Szreńsk leży 20 km na pd.-za. od Mławy i ok. 100 km na pn.-za. od Warszawy. Jest stolicą historycznej krainy ziemi zawkrzeńskiej.
Historia
Pierwsze ślady osadnictwa w Szreńsku pochodzą z przełomu IX i X wieku, w tym czasie w rozlewisku rzek Mławki i Szronki powstał gród otoczony wałami ziemno-kamiennymi. Prawdopodobnie gród powstał po przeniesieniu osadnictwa z lewego, położonego wyżej brzegu rzeki Mławki. Był to ośrodek dużego okręgu grodowego. Gród wielokrotnie był niszczony co było związane z jego lokalizacją na terenach granicznych z Prusami. W wieku XII, najprawdopodobniej za panowania Bolesława Krzywoustego, gród został powiększony, wzmocniony przez podwyższenie wałów a wokół niego wyrosła osada i w takim kształcie Szreńsk przetrwał następne 100 lat do najazdu Prusów, gdy został ponownie zniszczony. Odkryte w wyniku badań archeologicznych zabytki wskazują, że mieszkańcy grodu zajmowali się garncarstwem, kowalstwem, hodowlą bydła i rolnictwem. W wieku XIII Szreńsk został ponownie odbudowany. Po raz pierwszy w źródłach pisanych Szreńsk pojawia się w 1240 roku. Przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim Szreńskowi nadał Siemowit IV w roku 1383 w Płońsku, w tym samym dokumencie potwierdza wcześniejsze nadanie Szreńska Stanisławowi Gradowi z Kowalewa, który zmienia nazwisko na Szreński i w rękach rodu Szreńskich pozostaje Szreńsk przez 170 lat. W pierwszej połowie XVI wieku Feliks Srzeński, ostatni z rodu, w miejscu dawnego grodziska wybudował okazały zamek obronny, z murami obwodowymi, czterema basztami, budynkiem mieszkalnym i budynkiem bramnym oraz kaplicą, przebudował kościół parafialny (1531 zakończenie budowy). Kościół bez większych zmian przetrwał do dzisiaj i stanowi perłę późnego gotyku północnego Mazowsza. W 1554 Szreńsk przeszedł na własność biskupa płockiegoAndrzeja Noskowskiego. W 1656 miasto zajęli Szwedzi, a na zamku stacjonował szwedzki garnizon. Na około trzy tygodnie przed bitwą pod Warszawą do Szreńska przybył z wizytacją oddziałów Karol X Gustaw. W latach 1768–1771 zamek w Szreńsku wykorzystywali Konfederaci barscy pod dowództwem Józefa Sawy Calińskiego, który ranny w bitwie pod Szreńskiem 26 kwietnia 1771, dostał się do niewoli rosyjskiej. Po II rozbiorze Polski Szreńsk wszedł w skład Prus, a jego właścicielem został Karol Ludwik Erhard Knobloch, na którego polecenie zostały rozebrane gotyckie fortyfikacje zamku, a część mieszkalną przebudowano na klasycystyczną rezydencję, m.in. dobudowując jeden trakt od zachodu. Pałac przetrwał do pożaru w 1948 r., obecnie pozostaje w ruinie. W roku 1869 Szreńsk stracił prawa miejskie, a wniosek o ich przywrócenie został w 2020 odrzucony z uwagi na sprzeciw mieszkańców i rolniczy charakter miejscowości[10].
drewniana gotycka rzeźba tzw. Pietà ze Szreńska wykonana w latach 1430-1440
wmurowany w prezbiterium portret trumienny nieznanego szlachcica.
Mur ceglany otaczający kościół zbudowany w XVI w. Cechą charakterystyczną muru są nisze po jego wewnętrznej stronie.
Dzwonnica drewniana z końca XVIII w.
Kaplica cmentarna z drugiej polowy XIX w.
W centrum Szreńska znajduje się skwerek, w którego środku leży duży kamień. Na nim wisi herb Szreńska. Na skwerze znajduje się również flaga Unii Europejskiej i flaga Polski.
Tablica pamiątkowa na środku rynku w miejscu dawnego ratusza.
Ruiny zamku (przebudowanego w pocz. XIX w. na rezydencję - pałac), oficyny dworskiej i park zamkowy. Pałac eksploatowany po 1945 r. jako szkoła, spłonął w 1948 r., nieodbudowany - pozostaje w ruinie
Marek Piotrowski, Szreńsk - miasto zapomniane, Warszawa 1986, wyd. Społeczny komitet obchodów 600-lecia Szreńska, Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych im. Stanisława Herbsta, Ciechanowskie Towarzystwo Naukowe, ISSN0208-8894
Katalog Zabytków Sztuki, Zesz. 9. Mława i okolice (d. pow. mławski), opr. I. Galicka, H. Sygietyńska i M. Kwiczala, 1985
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
.jpg)
