Kolumbijska wojna domowa – konflikt wewnętrzny toczący się w Kolumbii w latach 1964–2016. Rozgrywał się pomiędzy rządem wspieranym przez AUC a lewicowymi rebeliantami z FARC i innych formacji.
Przebieg konfliktu
Konflikt z FARC
Rewolucyjne Siły Zbrojne Kolumbii (FARC) powstały w 1964 roku jako zbrojne ramię Kolumbijskiej Partii Komunistycznej[1]. Początkiem działalności formacji była organizacja chłopskiej samoobrony w zbuntowanej Marquetalii. Komunistom i zbuntowanym chłopom udało odeprzeć się oddziały kolumbijskiej armii[2][3]. Pierwszym dowódcą FARC został Manuel Marulanda ukrywający się pod pseudonimem „Tirofijo“[4]. W pierwszych latach działalności pieniądze na cele militarne i socjalne FARC zdobywał poprzez porwania dla okupu (głównie polityków i miejscowych elit)[5]. Pod koniec lat 70. partyzanci rozpoczęli proceder handlu kokainą. Pieniądze z handlu narkotykami ułatwiły rozrost grupy w latach 80[5].
W 1982 roku grupa podjęła się pierwszych rozmów pokojowych z rządem[5]. W maju 1984 roku ogłoszono dwustronne zawieszenie broni, które obowiązywało do 1987 roku[5].
Partyzanci FARC w 1999 rokuŻołnierz kolumbijskiej piechoty morskiej patroluje rzeczny szlak narkotykowy w 2009 roku
W 1985 roku FARC współtworzył lewicową partię Unia Patriotyczna[5]. W wyborach z 1986 roku członkowie partii zdobyli 350 miejsc w samorządach, 9 w niższej izbie parlamentu i 6 w senacie[5]. Sukces partii przyczynił się do rozpoczęcia represji przeciwko jej członkom. W latach 1988–1992 zabitych zostało od czterech do sześciu tysięcy członków i zwolenników partii, w tym dwóch kandydatów na urząd prezydenta. Za zabójstwami stali przedstawiciele rządu oraz członkowie służb paramilitarnych i gangów narkotykowych. Represje uniemożliwiły rozwój partii a wielu jej członków opuściło Kolumbię[5][6].
Proces pokojowy załamał się a FARC powrócił do wcześniej stosowanych metod[5]. U progu XXI wieku ugrupowanie zwiększyło zaangażowanie w handel narkotykami. Rosła także liczba porwań dla okupu. W 1999 roku w Kolumbii odbyły się obywatelskie protesty przeciwko toczącej się wojnie i działalności FARC[5]. W tym samym czasie rozpoczęły się kolejne rozmowy pokojowe między FARC a rządem. W 2002 roku rozmowy pokojowe zakończyły się bez rezultatów[5].
1 marca 2008 roku wojsko przeprowadziło akcje przeciwko partyzantom w pobliżu granicy z Ekwadorem. W ataku zginęło 17 partyzantów, w tym jeden z dowódców FARC, Raúl Reyes. Armia w czasie ofensywy przekroczyła granicę Ekwadoru, co wywołało kryzys dyplomatyczny w Ameryce Łacińskiej[7][8].
26 marca 2008 roku Marulanda zmarł na zawał serca. Nowym przywódcą FARC został Alfonso Cano[9][10][5]. 4 listopada 2011 roku Alfonso Cano zginął w ataku sił rządowych[11]. Po jego śmierci dowodzenie w FARC objął Rodrigo Londoño[5].
Konflikt z ELN
Armia Wyzwolenia Narodowego (ELN) rozpoczęła działalność w 1964 roku[12]. Oddziały ELN operowały początkowo w departamencie Santander. W styczniu 1965 roku partyzanci zdobyli niewielką wioskę Simacota w Santander i oficjalnie ogłosili się Armią Wyzwolenia Narodowego[12]. Rebelianci zostali niemal całkowicie wyniszczeni w następstwie ofensywy rządowej z 1973 roku. W akcji przeciwko rewolucjonistom zginęło 135 z 200 członków[12].
