Konferencja teherańska

Wielka trójka, od lewej: Stalin, Roosevelt, Churchill
Data	28 listopada – 1 grudnia 1943
Miejsce	Teheran, Iran
Wynik	zobowiązanie się zachodnich aliantów do utworzenia drugiego frontu w Europie
Przyczyna	działania wojenne II wojny światowej
Strony rozmów  Wielka Brytania  Stany Zjednoczone  ZSRR Przywódcy Winston Churchill, Franklin Roosevelt Józef Stalin
Multimedia w Wikimedia Commons

Konferencja teherańska – spotkanie przywódców koalicji antyhitlerowskiej (tzw. wielkiej trójki): prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i przywódcy ZSRR Józefa Stalina w Teheranie w dniach 28 listopada – 1 grudnia 1943 roku^[1][2].

Była to pierwsza z trzech – poświęconych walce z hitlerowską III Rzeszą – konferencji wielkiej trójki. Po niej odbyły się jeszcze dwie: konferencja jałtańska (luty 1945) oraz konferencja poczdamska (lipiec-sierpień 1945).

• USA i Wielka Brytania zobowiązały się do:
  • utworzenia drugiego frontu we Francji, w maju 1944 roku.
  • udzielenia pomocy oddziałom Tity w Jugosławii, przy jednoczesnym wycofaniu poparcia dla czetników i rezygnacji z inwazji na Bałkanach (poza Grecją przydzieloną do brytyjskiej strefy operacyjnej).
• Ustalono nową granicę wschodnią Polski i ZSRR na tak zwanej linii Curzona.
• Rozmawiano także o utworzeniu Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz o Europejskiej Komisji Doradczej, która miała zadecydować o powojennych losach Niemiec; Stalin zażądał dodatkowo wydzielenia sowieckiej strefy wpływów w Europie wschodniej i krajach nadbałtyckich.
• Ustalono ponadto, że żadna ze stron nie zawrze separatystycznego pokoju z Niemcami, dążąc do bezwarunkowej kapitulacji i likwidacji III Rzeszy.
• Dokonano podziału krajów Europy na alianckie strefy operacyjne – na mocy międzyalianckich uzgodnień Polska znalazła się w strefie operacyjnej Armii Czerwonej.
• Ustalono, iż Niemcy zostaną podzielone na strefy okupacyjne, zaś radziecka strefa okupacyjna Niemiec przylegać będzie do Polski, przez którą przebiegały linie komunikacyjne do tej strefy, co de facto przesądzało losy Polski. Ze względu na odbywające się jesienią 1944 roku w USA wybory prezydenckie, na prośbę prezydenta Roosevelta liczącego na głosy Polonii amerykańskiej utajniono postanowienia wielkiej trójki w kwestii polskiej.

Konferencją analogiczną do spotkań wielkiej trójki, ale dotyczącą Dalekiego Wschodu była konferencja kairska w dniach 22-26 listopada 1943 roku.

• Konferencja moskiewska (1943)

• Foreign Relation of the United States. Diplomatic papers. The Conferences at Cairo and Tehran, 1943 U.S. Government Printing Office, Washington 1961 – oficjalny zbiór dokumentów wydany przez Departament Stanu USA
• Władysław Anders: Bez ostatniego rozdziału: Wspomnienia z lat 1939-1946. Londyn: Gryf Publishers Ltd., 1959. Brak numerów stron w książce
• Jonathan Walker: Polska osamotniona: Dlaczego Wielka Brytania zdradziła swojego najwierniejszego sojusznika?. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2010. ISBN 978-83-240-1301-2. Brak numerów stron w książce
• Konferencja teherańska
• Polityczne aspekty II wojny światowej