Wojna szwedzko-rosyjska

Teatr działań wojennych
Czas	1741–1743
Miejsce	Finlandia
Terytorium	Szwecja
Wynik	zwycięstwo Rosji, traktat w Åbo
Strony konfliktu
Rosja Szwecja
Dowódcy
Piotr Lacy Charles Emil Lewenhaupt
Siły
26 000 żołnierzy 20 000 żołnierzy
Straty
10 500 zabitych 7000 zabitych
brak współrzędnych

Wojna szwedzko-rosyjska (1741–1743), zwana też wojną kapeluszy – jeden z epizodów wojny o sukcesję austriacką (1740–1748).

Po klęsce Szwecji w wojnie północnej (1700–1721), rządzące w kraju stronnictwo kapeluszy podjęło próbę odzyskania terytoriów utraconych na rzecz Rosji. Działania te inspirowane były przez Francję, zainteresowaną odciągnięciem wojsk rosyjskich z frontu niemieckiego, gdzie udzielały one wydatnego wsparcia wojskom austriackim Marii Teresy.

17 czerwca 1739 w okolicy obecnego Nowogrodu Bobrzańskiego^[1] dwóch rosyjskich oficerów, kapitan Kütler i porucznik Lewitzki, na zlecenie marszałka Burkharda Christopha Münnicha schwytali, a następnie zabili szwedzkiego dyplomatę Malcolma Sinclaira, który negocjował zawarcie sojuszu z Imperium Osmańskim przeciwko Rosji. Śmierć Sinclaira spowodowała wzrost nienawiści Szwedów przeciwko Rosji.

8 sierpnia 1741 Szwedzi wypowiedzieli Rosjanom wojnę, wystawiając armię stosunkowo nieliczną (20 000 żołnierzy), lecz pozornie dostateczną wobec rosyjskiego zaangażowania na innych teatrach wojny sukcesyjnej. 3 września 1741 r. w Lappeenranta (Finlandia) doszło do bitwy, w której Szwedzi doznali porażki.

25 listopada 1741 doszło w Rosji do zamachu stanu i zmiany władzy, którą przejęła Elżbieta Piotrowna. Mimo niedawnego rosyjskiego zwycięstwa, dla wzmocnienia swojej pozycji wewnętrznej była ona skłonna do zawarcia kompromisowego pokoju ze Szwedami, jednak ich żądania były zbyt wygórowane.

W reakcji na to wojska rosyjskie pod dowództwem generała Petera von Lacy (1678–1751) w następnym roku wkroczyły do południowej Finlandii i zdobyły bez większego oporu miejscowości Hamina, Porvoo i Hämeenlinna. W sierpniu 1742 udało się Lacy’emu otoczyć w rejonie Helsinek 17-tysięczną armię szwedzką, która wkrótce potem skapitulowała.

W kolejnym roku doszło w Szwecji do buntu chłopów dalekarlijskich, a wojska rosyjskie zajęły Turku (Åbo). W tej sytuacji rząd szwedzki zdecydował się na zawarcie porozumienia pokojowego. 7 sierpnia 1743 w Turku obie strony podpisały traktat pokojowy, na mocy którego Rosjanie uzyskali terytoria na południu Finlandii (Karelia) z twierdzą Olofsborg i miastami Villmanstrand i Fredrikshamn. Cesarzowa Elżbieta wymogła także uznanie przez Riksdag szwedzkim następcą tronu księcia Adolfa Fryderyka ks. Holstein-Gottorp (1710–1771), krewnego późniejszego cara Piotra III, co miało Rosji umożliwić wywieranie wpływu na politykę tego państwa. Zgodnie z rosyjskimi warunkami zmiany panującego dokonano w 1751 roku.

• wojna rosyjsko-szwedzka

• В.В. Похлёбкин: Внешняя политика Руси, России и СССР за 1000 лет в именах, датах, фактах. Международные отношения, 1995, s. 238. (ros.).
• Н. Шпилевская: Описание войны между Россией и Швецией в Финляндии в 1741, 1742 и 1743 гг. Petersburg: 1859. (ros.). Brak numerów stron w książce