W połowie lat 70. ELN rozpoczął porwania polityków i zamożnych właścicieli ziemskich oraz napady na banki[12]. W latach 90. ELN zaczął pobierać haracze od firm naftowych działających na kontrolowanych przez partyzantkę terenach. W samym tylko 1998 roku ELN zarobił na wymuszeniach 225 milionów dolarów. Na ten okres przypadło zaangażowanie partyzantów w handel narkotykami[12]. Proceder szczególnie rozwinięty był w departamencie Bolívar, gdzie znajdowała się siedziba ELN[12].
W pierwszych latach XXI wieku ELN utraciła większość kontrolowanych obszarów, w tym bazę w Bolívar. Było to efektem działalności sił paramilitarnych AUC[12][13]. W 2001 roku partyzanci rozpoczęli rozmowy pokojowe z rządem. Do ponownych negocjacji przystąpili w 2002, 2004 i 2005 roku. Wszystkie próby zawarcia pokoju nie powiodły się[12]. Od 2009 roku ELN wykazuje oznaki wewnętrznego podziału. Jednostki zaczęły sprzeciwiać się rozkazom dowódców i wchodziły w sojusze z handlarzami narkotyków[12]. W 2012 roku ELN nie zostało włączone do procesu pokojowego między rządem a FARC. W czerwcu 2014 roku ruszyły wstępne rozmowy z rządem, a we wrześniu 2015 roku kolejne rozmowy pokojowe[12].
Konflikt z EPL
Ludowa Armia Wyzwolenia (EPL) sformowana została w 1967 roku. Pełniła rolę skrzydła wojskowego Komunistycznej Partii Kolumbii (Marksistowsko-Leninowskiej)[14]. W latach 60. operowała wyłącznie na obszarach wiejskich, zwłaszcza w departamencie Antioquia. 1 grudnia 1967 roku wywołała powstanie chłopskie w Alto Sinu[14].
W latach 80. zaczęła rozszerzać wpływy na tereny miejskie. Wtedy też rozpoczęła paranie się handlem narkotykami[14]. W 1984 roku EPL uczestniczyła w rozmowach pokojowych z rządem i ogłosiła zawieszenie broni. Pokój został zerwany ze względu na łamanie warunków zawieszenia broni przez obydwie strony. W 1991 roku partyzanci podpisali z rządem rozejm i formalnie dokonali samorozwiązania. Większość członków EPL nie uznała decyzji o samorozwiązaniu i kontynuowała walkę[14].
Bojownicy EPL, którzy zdecydowali się kontynuować walkę, zawarli sojusz z FARC. Celem ich ataków padli zdemobilizowani członkowie EPL, których rebelianci uznali za zdrajców. Na przełomie 1999 i 2000 roku większość przywódców EPL została schwytana lub zabita. Po utracie dowódców, większość partyzantów dołączyło do FARC lub Armii Wyzwolenia Narodowego[14]. W 2014 roku niedobitki formacji zadeklarowały chęć przystąpienia do rozmów pokojowych z rządem[14].
Konflikt z M-19
Ruch 19 Kwietnia (M-19) utworzony został w 1974 roku[15]. Ugrupowanie zostało założone przez grupę aktywistów niezadowolonych z wyniku rzekomo sfałszowanych wyborów z 1970 roku[15] i dysydentów z FARC[15]. Pierwszą akcją ruchu M-19 była kradzież szabli Simóna Bolívara z muzeum. Akcja odbyła się w styczniu 1974 roku[15]. W 1979 roku bojownicy zrobili podkop do arsenału armii wojskowego i wykradli z niego około pięciu tysięcy sztuk broni[16]. W 1980 roku armia kolumbijska aresztowała Jaime Batemana będącego liderem ugrupowania[15]. W 1985 roku guerilla zaatakowała Pałac Sprawiedliwości będący siedzibą kolumbijskiego Sądu Najwyższego[15]. Bojownicy wzięli około 50 zakładników. Służby bezpieczeństwa zdecydowały się na siłowe odbicie budynku. W starciu zginęli wszyscy bojownicy i prawie wszyscy zakładnicy[15].
