PROFILPELAJAR.COM

Ten artykuł wymaga uzupełnienia informacji.

Artykuł należy uzupełnić o istotne informacje: dodać informacje o gminach przed 1954.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Gmina (od niem. Gemeinde – komuna, społeczność) – jednostka podziału administracyjnego w Polsce.

Określenie „gmina” może odnosić się także do innych wspólnot, np. „gmina wyznaniowa” (por.: kahał), „gmina szkolna” itp.

Regulacje prawne

Osobne artykuły: Samorząd terytorialny w Polsce i Podział administracyjny Polski.

W latach 1954–1972 w miejsce gmin powołano gromady. Od 1990 r. w Polsce gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Status samorządu gminnego reguluje w Polsce ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2023 r. poz. 40) obowiązująca od 27 maja 1990 r.^[1]

Gmina może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą miejską. W Polsce niektóre gminy wykonują także zadania powiatów (zob. miasto na prawach powiatu).

Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice, osiedla i inne. O ustroju gminy stanowi jej statut.

Organy gminy

władza uchwałodawcza i kontrolna:
- rada gminy
- komisje stałe i doraźne (powoływane przez radę gminy spośród radnych)
władza wykonawcza:
- wójt (gmina wiejska)
- burmistrz (gmina miejska, gmina miejsko-wiejska)
- prezydent miasta (gmina miejska, gmina miejska na prawach powiatu)

W miastach na prawach powiatu funkcjonuje ponadto komisja bezpieczeństwa i porządku. Jest ona oddzielnym organem administracji (niebędącym komisją rady miasta na prawach powiatu), złożonym między innymi z przedstawicieli władz samorządowych.

Zadania gminy

Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zadania te dzieli się na własne – nadane ustawowo i zlecone – przydzielane przez władze państwowe.

Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego (powiat, województwo samorządowe).

Mieszkańcy uczestniczą w sprawowaniu władzy na terenie swojej gminy poprzez głosowanie: w wyborach samorządowych oraz referendum lokalnym lub za pośrednictwem organów gminy.

Gmina realizuje dwa rodzaje zadań: własne i zlecone.

Zadania własne

Są to zadania publiczne wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego, które służą zaspokojeniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Mogą one być:

obowiązkowe – gmina nie może zrezygnować z ich realizacji, musi zapewnić w budżecie środki na ich realizowanie; przyczyna: dążenie do zapewnienia mieszkańcom świadczeń publicznych o charakterze elementarnym;
fakultatywne – gmina realizuje je w takim zakresie, w jakim jest to możliwe ze względu na środki posiadane w budżecie oraz lokalne potrzeby (samodzielnie na własną odpowiedzialność z własnego budżetu).

Zadania własne obejmują sprawy:

ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymaniu czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadków komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
planowania i finansowania oświetlenia dróg i miejsc publicznych znajdujących się na terenie gminy,
lokalnego transportu zbiorowego,
ochrony zdrowia,
pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
gminnego budownictwa mieszkaniowego,
edukacji publicznej,
kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
targowisk i hal targowych,
zieleni gminnej i zadrzewień,
cmentarzy gminnych,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
wspierania i upowszechniania idei samorządowej,
promocji gminy,
współpracy z organizacjami pozarządowymi,
współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Zadania zlecone

Są to inne zadania publiczne wynikające z uzasadnionych potrzeb państwa ustawowo zlecone do wykonania jednostkom samorządu terytorialnego. Są:

przekazywane na mocy regulacji ustawowej;
przekazywane w drodze porozumień między jednostką samorządu terytorialnego a administracją rządową.

Lista gmin

Osobny artykuł: Lista gmin w Polsce.

Statystyki

Na terenie Polski 1 stycznia 2021 r. było 2477 gmin trzech rodzajów^[2]:

1523 gminy wiejskie,
652 gminy miejsko-wiejskie,
302 gminy miejskie.

Powierzchnia

(stan 1 stycznia 2007, GUS)

Ogólnie:

największa: gmina Pisz (powiat piski) – 633,69 km²
najmniejsza: Górowo Iławeckie (powiat bartoszycki) – 3,32 km²

Gminy miejskie:

największa: Warszawa (miasto na prawach powiatu) – 517,22 km²
najmniejsza: Górowo Iławeckie (powiat bartoszycki) – 3,32 km²

Gminy miejsko-wiejskie:

największa: gmina Pisz (powiat piski) – 633,69 km²
- największe miasto na terenie gminy miejsko-wiejskiej: Szczytna (powiat kłodzki) – 80,38 km²
- największy obszar wiejski na terenie gminy miejsko-wiejskiej: gmina Pisz (powiat piski) – 623,61 km²
najmniejsza: gmina Świątniki Górne (powiat krakowski) – 20,35 km²
- najmniejsze miasto na terenie gminy miejsko-wiejskiej: Stawiszyn (powiat kaliski) – 0,99 km²
- najmniejszy obszar wiejski na terenie gminy miejsko-wiejskiej: gmina Suchedniów (powiat skarżyski) – 15,54 km²

