Emil Maria Żychiewicz pseud. „Teczek” (ur. 5 listopada 1914 we Lwowie, zm. 16 grudnia 2002 w Rybniku) – polski żeglarz, jachtowy kpt. ż.w., dowódca s/y Witeź II w czasie rejsów na Wyspy Owcze (1958) i na Islandię (1959), członek honorowy Jacht Klubu AZS w Szczecinie.

Emil Żychiewicz urodził się w 1914 roku we Lwowie. Ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytecie im. Jana Kazimierza, a następnie – do wybuchu II wojny światowej – studiował ekonomię w Szwajcarii. W czasie wojny był żołnierzem lwowskiego Kedywu. Po zakończeniu wojny został repatriowany do Wrocławia (zob. wysiedlenie Polaków ze Lwowa). Brał udział w reaktywacji Wydawnictwa Kartograficznego „Książnica-Atlas”. W tym wydawnictwie pracował do jego nacjonalizacji w roku 1950^[1]. Od roku 1953 mieszkał w Warszawie. Pracował w PAX, Instytucie Wydawniczym PAX i w Veritas^[1][2]. Brat Antoniego Żychiewicza.

Należał do AZM Lwów^[3] (do roku 1939), a po wojnie do AZM Wrocław. Żeglował też w JK AZS Szczecin i był instruktorem żeglarstwa w COŻ Trzebież^[4] oraz członkiem komisji egzaminacyjnych na stopnie żeglarskie^[1]. Był jednym z egzaminatorów Ludomira Mączki, zdobywającego stopień żeglarza, który po latach wspominał^[5]:

W roku 1956 E. Żychiewicz brał udział w regatach dokoła Rugii jako kapitan s/y Swantewit^[6], zdobywając I miejsce^[1].

Polinezja Północy

W tym samym czasie należał do grona szczecińskich żeglarzy, którzy rozpoczynali odkrywanie „Polinezji Północy” (pojęcie wymyślone prawdopodobnie przez Ludomira Mączkę w roku 1956). Do „Polinezji Północy” były zaliczane: Zatoka Botnicka, Szetlandy, Wyspy Owcze, Orkady, Islandia, Grenlandia, Jan Mayen, Spitsbergen, Północna Norwegia. Kpt. Emil „Teczek” Żychiewicz był kapitanem w czasie dwóch historycznych pierwszych rejsów w ten rejon na „Witeziu II”, jachcie bez silnika, echosondy, radia (poza „Szarotką”) i radaru^[7][8]. W pierwszy rejs na Islandię wypłynięto w sierpniu 1958 roku (załoga: kpt. L. Mączka – drugi kapitan jachtowy na jednostce, A. Rześniowiecki, M. Jaworska, M. Domagała). W pobliżu Wysp Owczych zabrakło wody, a pogoda bardzo się popsuła. L. Mączka wspominał^[8][9]:

Obaj kapitanowie byli jednomyślni – należy wracać.

W następnym rejsie załogę stanowili: Ludomir Mączka, Maria Gerlach i Stanisław Tomaszewski. Wyprawę rozpoczęto wcześniej (12 maja 1959) i zdecydowano się płynąć bez zawijania do portów. Silny sztorm w pobliżu Wysp Westmannaeyjar, gdy widoczny już był Vatnajökull, utrudnił osiągnięcie celu. Po sztormie udało się ustalić położenie jachtu (na podstawie pomiarów wysokości ledwo widocznego słońca, wykonanych przez Mączkę z użyciem sekstantu) i w gęstej mgle dotrzeć do celu^[10][8].

Do portu w Reykjaviku weszli 5 czerwca, po raz pierwszy donosząc polską banderę sportową do stolicy Islandii. Załoga była podziwiana przez znających żeglarstwo tubylców i serdecznie goszczona przez kilka dni^[8].

Przystań JK AZS Szczecin

„Polinezja Północy”

Położenie Wysp Owczych

W drodze powrotnej jacht ponownie walczył z silnym sztormem (wiatr do 10 B; z relacji Mączki: „fale były jak kamienice”, „jak wtedy to przetrwaliśmy, nie wiem do dziś”)^[8]. Rejs zakończono 12 lipca po dwóch miesiącach (1230 godzinach) żeglugi i po pokonaniu 3767 mil morskich kapitan Emil Żychiewicz wskazał dodatkowy sukces^[8][10][9]:

Emil Żychiewicz otrzymał tytuł członka honorowego Jacht Klubu AZS w Szczecinie^[11]. Jest wielokrotnie wspominany przez przedstawicieli szczecińskiego środowiska żeglarskiego^[12][13], którzy troszczą się o zachowanie pamięci o tych czasach, „kiedy jachty były z drewna a ludzie ze stali” (tytuł piątej części cyklu Zbigniewa Klimczaka „80 lat historii polskiego żeglarstwa”^[10][a].

W roku 2009 odbyła się – zorganizowana z inicjatywy Piotra Owczarskiego (dyrektora Technikum Morskiego w Szczecinie) – wyprawa „Islandia 2009”. Młodzież szczecińskiego jacht klubu AZS pokonała trasę rejsu „Witezia II” na jachcie s/y Stary (trasę podzielono na etapy; między etapami załogę wymiano). Kadrę rejsu stanowili: Maciej Krzeptowski (kapitan), Grzegorz Węgrzyn (I oficer), Cezary Pawłowski (II oficer), Kazimierz Sawczuk (II oficer), Piotr Owczarski (koordynator wyprawy) i Anna Kubik (współorganizatorka wyprawy)^[14][9][15].

Załoga „Starego” zawiozła do Reykjaviku pamiątkową tablicę (projekt – Zdzisław Sobierajski, odlew – Zbigniew Olejnik), którą uroczyście zamontowano w tamtejszym muzeum morskim. Tekst, ułożony przez żeglarzy ze Szczecina, brzmi^[16]:

Na tablicy umieszczono też informację o rejsie „Witezia II” w języku islandzkim i angielskim.

Przebieg rejsu „Islandia 2009” zaprezentowano w Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie na wystawie, której celem było m.in. uczczenie 65-lecia polskiego żeglarstwa w Szczecinie i na Pomorzu Zachodnim oraz 50 rocznicy rejsu „Witezia II”^[17].