Gmina

Gmina (z niem. Gemeinde) – jednostka podziału administracyjnego[1].

Stanowi wspólnotę samorządową (mieszkańcy gminy) oraz odpowiednie terytorium, tj. obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, jak również więzi społeczne i gospodarcze zapewniające zdolność wykonywania zadań publicznych[2].

Organizacja prawna i pozycja ustrojowa gminy różnią się w poszczególnych państwach i są zwykle określane ustawowo.

Samorząd terytorialny

Polska dzieli się na 2477 gmin, będących podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Jednostkami wyższymi są powiat i województwo

Najczęściej gminy są podstawową, najczęściej najniższą, jednostką samorządu terytorialnego, wyposażoną w określone prawem kompetencje ogólne, dotyczące spraw ludności na określonym terytorium. Jej przedstawiciele wybierani są spośród lokalnej społeczności. Obszar i społeczność gminy połączone są więzami gospodarczymi, kulturalnymi i komunikacyjnymi[3].

Można wyróżnić trzy zasadnicze modele ustrojowe gmin[3]:

  • Monistyczny – wybierana przez mieszkańców rada jest jedynym organem gminy, o uprawnieniach zarówno uchwałodawczych, jak i wykonawczych. Działalność administracyjna jest prowadzona zwykle przez wyspecjalizowane jednostki (bez statusu organu), kontrolowane bezpośrednio przez radę. Model występuje w krajach anglosaskich.
  • Dualistyczny – obok wybieranej przez mieszkańców rady mającej uprawnienia uchwałodawcze istnieje organ wykonawczy, często jednoosobowy (burmistrz, mer) i również często pochodzący z wyboru. Model występuje w niektórych stanach USA, Francji i niektórych landach Niemiec.
  • Trialistyczny – w gminie istnieją trzy zasadnicze organy, o kompetencjach różnych w poszczególnych krajach. Z bezpośredniego wyboru pochodzi rada, która wybiera zarząd (magistrat) – o uprawnieniach wykonawczych lub uchwałodawczych (druga izba gminy). Zarząd wybiera jednoosobowy organ do prowadzenia bieżącej administracji. Model występuje w niektórych landach Niemiec.

Jednostki podziału administracyjnego

W państwach federalnych (np. Niemcy) poszczególne kraje mogą mieć odmienne zasady podziału administracyjnego i tym samym odmienne rozmiary i kompetencje gmin.

Przykłady gmin jako jednostki podziału administracyjnego w wybranych państwach:

Inne rodzaje gmin

W niektórych krajach gminami nazywa się również pewne podstawowe jednostki administracyjne, powołane do zarządzania ściśle określonym zakresem spraw, np. gminy szkolne w Stanach Zjednoczonych czy Szwajcarii[3].

Gmina to również termin odnoszący się do wspólnoty grupy wyznaniowej[1], np. gmina chrześcijańska, zbór czy (w judaizmie) kahał.

Przypisy

  1. ↑ a b Anna Runge, Jerzy Runge, Słownik pojęć z geografii społeczno-ekonomicznej, Videograf Edukacja, 2008, s. 108–109, ISBN 978-83-60763-48-3.
  2. ↑ Gmina, [w:] Pojęcia stosowane w statystyce publicznej [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2021-08-11].
  3. ↑ a b c Banaszak 2012 ↓, s. 420–421.

Bibliografia

  • Bogusław Banaszak, Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych, Wolters Kluwer, 2012.