Gminy wiejskie:

największa: gmina Wałcz (powiat wałecki) – 574,89 km²
najmniejsza: gmina Jejkowice (powiat rybnicki) – 7,59 km²

Miasta:

największe: Warszawa (miasto na prawach powiatu) – 517,22 km²
najmniejsze: Stawiszyn (powiat kaliski) – 0,99 km²

Liczba mieszkańców

(stan 1 stycznia 2007, GUS)

Ogólnie oraz gminy miejskie:

największa: Warszawa (miasto na prawach powiatu) – 1 702 139 mieszk.
najmniejsza: Krynica Morska (powiat nowodworski) – 1390 mieszk.

Gminy miejsko-wiejskie:

największa: gmina Piaseczno (powiat piaseczyński) – 63 828 mieszk.
- największe miasto na terenie gminy miejsko-wiejskiej: Nysa (powiat nyski) – 47 333 mieszk.
- największy obszar wiejski na terenie gminy miejsko-wiejskiej: gmina Wieliczka (powiat wielicki) – 29 439 mieszk.
najmniejsza: gmina Nowe Warpno (powiat policki) – 1563 mieszk.
- najmniejsze miasto na terenie gminy miejsko-wiejskiej: Opatowiec (powiat kazimierski) – 330 mieszk.
- najmniejszy obszar wiejski na terenie gminy miejsko-wiejskiej: gmina Nowe Warpno (powiat policki) – 379 mieszk.

Gminy wiejskie:

największa: gmina Długołęka (powiat wrocławski) – 33 838 mieszk.
najmniejsza: gmina Cisna (powiat leski) – 1676 mieszk.

Miasta:

największe: Warszawa (miasto na prawach powiatu) – 1 702 139 mieszk.
najmniejsze: Opatowiec (powiat kazimierski) – 330 mieszk^[3].

Próby secesji

Na obszarze Polski jest szereg gmin, których części z różnych powodów chcą się usamodzielnić, tworząc oddzielne gminy, np.

utworzenie gminy Szczawa z miejscowości Szczawa w gminie Kamienica^[4]^[5].

utworzenie miasta i gminy Komorów z miejscowości Komorów, Komorów-Wieś i Granica w gminie Michałowice^[6]^[7]

reaktywacja gminy Chełmsko Śląskie, obecnie w granicach gmin Lubawka i Kamienna Góra^[8]^[9].

reaktywacja gminy Kamyk, obecnie w granicach gminy Kłobuck^[10]^[11]^[12].

utworzenie gminy o nazwie Miasto Śląskie z obszarów południowych osiedli Mysłowic: Brzezinka, Dziećkowice, Kosztowy, Krasowy, Larysz-Hajdowizna, Morgi i Wesoła (de facto byłaby to reaktywacja odpowiednika dawnej gminy Wesoła z Wesołą)^[13]^[14].

utworzenie gminy Huta-Dąbrowa z miejscowości Huta-Dąbrowa w gminie Krzywda^[15]

utworzenie gminy Majdan Stary z siedzibą w miejscowości Majdan Stary (Majdan Stary, Majdan Nowy, Stary Lipowiec, Nowy Lipowiec, Rogale, Kulasze, część sołectw Zanie i Markowicze) w gminie Księżpol^[16]^[17]

utworzenie gminy Jankowice z miejscowości Jankowice Rybnickie w gminie Świerklany^[18]^[19]

utworzenie gminy Grabówka z miejscowości Grabówka. Zaścianki, Sobolewo, Sowlany i Henrykowo, obecnie w gminie Supraśl^[20]^[21]^[22]^[23]^[24]

utworzenie gminy Łagiewniki z miejscowości Łagiewniki i siedmiu innych sołectw, należących obecnie do Łodzi^[25]^[26]

Ostatnia zakończona pomyślnie próba secesji dotyczyła gminy Jaśliska w 2010 roku (z gminy Dukla).

