değişiklik referandumu, hazırlık aşamasında ve kampanya sırasında siyaset, basın ve halk tarafından tartışıldı. 2017 referandumunda anayasa değişikliklerinin seçmenler tarafından az farkla onaylanması ve YSK tarafından mühürsüz oyların geçerli sayılmasının ardından referandum sonucu da tartışıldı.[7] Anayasa değişikliğinin kabul edilmesiyle genel seçimlerin artık cumhurbaşkanlığı seçimleri ile aynı gün yapılmasına karar verildi. 2014'ten beri görevde olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2018'deki seçimde yeniden cumhurbaşkanı seçildi.
2018 genel seçimlerinde partilerin ittifak yapması için seçim kanunu değiştirildi.[8] Bu seçimde Cumhur İttifakı ve Millet İttifakı kuruldu. Fakat AK Parti, 2018 genel seçimlerinde TBMM'deki salt çoğunluğunu kaybetti ve bunun sonucunda mecliste ittifak ortakları olan MHP ve BBP'nin desteğine ihtiyaç duydu.[9] 9 Temmuz 2018'de başbakanlık makamı kaldırıldı. Son başbakan Binali Yıldırım, 12 Temmuz 2018'de yeni dönemin TBMM başkanı seçildi.[10]
Devlet Bahçeli, muhalefetin 2023'ten önce erken seçim yapılması gerektiğine dair beklentilerine birçok konuşmasında karşı çıktı. Bahçeli, Haziran 2023'te yapılacak olan cumhurbaşkanı seçimlerinde adaylarının Erdoğan olacağını ve MHP'nin onu destekleyeceğini açıkladı.[11]
Kriz, liranın dalgalanmalar halinde büyük oranda değer kaybetmesiyle 2018 yılında görünür olmaya başladı ve sonraki aşamada, ödenemeyen borçlar ve ekonomik daralma ile daha derin bir boyuta ulaştı. Süreç, kredi genişlemesi ve devlet bütçesiyle desteklenen inşaat sektörü patlamasının yarattığı, Erdoğan liderliğindeki ekonomik büyüme döneminin sonunu getirdi. 2022 yılına gelindiğinde, Cumhuriyet tarihinde ilk defa kamunun faiz borcu, anapara borcunu geçti.
Partilerdeki bölünmeler
Temmuz2017'de daha önce MHP'den ihraç edilen parti içindeki muhalif liderler ve kurmaylar olan Meral Akşener, Koray Aydın ve Ümit ÖzdağİYİ Parti adı altında yeni bir parti kurdular. Erdoğan'ın eski kurmaylarının da aralarında bulunduğu siyasetçiler, yeni parti kurma hazırlıkları içerisine girdi. Eski başbakan Ahmet Davutoğlu öncülüğünde Aralık 2019'da Gelecek Partisi kuruldu.[16] AK Parti döneminde görev yapan eski ekonomi bakanı Ali Babacan öncülüğünde ise Mart 2020'de DEVA Partisi kuruldu.[17] Bu partilerin kuruluşunda eskiden AK Parti döneminde görev alan birçok siyasetçi ve bürokrat yer aldı. Mart 2022'de BBP'den istifa eden Remzi Çayır ve arkadaşları Milli Yol Partisi adlı yeni bir siyasi partiyi kurdular.
Dünya geneline yayılan COVID-19 salgınınınTürkiye'de tespit edilen ilk vakası Sağlık Bakanlığı tarafından 11 Mart 2020 günü açıklandı. Ülkedeki virüse bağlı ilk ölüm ise 15 Mart 2020'de gerçekleşti. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 1 Nisan 2020'de yaptığı açıklamada koronavirüs vakalarının tüm Türkiye'ye yayıldığını açıkladı. 7 Nisan 2023 itibarıyla Türkiye'de koronavirüs ile enfekte olmuş toplam hasta sayısının 17.232.066 olduğu ve mevcut hastalardan kişinin yoğun bakımda tedavi görmekte olduğu; şimdiye kadar iyileşen hasta sayısının ve ölen hasta sayısının toplam 102.174 kişi olduğu bildirildi. 26 Nisan 2022 itibarıyla Türkiye 193 ülke arasında vaka sayısında, Güney Kore ve İtalya'nın ardından en çok vaka görülen 10. ülke olurken, gerçekleşen ölüm sayılarında ise Güney Afrika'nın ardından 19. sırada yer almaktadır. Salgın Türkiye'de sosyal, ekonomik, siyasi, iktisadi, idari, hukuki, askerî, dinî ve kültürel alanlarda birçok önemli etkilere ve sonuçlara neden olan radikal kararlar alınmasına neden oldu.
