Wisztyniec
Wisztyniec (lit. Vištytis ) – dawne miasto , obecnie miasteczko na Litwie położone w okręgu mariampolskim , w rejonie wyłkowyskim , nad Jeziorem Wisztynieckim , na Suwalszczyźnie . Liczba mieszkańców 566 (2001). Siedziba gminy Wisztyniec .
Historia
Pieczęć miejska z 1570 r. (za: Z.Gloger, Encyklopedia staropolska , Warszawa 1900-1903) Prawa miejskie i herb nadał król Zygmunt II August w 1570. Wisztyniec położony były w drugiej połowie XVI wieku w powiecie trockim województwa trockiego [1] Miasto królewskie w 1782 roku[2] Królestwa Polskiego istniała gmina Wisztyniec . Władze carskie odebrały prawa miejskie 31 maja 1870 w ramach represji po powstaniu styczniowym .
Zarządzenie biskupa sejneńskiego z 1909 r., by w każdą czwartą niedzielę msza była w języku polskim , a w pozostałe w języku litewskim (do tego czasu w kościele był wyłącznie język polski) wywołało opór zwolenników „mszy polskiej” i doprowadziło do starć 3 kwietnia 1910 r.
W grudniu 1918 r. Polacy z Wisztyńca i okolic podjęli samorzutnie akcję, której celem było wydzielenie gminy Wisztyniec z powiatu wyłkowyszkowskiego i przyłączenie jej do powiatu suwalskiego . W tej sprawie na początku stycznia 1919 r. zostało wysłane za pośrednictwem Tymczasowej Rady Okręgu Suwalskiego podanie do rządu polskiego, podpisane przez ponad 1 tys. osób z prośbą o włączenie Wisztyńca do Polski. Zwolennicy tego rozwiązania powołali komitet miejski i w styczniu 1919 r. wybrali wójta, którym został Polak Józef Kałwajć . Natomiast Litwini przeciwni tym działaniom utworzyli komitet gminny, podporządkowany litewskim władzom powiatowym z Wyłkowyszek . Naczelnik powiatu wyłkowyszkowskiego 10 maja 1919 r. wydał rozporządzenie, by polski komitet miejski rozwiązał się i przekazał swoje prerogatywy oraz dokumenty litewskiemu komitetowi gminnemu. Kroki te zostały poparte pojawieniem się w Wisztyńcu uzbrojonej milicji litewskiej[3]
Galeria
Przypisy
↑ Национальный атлас Беларуси, Mińsk 2002, s. 266–267.
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 15.
↑ Tadeusz Radziwonowicz, Powiat suwalski w latach 1918–1920 , [www.suwalski.pl/pliki/20090218903-385178205.doc suwalski.pl].
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Adamów (1539–1870)Aleksandrów Łódzki Andrzejewo (1528–1870)Annopol Babiak (1815–1870)Bakałarzewo (1570–1870)Balwierzyszki (1520–1870)Baranów (1544–1870)Bełchatów Bełżyce Będków (1453–1870)Biała Rawska Białaczów Białobrzegi Bielawy (1403–1870)Bielsk (1373–1870)Bieżuń Biskupice (1450–1870)Bobrowniki Bobrowniki (1485–1870)Bodzanów Bodzentyn Bogoria Bolesławiec Bolimów Brdów (1436–1870)Brok Brudzew (1458–1870)Burzenin (1378–1870)Busko-Zdrój Bychawa Cegłów Chocz Chodecz Chodel (1517–1824, 1838–1870)Chorzele Ciechanowiec Nowe Miasto (1580–1795, 1807–1870, 1938 → ***)Ciepielów Czeladź Czemierniki Czersk (1350–1870)Czerwińsk nad Wisłą Czyżew Ćmielów Daleszyce Dąbrowice Denków (1564–1870, 1954 → ***)Dobra Dobrzyń nad Drwęcą → *)Drobin Drzewica Działoszyn Filipów (1570–1870)Firlej (1557–1870)Frampol Gielniów Gliniany (1595–1870)Głowaczów Głowno Głusk (1688–1870, 1989 → ***)Gniewoszów (1693–1870)Golina Goraj Gorzków-Osada (1689–1870)Goszczyn (1386–1870)Gowarczów Góra Kalwaria Grabowiec (1601–1870)Grabowiec (1418–1870)Grabów Grajewo Granica (1735–1870, 1965 → ****)Grocholice (1485–1870, 1977 → ***)Grodzisk Mazowiecki Grzegorzew (1435–1870)Horodło (1432–1870)Horodyszcze (1558–1870)Iłów (1506–1870)Iłża Inowłódz Iwaniska Iwanowice (1460–1870)Izbica Izbica Kujawska Jadów Janowiec (1537–1870)Janowo (1421–1870)Janów (1696–1870)Janów Podlaski (1465–1870, 1919–1940, 1944–1946)Jarczów (1775–1870)Jastrząb Jedlińsk (1530–1870)Jeziorzany (Łysobyki ) (1498–1870)Jeżów Jędrzejów Józefów Józefów nad Wisłą Kamieńczyk (1428–1870)Kamieńsk Kamionka Karczew Kazanów (1566–1870, od 2025)Kazimierz (1288–1870)Kazimierz Biskupi (1287–1870)Kazimierz Dolny Kiernozia Kikół Kleczew Klimontów Klwów (1413–1870)Kłobuck Kłodawa Kock Kodeń (1511–1870)Kołbiel (1532–1870)Komarów-Osada (1748–1870)Koniecpol Konstantynów (1729–1870)Konstantynów Łódzki Końskowola (1532–1870, od 2025)Koprzywnica Kosów Lacki Koszyce Kowal Koziegłowy Koźminek Krasnobród Krasnosielc (1824–1870)Kromołów (1388–1870, 1977 → ***)Krośniewice Kryłów (1523–1870)Krzepice Krzeszów (1641–1870)Książ Wielki Kuczbork-Osada (1384–1870)Kunów Kurów (1442–1870, od 2025)Kurozwęki (1347–1870)Kurzelów (1285–1870)Lasocin (1547–1870)Latowicz Lądek (1269–1870)Lelów (1314–1870)Lipsk Lipsko Liw (1421–1870)Lubień Kujawski Lubraniec Ludwinów (1719–1870)Lutomiersk Lututów Łagów Łaskarzew Łaszczów Łomazy (1566–1870)Łosice Łoździeje Maciejowice Magnuszew Małogoszcz Markuszów (1330–1870)Michów (1531–1870)Miedzna (1470–1870)Modliborzyce Modrzejów (1706–1870, 1915 → ***)Mogielnica Mokobody (1496–1870)Mordy Mrzygłód (1412–1870, 1915–1919; 1983 → ***)Mstów (1278–1870)Myszyniec Nadarzyn (1453–1870)Nowa Brzeźnica (1287–1870)Nowa Słupia Nowe Brzesko Nowe Miasto Nowe Miasto nad Pilicą Nowogród Nowy Korczyn Nur (1416–1870)Odrzywół Ogrodzieniec Okuniew (1538–1870)Oleśnica Olita Olsztyn Opatowiec Opatówek Opole Lubelskie Orchówek (1506-XVIII, 1775–1870)Osieck Osiek Osięciny (1824–1870)Osmolin (1462–1870)Ostrów Lubelski Ożarów Pacanów Pajęczno Parysów (1538–1870)Parzęczew Pawłów (1470–1870)Piaseczno Piaski Piątek Pierzchnica Pilica Pilwiszki (1536–1870)Piotrków Kujawski Piszczac Pławno (1544–1870)Poddębice Połaniec Poniemuń (1763–1825, 1836–1870, 1931 → ***)Praszka Proszowice Przedecz Przerośl (1576–1870)Przybyszew (1396–1870)Przyrów Przysucha Przytyk Puchaczów (1527–1870)Pyzdry Raciąż Raciążek (1317–1870)Raczki (1703–1870)Radoszyce Radzanów (1400–1870)Radziejów Radziłów (1466–1870)Rajgród Raków (1569–1870)Rejowiec Rossosz (1584–1870)Rozprza Różan Rychwał Ryczywół (1369–1870)Rzgów Sapieżyszki (1825–1870)Sarnaki (1754–1870)Sawin (1492–1870)Secemin (1395–1870)Sereje (1511–1870)Serock Serokomla (1537–1870)Sieciechów (1370–1870)Siennica Sienno Siewierz Simno Skalbmierz Skała Skaryszew Skępe Skrzynno (1308–1870)Skulsk (1384–1504, 1566–1662, 1793–1870)Sławatycze (1577–1870)Sławków → **, od 1984)Słomniki Służewo (1339–1870)Sobków (1563–1870, od 2025)Sobota (1393–1870)Sochocin Sokoły (1827–1870, 1919–1950)Solec nad Wisłą Sompolno Sopoćkinie (1560–1870)Stanisławów (1523–1870)Staw (1405–1870)Stawiski Stawiszyn Sterdyń (1737–1870)Stężyca (1330–1870)Stoczek Łukowski Stopnica Stryków Sudargi (1724–1870)Sulejów Szadek Szczekociny Szczerców (1364–1870)Szreńsk (1383–1870)Szydłów Ślesin Śniadowo (1775–1870)Tarczyn Tarłów (1550–1870)Tarnogóra (1548–1870)Tarnogród Tuliszków Turobin Tuszyn Tyszowce Uchanie (1484–1870)Ujazd Uniejów Urzędów Waśniów (1351–1870)Wąchock Wąsosz (1436–1870)Wąwolnica (1346–1870, od 2025)Widawa (1388–1870)Wieniawa (1768–1870, 1916 → ***)Wieruszów Wierzbica (1469–1870)Wierzbnik → *)Wilczyn (1458–1478, 1485–1870)Wiskitki Wisznice (1579–1870)Wisztyniec (1570–1870)Wiślica Wizna (1435–1870)Wiżajny (1620–1870)Władysławów (1727–1870, 1919–1934)Włodowice Włoszczowa Wodzisław Wohyń (1519–1870)Wojsławice (1445–1870)Wolanów (1773–1870)Wolbórz Wolbrom Wysokie Mazowieckie Wyszków Wyśmierzyce Zagórów Zaklików Zambrów Zawichost Złoczew Zwoleń Żarki Żarnowiec (1340–1870)Żarnów Żółkiewka (1702–1870)Żuromin Żychlin
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