Zobacz też

Przypisy

↑ Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz.U. z 1990 r. nr 16, poz. 95).
↑ Podział administracyjny Polski. [w:] Główny Urząd Statystyczny [on-line]. stat.gov.pl. [dostęp 2024-11-02].
↑ Od 2019 najmniejsze pod względem liczby mieszkańców miasto w Polsce.
↑ Szczawa chce samorządowego „rozwodu”. Będzie referendum.
↑ Szczawa gminą.
↑ Miasto i Gmina Komorów.
↑ Interpelacja nr 10830 do ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie utworzenia nowej gminy Komorów.
↑ Wniosek o powołanie nowej gminy złożony.
↑ M. Jaksoń: Walczą o gminę (2007).
↑ Sołtys Kamyka zapowiada, że będzie się starał o utworzenie nowej gminy z siedzibą w Kamyku.
↑ Dorota Steinhagen: Kamyk chce się uniezależnić od Kłobucka. Czy doprowadzi do referendum?. [w:] Gazeta.pl Częstochowa [on-line]. Agora SA, 2013-01-16. [dostęp 2013-03-24]. (pol.).
↑ BIP miasta i gminy Kłobuck. [dostęp 2013-03-24].
↑ Referendum w Mysłowicach: secesjoniści złożyli wniosek u wojewody. Chcą stworzyć nową gminę.
↑ Referendum w Mysłowicach:secesjoniści złożyli wniosek, tym razem w Urzędzie Miasta. Chcą nowej gminy.
↑ Stowarzyszenie na rzecz utworzenia Gminy w Hucie Dąbrowa. starostwolukow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-14)].
↑ Czy powstanie 15 Gmina w naszym Powiecie?
↑ Mieszkańcy chcą utworzyć nową gminę, radni nie zgodzili się na referendum.
↑ Świerklany i Jankowice jednak osobno?
↑ Separacja Jankowic i Świerklan?. [dostęp 2012-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-09)].
↑ Utworzenie suwerennej Gminy GRABÓWKA.
↑ Radni nie zgodzili się na referendum w sprawie podziału gminy.
↑ Supraśl chce zablokować secesję Grabówki.
↑ Do sądu o referendum.
↑ Ponad 1,6 tys. podpisów za referendum w sprawie utworzenia nowej gminy trafiło na biurko burmistrza Supraśla.
↑ Mieszkańcy okolic Łagiewnik zbierają podpisy.
↑ Mieszkańcy okolic Łagiewnik zebrali 300 podpisów pod wnioskiem o utworzenie nowej gminy.

Linki zewnętrzne

Interaktywna mapa szacunkowych dochodów podatkowych gmin w 2014 roku (forsal.pl)
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II: gmina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 618 .

[1] Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz.U. z 1990 r. nr 16, poz. 95).

[2] Podział administracyjny Polski. [w:] Główny Urząd Statystyczny [on-line]. stat.gov.pl. [dostęp 2024-11-02].

[3] Od 2019 najmniejsze pod względem liczby mieszkańców miasto w Polsce.

[4] Szczawa chce samorządowego „rozwodu”. Będzie referendum.

[5] Szczawa gminą.

[6] Miasto i Gmina Komorów.

[7] Interpelacja nr 10830 do ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie utworzenia nowej gminy Komorów.

[8] Wniosek o powołanie nowej gminy złożony.

[9] M. Jaksoń: Walczą o gminę (2007).

[10] Sołtys Kamyka zapowiada, że będzie się starał o utworzenie nowej gminy z siedzibą w Kamyku.

[11] Dorota Steinhagen: Kamyk chce się uniezależnić od Kłobucka. Czy doprowadzi do referendum?. [w:] Gazeta.pl Częstochowa [on-line]. Agora SA, 2013-01-16. [dostęp 2013-03-24]. (pol.).

[12] BIP miasta i gminy Kłobuck. [dostęp 2013-03-24].

[13] Referendum w Mysłowicach: secesjoniści złożyli wniosek u wojewody. Chcą stworzyć nową gminę.

[14] Referendum w Mysłowicach:secesjoniści złożyli wniosek, tym razem w Urzędzie Miasta. Chcą nowej gminy.

[15] Stowarzyszenie na rzecz utworzenia Gminy w Hucie Dąbrowa. starostwolukow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-14)].

[16] Czy powstanie 15 Gmina w naszym Powiecie?

[17] Mieszkańcy chcą utworzyć nową gminę, radni nie zgodzili się na referendum.

[18] Świerklany i Jankowice jednak osobno?

[19] Separacja Jankowic i Świerklan?. [dostęp 2012-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-09)].

[20] Utworzenie suwerennej Gminy GRABÓWKA.

[21] Radni nie zgodzili się na referendum w sprawie podziału gminy.

[22] Supraśl chce zablokować secesję Grabówki.

[23] Do sądu o referendum.

[24] Ponad 1,6 tys. podpisów za referendum w sprawie utworzenia nowej gminy trafiło na biurko burmistrza Supraśla.

[25] Mieszkańcy okolic Łagiewnik zbierają podpisy.

[26] Mieszkańcy okolic Łagiewnik zebrali 300 podpisów pod wnioskiem o utworzenie nowej gminy.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

PROFILPELAJAR.COM

Gmina (Polska)

Regulacje prawne

Organy gminy

Zadania gminy

Zadania własne

Zadania zlecone

Lista gmin

Statystyki

Powierzchnia

Liczba mieszkańców

Próby secesji

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Delta (lettera)

Chikorita

Humankind (permainan video)

Trikomsel Oke

FCI Levadia Tallinn

Manifesto (stampato)

Project 985

Alonso de Cárdenas

Topografia

Нижний Чир

哥伦布 (密西西比州)

Indo-Aryan peoples

Colt Armory

Nobody's Perfect (British TV series)

NetBIOS

Desert Eagle

2024 Taiwanese legislative election

Taiwan Jones

Kiel

Max Niederlag