Seçim tarihi
Normal tarih anayasada yazdığı gibi Milletvekili Seçim Kanuna göre son genel seçimin tarihinin beş yıllık süresinin dolmasından önceki son pazar günü işaret edilerek 18 Haziran 2023 olarak belirtildi.[20]Devlet Bahçeli, muhalefetin 2023'ten önce erken seçim yapılması gerektiğine dair beklentilerine birçok konuşmasında karşı çıktı. Bahçeli, Haziran 2023'te yapılacak olan cumhurbaşkanı seçimlerinde adaylarının Erdoğan olacağını ve MHP'nin onu destekleyeceğini açıkladı.[21] Erdoğan 18 Ocak 2023'te seçimlerin tek partili CHP iktidarının sona erdiği 14 Mayıs 1950 seçimlerine atfen 14 Mayıs'ta yapılacağını belirtti.[22] 26 Ocak 2023'te Altılı Masa toplantısında yayınlanan bildiride liderler, meclis tarafından seçim kararı alınmadıkça anayasanın 101. ve 116. maddesine göre Erdoğan'ın 3. defa cumhurbaşkanlığına aday olamayacağını belirtti.[23] 10 Mart'ta Erdoğan, milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 14 Mayıs'ta yapılmasına dair karar aldı ve Resmi Gazete'de yayınlandı.[24]
2023 Kahramanmaraş depremleri ya da 2023 Türkiye-Suriye depremleri, 6 Şubat 2023'te dokuz saat arayla meydana gelen, merkez üsleri sırasıyla Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Ekinözü ilçesi olan, 7,8 Mw (± 0,1) ve 7,5 Mw büyüklüklerindeki iki depremdir. Depremler sonucunda Türkiye'de resmî rakamlara göre en az 53.537 kişi hayatını kaybetti ve 107.000'den fazla kişi ise yaralandı.
İktidardaki AK Parti ve siyasi müttefiki MHP'nin girişimiyle başlayan, 31 Mart 2022'de Türkiye Büyük Millet Meclisinden oy çokluğuyla geçen yasa neticesinde bir partinin meclise girebilmesi için gereken seçim barajı %10'dan %7'ye düşürüldü.[26] Yeni seçim kanununda yer alan yasaların uygulanabilmesi için yasaların mecliste kabul edilmesinin üzerinden en az 1 yıl geçmesi gerekmektedir. Dolayısıyla yeni seçim barajı 31 Mart 2023'ten sonra yapılacak seçimler için geçerlidir. Bu değişiklik 1980 Darbesi'nin ardından Milli Güvenlik Konseyi tarafında uygulamaya konulan ana seçim barajıyla alakalı ilk değişikliktir.[27]
Bağımsız adaylar için baraj uygulaması bulunmamaktadır. Siyasi partilerin meclise girebilmesi için tek başlarına ya da diğer siyasi partilerle girdiği ittifakın aldığı oy, yurt içi, yurt dışı ve gümrük kapıları birlikte toplam en az %7 olmak zorundadır.[28]
Ayrıca, ittifaktaki partiler için bu seçimde, önceki seçimden farklı olarak, milletvekili dağılım hesabına toplam ittifak oyu değil, ittifak oyunun oransal olarak partilerin kendi oyuna eklenmesiyle oluşan son parti oyu girmektedir.[29] Tek başına giren partiler ve bağımsız adaylar için bu durumda değişiklik yoktur.
Seçim bölgeleri
Milletvekili sayılarının seçim bölgelerine göre dağılımı ile seçim bölgelerinde seçime girecek olan bağımsız aday ve siyasi parti sayıları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu seçimde Antalya, Kocaeli, Sakarya ve Tekirdağ'ın milletvekili sayısı birer artarken Denizli, Eskişehir, Muş ve Tunceli'nin ki birer azalmıştır. Seçime 24 siyasi parti katılmaktadır. 57 seçim çevresinden 151 bağımsız aday katılmaktadır.[30] İllere tıklanarak adaylar görüntülenebilir. "MV" seçim çevresinden çıkacak olan toplam milletvekili sayısını, "B.A." seçim çevresindeki bağımsız aday sayısını, "S.P." seçim çevresinde seçime katılacak olan siyasi parti sayısını göstermektedir.
Milletvekili sayılarının seçim bölgelerine göre dağılımı ile seçim bölgelerinde seçime girecek olan bağımsız aday ve siyasi parti sayıları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu seçimde Antalya, Kocaeli, Sakarya ve Tekirdağ'ın milletvekili sayısı birer artarken Denizli, Eskişehir, Muş ve Tunceli'ninki birer azalmıştır.
Seçime 24 siyasi parti katılmaktadır. 57 seçim çevresinden 151 bağımsız aday katılmaktadır.[30] İllere tıklanarak adaylar görüntülenebilir. "MV" seçim çevresinden çıkacak olan toplam milletvekili sayısını, "B.A." seçim çevresindeki bağımsız aday sayısını, "S.P." seçim çevresinde seçime katılacak olan siyasi parti sayısını göstermektedir.
