Peter O’Toole

Peter O’Toole (1968)
Imię i nazwisko	Peter Seamus O’Toole
Data i miejsce urodzenia	2 sierpnia 1932 Leeds
Data i miejsce śmierci	14 grudnia 2013 Londyn
Zawód	aktor, producent filmowy, reżyser
Współmałżonek	Siân Phillips (1959–1979; rozwód)
Lata aktywności	1954–2012
Multimedia w Wikimedia Commons

Peter Seamus O’Toole^[1][2] (ur. 2 sierpnia 1932^[3] w Leeds, zm. 14 grudnia 2013^[4] w Londynie^[5]) – brytyjski aktor filmowy, teatralny i telewizyjny, producent filmowy^[6] i reżyser pochodzenia irlandzkiego^[7]. Ośmiokrotnie nominowany do Oscara za role pierwszoplanowe. Laureat Oscara za całokształt twórczości^[8].

Urodził się w Connemarze jako syn irlandzkiego katolika, bukmachera Patricka Josepha O’Toole^[9] i protestantki Constance Jane (z domu Ferguson)^[10], pochodzącej ze szkockiej rodziny arystokratycznej. Miał starszą siostrę Patricię (ur. 1930)^[11].

Kiedy ukończył pierwszy rok życia, rodzina przeniosła się do północnej Anglii. Od 1937 roku dorastał w Leeds. Mając czternaście lat pracował jako posłaniec i doręczyciel, a później reporter gazety Yorkshire Evening News. Przez osiem lat był uczniem szkoły katolickiej. W wieku siedemnastu lat pojawił się po raz pierwszy na scenie Leeds Civic Theatre. Służył przez dwa lata jako radiotelegrafista w brytyjskiej Flocie Królewskiej. W latach 1952–1954 uczęszczał do Królewskiej Akademii Sztuk Dramatycznych w Bloomsbury, w dzielnicy centralnego Londynu, gdzie za otrzymane stypendium kontynuował naukę w Abbey Theatre’s Drama School w Dublinie^[12].

Występował jako szekspirowski Hamlet oraz m.in. w spektaklu Johna Osborne’a Spójrz z gniewem za siebie (Look Back In Anger) w Bristol Old Vic w Bristolu, londyńskim Royal Court Theatre i Royal Shakespeare Company w Stratford-on-Avon, gdzie zagrał szekspirowskie kreacje Tersytesa w Troilusie i Kresydzie, Petruchia w Poskromieniu złośnicy i Shylocka w Kupcu weneckim.

Swoją karierę ekranową zapoczątkował gościnną rolą pierwszego żołnierza w jednym z odcinków przygodowego serialu familijnego Szkarłatny kurzyślad (The Scarlet Pimpernel, 1956). Cztery lata później, roku 1960 zadebiutował na kinowym ekranie w trzech filmach – adaptacji książki Roberta Louisa Stevensona Porwany za młodu (Kidnapped), Dzień, w którym obrabowano Bank Anglii (The Day They Robbed the Bank of England) w roli kapitana Fitcha i przygodowym dramacie kryminalnym Niewinne dzikusy (The Savage Innocents) u boku Anthony’ego Quinna jako pierwszy kawalerzysta.

Odniósł sukces tytułową charyzmatyczną kreacją brytyjskiego archeologa, podróżnika i wojskowego Thomasa E. Lawrence’a w dramacie przygodowym Davida Leana Lawrence z Arabii (Lawrence of Arabia, 1962), za którą odebrał nagrodę Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA) i zdobył nominację do nagrody Oscara i dwie nominacje do Złotego Globu. Wcielił się w tytułowego bohatera powieści Josepha Conrada Lord Jim (1965), a także: Anioła w filmie Biblia (The Bible: In the Beginning..., 1966) i Reginalda Johnstona, angielskiego nauczyciela Pu Yi, ostatniego cesarza Chin w dramacie historycznym Bernardo Bertolucciego Ostatni cesarz (The Last Emperor, 1987).

Kolejne wielkie role, które przyniosły mu nominacje do nagrody Oscara to: angielski Król Henryk II w dramacie historycznym Becket (1964), Henryk II w dramacie historycznym Lew w zimie (The Lion in Winter, 1968), Arthur Chipping w dramacie muzycznym Żegnaj Chips (Goodbye, Mr. Chips, 1969), czternasty hrabia Jack Gurney w komedii muzycznej Wyższe sfery/Klasa rządząca (The Ruling Class, 1972), reżyser Eli Cross udzielający schronienia ściganemu przez policję eks-ochotnikowi z Wietnamu w czarnej komedii Kaskader z przypadku (The Stunt Man, 1980), aktor po przejściach alkoholowych w komedii Mój najlepszy rok (My Favorite Year, 1982) oraz starzejący się aktor Maurice posiadający kilka drobnych sukcesów w komediodramacie Wenus (Venus, 2006). Za rolę biskupa Cauchona w telewizyjnym dramacie historycznym Joanna D’Arc (Joan of Arc, 1999) odebrał nagrodę Emmy. W 2003 roku otrzymał honorowego Oscara za całokształt pracy aktorskiej. W ekranizacji Księgi Estery – Jedna noc z królem (One Night with the King, 2006) wystąpił jako Samuel.

Spotykał się z Jayne Mansfield, Helen Mirren, Elizabeth Taylor, Anitą Ekberg, Vivien Leigh, Ursulą Andress i księżniczką Małgorzatą^[13]. W 1958 roku związał się z aktorką Siân Phillips, którą poślubił w grudniu 1959. Mieli dwie córki – Kate (ur. 1960) i Patricię (ur. 1963). Lecz 14 sierpnia 1979 doszło do rozwodu. Spotykał się z Avą Gardner, Audrey Hepburn (1962–1963), Dianą Dors (1964), Katharine Hepburn (1968) i Amandą Plummer (1979). W latach 1982–1988 związany był z modelką Karen Somerville Brown, z którą miał syna Lorcana Patricka (ur. 14 marca 1983)^[14].

W lipcu 2012 ogłosił, że wycofuje się z aktorstwa. Zmarł 14 grudnia 2013 w londyńskim szpitalu po długiej i ciężkiej chorobie w wieku 81 lat^[15]. Jego pogrzeb odbył się w Londynie 21 grudnia.

• Złoty Glob
  • 1965 Becket (Najlepszy aktor w dramacie)
  • 1969 Lew w zimie (Najlepszy aktor w dramacie)
  • 1970 Goodbye, Mr. Chips (Najlepszy aktor w komedii lub musicalu)
• Nagroda Emmy 1999 Joanna D’Arc (Najlepszy aktor drugoplanowy w miniserialu lub filmie telewizyjnym)

• Peter O’Toole w bazie IMDb (ang.)
• Peter O’Toole w bazie Filmweb
• Peter O’Toole w bazie Notable Names Database (ang.)