Demonstracja Frontu Polisario w Madrycie, która miała miejsce 11 listopada 2006 roku
Front Polisario (hiszp.Frente POLISARIO = Frente Popular para la Liberación de Saguia el Hamra y Río de Oro, arab.الجبهة الشعبية لتحرير الساقية الحمراء ووادي الذهب = Al-Dżabha asz-Szabija li-tahrir as-Sakija al-Hamra wa-Wadi az-Zahab, pol.Ludowy Front Wyzwolenia Sakiji al-Hamry i Río de Oro) – wojskowa i polityczna organizacja niepodległościowa w Saharze Zachodniej[1].
Front Polisario został założony 10 maja 1973 na terenie Algierii (od której zyskał wsparcie szkoleniowe i zaopatrzeniowe)[1][2]. Założycielem i pierwszym liderem organizacji był Mahfud Ali Bajba[3]. Od chwili powstania Front prowadził zbrojną walkę wyzwoleńczą przeciw trwającej do 1975 roku kolonizacji hiszpańskiej. Po 1976 roku Front rozpoczął kampanię rebeliancką przeciwko Mauretanii i Maroku (które zajęły Saharę Zachodnią po wycofaniu się Hiszpanii na skutek tzw. zielonego marszu)[1].
W 1976 roku działacze Frontu Polisario na kontrolowanych przez siebie terenach ogłosili niepodległość kraju pod nazwą Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna[2]. Pierwszym przewodniczącym Rady Rewolucyjnej stojącej na czele państwa był Al-Wali Mustafa as-Sajjid. Po jego śmierci na czele państwa (od 1982 jako prezydent) stanął nowo wybrany lider Frontu Muhammad Abd al-Aziz[1], który przyjął równocześnie stanowisko przewodniczącego Rady Rewolucyjnej[3]. W odpowiedzi na proklamację niepodległości Marokańczycy rozpoczęli bombardowania obiektów cywilnych za pomocą napalmu, w których zginęło tysiące Saharyjczyków[4][5]. Do marokańskiej kampanii przyłączył się prezydent Mauretanii Muchtar wuld Dadda[6] oraz Francja, która w latach 1977–1978 prowadziła Operację Lamantin skierowaną przeciw partyzantom[7][8]. Front Polisario w dalszej mierze popierany był przez skonfliktowaną z Marokiem Algierię (która w 1976 roku zbrojnie starła się z wojskami marokańskimi) oraz Libię prowadzącą (w pierwszych latach działania grupy) zaopatrywanie partyzantów w broń[9][10][11].
W 1979 roku doszło do zawarcia układu pokojowego pomiędzy Frontem a Mauretanią (W 1984 rząd Mauretanii oficjalnie uznał niepodległość Sahary Zachodniej[12]). Zbrojne walki z Marokiem nieprzerwanie trwały, a do końca lat 80. Front Polisario zdołał wyprzeć Marokańczyków na wybrzeża Oceanu Atlantyckiego i opanować około 15% terytorium Sahary Zachodniej. Walki stanęły w miejscu na skutek czasowej normalizacji relacji algiersko-marokańskich, kiedy to Front stracił źródło broni, jakim był rząd Algierii[13].
W 1991 roku pod auspicjami ONZ Front Polisario i Maroko ogłosiły zawieszenie broni[3]. Zgodnie z porozumieniem o zawieszeniu broni z 1991 roku w Saharze Zachodniej ma się odbyć referendum niepodległościowe. Mimo trwających przygotowań wciąż jednak nie wyznaczono jego dokładnej daty. Sahara Zachodnia podzielona jest murem granicznym na dwie części: zachodnią – kontrolowaną przez Maroko oraz wschodnią (około 1/3 terytorium) – pozostającą w rękach Frontu Polisario, na której obszarze funkcjonuje Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna[2][11]. Obecnie kontrolowany przez Front rząd Sahary Zachodniej znajduje się na uchodźstwie w mieście Tinduf w sąsiedniej Algierii[11].
Ugrupowanie od chwili założenia miało charakter lewicowy, świecki i nacjonalistyczny. Do przełomu lat 80. i 90. lewicowość Frontu przybierała skrajny (lecz nie marksistowski) charakter. Z czasem Front odrzucił postulaty budowy społeczeństwa bezklasowego i zaakceptował wolny rynek[15][11]. Wraz z ideologiczną odwilżą pod koniec lat 80. ruch coraz częściej określał się jako nieideologiczny i niezaangażowany[16].
↑Thompson, Virginia and Adloff, Richard (1980), The Western Saharans. Background to Conflict, Barnes & Noble Books (ISBN 0-389-20148-0).
↑Hodges, Tony (1983), Western Sahara: The Roots of a Desert War, Lawrence Hill Books (ISBN 0-88208-152-7).
↑Thompson, Virginia McLean; Thompson, Virginia; Adloff, Richard (1980). The Western Saharans: Background to Conflict. s. 176, Croom Helm. ISBN 978-0-389-20148-9.
↑Barbier, Maurice (2003). Le conflit du Sahara occidental: Réédition d’un livre paru en 1982. Harmattan. ISBN 978-2-296-27877-6.