Yurtdışı temsilciliklerinde oy kullanılan ülkeleri gösteren haritaOy kullanılan gümrük kapılarını gösteren harita
YSK tarafından yurt dışında oy kullanma takvimi 27 Nisan 2023 ila 9 Mayıs 2023 olarak belirlendi. Gümrük kapılarında oy verme işlemi için son tarih ise 14 Mayıs olarak duyuruldu. Yurt dışında yaşayan 3 milyon 416 bin 98 seçmenin oy kullanabilmesi için 73 ülkede sandık kuruldu.[31] YSK yurt dışında oy kullanma takviminin başladığı ilk altı günde 797 bin 841 seçmenin oy kullandığını açıkladı. 7 Mayıs 2023 tarihi ve saat 00.00 itibarıyla yurt dışındaki Türk vatandaşlarından 1 milyon 387 bin 945'i yurt dışı temsilciliklerde, 100 bin 897'si ise gümrük kapılarında oy kullandı.[32]
Yeni Türkiye Partisi, Türkiye Değişim Partisi, Gelecek Partisi, Demokrat Parti, Demokrasi ve Atılım Partisi ile Saadet Partisi; oy pusulası kurasında yer almasına[41] rağmen aday listelerini 9 Nisan saat 17.00'ye kadar YSK'ye iletmediler.[42]Bağımsız Türkiye Partisi, Millet İttifakı;[43]Büyük Türkiye Partisi ise Cumhur İttifakı[44] lehine aday listesini geri çekti. Toplamda 12 parti seçime katılmama kararı almış oldu.
Katılan tüm partilerin aday çıkardığı ve bağımsız adayların olduğu bir seçim bölgesindeki oy pusulasında sıralama aşağıdaki gibidir:
İttifakların il ve ilçe bazında kazandığı yerleri gösteren harita
Seçimlerde ittifak içinde olan partiler arasında veya ittifak dışında yer alan ancak ittifaka dışarıdan destek veren partilerin adayları da yer almıştır. Bu yolla milletvekili olan adaylar kalın olarak yazılmıştır.
Seçim sonrasında 16 Mayıs 2023 tarihinde Türkiye genelinde Kemal Kılıçdaroğlu'nun ve muhalefet partilerinin önde olduğu bazı sandıklarda oy çalındığına dair iddialar sunuldu.[59]
Kampanyalar
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz.
AK Parti
AK Parti Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, seçim programında kendi deyimi ile şarkılı türkülü seçim kampanyası yürütülmeyeceğini beyan etti. Miting alanları dışında bu tarz bir kampanyaya depremde kaybedilen ve mağdur olan vatandaşlara saygı gereği böyle bir karar aldıklarını belirtti.[60] Seçim kampanyası döneminde "Türkiye Yüzyılı" ve "Türkiye için hemen şimdi" sloganıyla seçim kampanyasını tamamladı.[60]
CHP
Cumhuriyet Halk Partisi, cumhurbaşkanı adayı ve genel seçimler için ortak reklam politikası izledi. Genel seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi "Sana söz yine baharlar gelecek, Bay Kemal sözünden dönmeyecek..." adı altında reklam politikası izledi. Ondan sonraki reklamlarında "Haydi Kazanalım" ve "Haydi Türkiye Haydi" reklam politikalarını izledi. İlk reklamlarında cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu ön planda olsa da ikinci reklam politikasında Millet ittifakı liderleri: Gültekin Uysal, Temel Karamollaoğlu, Ali Babacan, Ahmet Davutoğlu ve Meral Akşener'i ve İBB ve ABB başkanları: Ekrem İmamoğlu ile Mansur Yavaş da barınmaktaydı. İki reklam politikasında da şarkı bulunmaktaydı. Cumhuriyet Halk Partisi, genel olarak cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu'nu barındıran reklamlarında bir parti logosu bulundurmayarak Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem'e atıfta bulunmaktaydı. Cumhuriyet Halk Partisi, reklamlarında iktidarı eleştirmektense vaatlerini sıraladı. İkinci Tur seçimlerinde ise "Türkiye için Karar Ver" sloganları atıldı.
CHP'nin seçim kampanyası reklamlarından bir görüntü.
Yeşil Sol Parti
MHP
İYİ Parti
Meral Akşener, 16 Nisan 2023'te Congresium Ankara'da seçim beyannamesini açıkladı. Beyannamede adalet, eşitlik ve kadın hakları öne çıkarıldı. Ardından Ümit Özlale kişiye özel seçim beyannamesi projesini tanıttı.[61] Daha sonra 600 milletvekili adaylarının isimleri tanıtıldı.
"Bir oy Kemal'e bir oy Meral'e vereceksiniz" sözleriyle Meral Akşener Giresun'da Millet ittifakı cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu'na ve kendine oy istedi.[62]
^2018 Türkiye genel seçimlerine Adalet ve Kalkınma Partisi listesinden katıldı.
^Hür Dava Partisinden 4 vekil ve Demokratik Sol Partiden 1 vekil AK Parti listelerinden seçime girerek seçildi. Vekiller seçimden sonra partilerine geri döndükten sonra AK Partili olarak seçilen vekil sayısı 263 oldu.
.jpg)
_2.png)
.jpg)
_(cropped).jpg)
.jpg)
![[icon]](Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small}
.png)
