Okolice Lipska były we wczesnym średniowieczu zamieszkiwane przez bałtyckie plemię Jaćwingów. Nie znaleziono tu jednak żadnych pozostałości ich osad. Pewien ślad obecności Jaćwingów zachował się jednak w języku dzisiejszych mieszkańców tych terenów w postaci pojedynczych słów bałtyckiego (jaćwieskiego) pochodzenia. Tak na przykład osoby posługujące się miejscowym dialektem języka białoruskiego, nazywanym językiem prostym (prosty jazýk) na określenie warg lub ust używają słowa łúpy (bałtyckie łúpai).
Pierwsze wzmianki o osadnictwie na tym terenie pochodzą z 1533 r. i mówią o wsi Wola Lipska.
Za datę powstania miasta uznaje się 8 grudnia 1580 r. Tego dnia został wystawiony w pobliskim Grodnie przez wielkiego księcia Stefana Batorego (Lipsk do rozbiorów leżał w Wielkim Księstwie Litewskim, a nie w Koronie, Batory występował zatem jako wielki książę) przywilej nadający prawa magdeburskie oraz herb – łódź z żaglem.
Co najmniej od XVII do XVIII w. miasto wchodziło w skład ekonomii grodzieńskiej[5].
Lipsk rozwijał się szybko do połowy XVII wieku, później ogarnął go kryzys związany z konfliktami wojennymi XVII i XVIII wieku, w 1655 przemarsz wojsk szwedzkich spowodował liczne grabieże i zniszczenie miasta[6]. W 1795 r. Lipsk znalazł się w zaborze pruskim. W 1807 r. wszedł do Księstwa Warszawskiego, a w 1815 r. do Królestwa Kongresowego.
2 sierpnia 1914 r. został wyświęcony w Lipsku istniejący do dziś neogotycki kościół parafii katolickiej. Jego budowę rozpoczęto w 1906 r. W czasie I wojny światowej miejscowość została w znacznej części zniszczona.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku mieszkało tu 1038 osób, wśród których 933 było wyznania rzymskokatolickiego, 10 innego chrześcijańskiego a 87 mojżeszowego. Jednocześnie 1021 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową a 17 żydowską. W miejscowości znajdowały się 182 budynki mieszkalne[8].
W 1939 r. z tego terenu wyruszył oddział majoraHenryka Dobrzańskiego – Hubala. W mieście znajduje się tablica upamiętniająca to wydarzenie. Od 1940 r. w okolicy Lipska jest budowany system umocnień radzieckich. We wrześniu 1941 r. Niemcy wywieźli 99 osób pochodzenia żydowskiego do getta w Grodnie. Tragiczną datą w historii Lipska jest 13 lipca 1943 r., kiedy wojska niemieckie rozstrzelały 50 mieszkańców Lipska w fortach w Naumowiczach koło Grodna. Wśród nich była bł. Marianna Biernacka, beatyfikowana w gronie 108 błogosławionych męczenników. W wyniku działań wojennych miejscowość została mocno zniszczona.
Po zajęciu terenów przez Armię Czerwoną w okolicy Lipska rozpoczęła się budowa umocnień należących do Linii Mołotowa. Na linii Kamienna Nowa – Lipsk – Bohatery Leśne wybudowano 84 obiekty, jednak jedynie ok. 30 z nich zyskało zdolność bojową do momentu zajęcia terenów przez wojska niemieckie[9].
Lipsk odzyskał prawa miejskie w 1983 r. Ważną rolę w tym fakcie przypisuje się pochodzącemu z Lipska gen. Mirosławowi Milewskiemu, w okresie 1980–1981 r. ministrowi spraw wewnętrznych PRL, a także Towarzystwu Przyjaciół Lipska – organizacji zrzeszającej byłych i obecnych mieszkańców. W latach 80. w Lipsku rozwija się przemysł lekki (produkcja podzespołów indukcyjnych oraz maszyn rolniczych).
Podczas wykopalisk archeologicznych prof. Anna Czapska odkryła w Lipsku ślady murowanego dworu o regularnej formie prostokąta, który powstał na starszej budowli. Legenda głosi, że dwór powstał na ruinach zboru ariańskiego. Prowadzone wstępne badania potwierdziły istnienie dwóch budowli, starszej o grubych murach kamienno - ceglanych i bardzo głębokich piwnicach oraz nadbudowanej części wyższej, późniejszej, o odmiennej strukturze ścian[10].
Demografia
Piramida wieku mieszkańców Lipska w 2014 roku[11].
↑Национальный атлас Беларуси, Mińsk 2002, s. 266–267.
↑Wialiki Gistaryczny Atlas Belarusi, opr. D. W. Wicko, A. I. Grusza i in., t. 2, Mińsk 2013, s. 86-87; S. Zawadzki, Gospodarowanie ekonomiami królewskimi w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle kontraktów dzierżawnych z II poł. XVII w., s. 38.
↑Piotr Skurzyński, Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 388.
↑Postanowienie z 27 lutego (11 marca) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 93).
↑Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 5.
↑Wykaz miejscowości wyróżnionych odznaczeniami państwowymi, [w:] UrszulaU.LewandowskaUrszulaU., KrystynaK.MalikKrystynaK., Przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1991, s. 20, ISBN 83-217-2519-8(pol.).
Bibliografia
Lipsk nad Biebrzą. Monografia historyczna do 1914 r., pod red. Zygmunta Kosztyły, Ośrodek Badań Naukowych w Białymstoku, Białystok 1980
Dzieje Lipska nad Biebrzą. Materiały z sesji historycznej 27 września 1980, praca zbiorowa, Ośrodek Badań Historii Wojskowej, Muzeum Wojska w Białymstoku, Towarzystwo Przyjaciół Lipska nad Biebrzą, Białystok – Lipsk nad Biebrzą 1980
Lipsk nad Biebrzą wspomnienia, oprac. Zygmunt Kosztyła, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1978
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
