Wojna w Saharze Zachodniej

zimna wojna
Czas	1975–1991
Miejsce	Sahara Zachodnia, północna Mauretania, Maroko
Przyczyna	okupacja Sahary Zachodniej przez siły marokańskie
Wynik	nierozstrzygnięta, okupacja Sahary Zachodniej przez Maroko
Strony konfliktu
Ludowy Front Wyzwolenia As-Sakijja al-Hamra i Rio de Oro  Algieria (1976, następnie wsparcie niemilitarne) Wsparcie:  Libia  Korea Północna  Maroko  Francja (1976, następnie wsparcie niemilitarne) Mauretania (1975–1979) Wsparcie:  Arabia Saudyjska  Stany Zjednoczone
Dowódcy
Muhammad Abd al-Aziz Al-Wali Mustafa as-Sajjid † Ibrahim Ghali Lahbib Ayoub Mohamed Lamine Uld Bujari Mohamed Ali El Admi Huari Bumedien Lounes Arib Hassan II Ahmed Dlimi Abdelaziz Bennani Mohamed Abrouk Housni Benslimane Hammou Arzaz Muchtar wuld Dadda Mustafa Ould Salek Muhammad Chuna uld Hajdalla Maawija uld Sid’Ahmad Taja Mohamed Ould Bah Ould Abdelkader Valéry Giscard d’Estaing Michel Claude Forget
brak współrzędnych

Wojna w Saharze Zachodniej – wojna między niepodległościową organizacją Ludowy Front Wyzwolenia As-Sakijja al-Hamra i Rio de Oro reprezentującą interesy Sahary Zachodniej a wojskami marokańskimi, a wcześniej również francuskimi i mauretańskimi. Do wybuchu wojny doszło na skutek wycofania się Hiszpanów z terytoriów tzw. Sahary Hiszpańskiej.

 Osobny artykuł: wojna o Ifni.

Sahara Zachodnia pierwotnie była kolonią hiszpańską zwaną Saharą Hiszpańską. Maroko już w latach 50. próbowało zbrojnie opanować region angażując się w wojnę o Ifni, próba spotkała się jednak ze znacznym oporem hiszpańskich wojsk kolonialnych wspartych również przez oddziały Francji na skutek czego wojska marokańskie zostały zmuszone do odwrotu. W następnych latach ludność Sahrawi (mieszkańcy Sahary Zachodniej) próbowała zorganizować ruch niepodległościowy, który byłby w stanie oderwać kraj od Hiszpanii. W 1966 powstał Ruch Wyzwolenia dążący do utworzenia niepodległego państwa zachodniosaharyjskiego. Kulminacyjnym działaniem niepodległościowców była nieudana intifada Zemla z 1970, w której Sahrawi starli się z oddziałami hiszpańskimi^[1]. W 1973 Sahrawi podjęli kolejną próbę organizacji i utworzyli niepodległościowy Front Polisario (właściwie Ludowy Front Wyzwolenia As-Sakijja al-Hamra i Rio de Oro), który podjął się zbrojnych działań wymierzonych w administracje kolonialną^[2]. Dwa lata później schorowany dyktator Hiszpanii Francisco Franco zgodził się na wycofanie z kraju i zorganizowanie referendum niepodległościowego.

 Osobny artykuł: Zielony Marsz.

Marokański król Hasan II wykorzystał moment słabości Hiszpanii i zmobilizował 300 tys. cywilów, którzy przekroczyli zieloną granicę z Saharą Hiszpańską w geście poparcia dla zgłaszanych przez Maroko roszczeń do tego terytorium. Hiszpanie, postawieni przed perspektywą wojny z Marokiem, wycofali się z planów przeprowadzenia referendum i zrzekli się praw do kolonii. W rezultacie Sahara Hiszpańska została podzielona na dwie części – północną pod kontrolą marokańską i południową, którą zajęła Mauretania^[3]. Front Polisario nie uznał zajęcia kraju i rozpoczął zbrojną kampanię wojskową przeciw okupantom. W 1976 działacze Frontu Polisario na kontrolowanych przez siebie terenach ogłosili niepodległość kraju pod nazwą Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna, w odpowiedzi Marokańczycy kontynuowali kampanię przeciwko siłom Frontu a ponadto rozpoczęli bombardowania obiektów cywilnych za pomocą napalmu w których zginęły tysiące Saharyjczyków^[4][5]. W zbrojną kampanię przeciwko Polisario wdał się prezydent Mauretanii Muchtar wuld Dadda^[6] oraz Francja, która w latach 1977–1978 prowadziła operację Lamantin skierowaną przeciw partyzantom^[7][8]. Front Polisario został wsparty przez skonfliktowaną z Marokiem Algierię oraz Libię. Wojska algierskie w 1976 stoczyły z wojskiem marokańskim bitwę o Amgalę w której udział wzięło 400 algierskich żołnierzy^[9][10].

W 1979 po wojskowym puczu z wojny wycofała się Mauretania^[11]. Prezydent Muhammad Chuna uld Hajdalla wycofał wojska z południowego Rio de Oro i uznał Polisario za reprezentanta ludności Sahrawi, co doprowadziło do zaognienia stosunków z Marokiem. W 1984 rząd Hajdalli oficjalnie uznał niepodległość Sahary Zachodniej^[12]. W latach 80. wsparcie finansowe i techniczne dla osamotnionego w walce Maroka płynęło z Arabii Saudyjskiej, Stanów Zjednoczonych i Francji^[13].

 Osobny artykuł: MINURSO.

Do końca lat 80. Front Polisario zdołał wyprzeć Marokańczyków na wybrzeża Oceanu Atlantyckiego i opanować około 15% terytorium Sahary Zachodniej. Walki stanęły w miejscu na skutek czasowej normalizacji relacji algiersko-marokańskich na skutek czego Front Polisario stracił dostawcę broni, jakim był algierski rząd. We wrześniu 1991 wojnę zakończył rozejm między Frontem Polisario a rządem Maroka. Obecnie trwa zawieszenie broni, jednak żadna ze stron konfliktu nie odstępuje od swoich roszczeń^[14]. Według różnych źródeł w wojnie zginęło od 10 do 20 tysięcy osób^[15]. Od 1991 celem stabilizacji Sahary Zachodniej i doprowadzenia do referendum działa MINURSO stanowiąca misję pokojową ONZ. Decyzja o jej powołaniu do życia została zawarta w rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 690^[16].

Złamaniem zawieszenia broni jest trwający od 2020 roku konflikt o Al-Karkarat, będący konfliktem o niskiej intensywności^[17].