W 1989 roku rebelianci rozpoczęli rozmowy pokojowe z rządem[15]. W 1990 roku ruch został przekształcony w legalnie działającą partię polityczną[17]. Doszło do tego w następstwie zawarcia z rządem traktatu pokojowego[17].
Zjednoczone Siły Samoobrony Kolumbii (AUC) powstały w 1997 roku. Działalność koalicji została wsparta przez kartele narkotykowe[13]. Oferowały one pomoc AUC w zamian za ochronę przed partyzantami. AUC szybko zyskała rozgłos dzięki brutalnym egzekucjom na osobach sprzyjających rebeliantom[13]. W ciągu dwóch pierwszych lat działania ofiarą AUC padło 19 tysięcy podejrzanych o sympatyzowanie z lewicowymi guerillami[13]. Ataki AUC często nastawione były na zerwanie rozmów pokojowych między rządem a partyzantką. W 2000 roku prawicowi bojownicy zaatakowali i zajęli część terenów należących do Armii Wyzwolenia Narodowego[13]. Ataki AUC na początku XXI wieku odbywały się za cichym przyzwoleniem rządu[13]. Ponadto ugrupowanie zaangażowało się w handel narkotykami. W 2001 roku 70% budżetu AUC pochodziło z handlu kokainą[13].
W 2004 roku liczne morderstwa popełniane przez AUC skłoniły Stany Zjednoczone do wywarcia presji na rząd Kolumbii, aby, ten podjął działania zmierzające do likwidacji AUC[13]. W 2005 roku AUC rozpoczął rozmowy pokojowe z rządem. Zakończyły się one w 2006 roku demobilizacją formacji[13]. Pomimo demobilizacji w kolejnych latach pojawiały się informacje o militarnej działalności byłych członków AUC[13].
Udane rozmowy pokojowe z FARC rozpoczął prezydent Juan Manuel Santos. Do pierwszych negocjacji doszło w 2012 roku[5] w Oslo, a następnie kontynuowane były w Hawanie[3]. Rebelianci ogłosili z tej okazji uwolnienie przetrzymywanych zakładników i zakończenie procederu porwań[3]. W połowie listopada 2014 roku rząd zawiesił rozmowy. Spowodowane to było uprowadzeniem przez rebeliantów oficera wojsk rządowych. Rozmowy zostały wznowione dwa tygodnie później, gdy FARC zwolniło zakładnika[3]. 20 grudnia 2014 roku FARC ogłosiło jednostronne zawieszenie broni. W połowie stycznia 2015 roku rząd rozpoczął negocjacje odnośnie do dwustronnego zawieszenia broni. W marcu Santos nakazał wstrzymanie ataków lotniczych na obozy FARC[3]. W kwietniu 2015 roku partyzanci zaatakowali i zabili 11 żołnierzy. Zdaniem FARC była to reakcja na wcześniejsze prowokacyjne działania rządu. W odwecie Santos ponownie zgodził się na naloty na pozycje FARC. 21 maja w skoordynowanym ataku powietrznych i lądowych sił rządowych zginęło 26 partyzantów. FARC wycofało się z zawieszenia broni kontynuując przy tym rozmowy z rządem[3].
20 lipca 2015 roku FARC ponownie ogłosił jednostronne zawieszenie broni. Rząd w zamian obiecał ograniczenie akcji przeciwko grupie i wstrzymanie antypartyzanckich działań lotniczych[3]. 23 czerwca 2016 roku Londoño i Santos podpisali dwustronne zawieszenie broni[3]. Porozumienie podpisano w obecności sekretarza generalnego ONZBan Ki-Moona oraz prezydentów Kuby, Chile i Wenezueli[3]. 26 września 2016 roku Londoño i Santos podpisali w Hawanie układ kończący wojnę[3][22]. 2 października traktat pokojowy został poddany głosowaniu w powszechnym referendum. 50,21% głosujących opowiedziało się przeciwko niemu, a za nim 49,78% głosujących[3]. Taki wynik głosowania był efektem przekonania części obywateli o zbytnim pobłażaniu dla FARC[3]. Pomimo fiaska układu pokojowego obie strony ogłosiły kontynuację zawieszenia broni i dalsze negocjacje[3]. W tym samym miesiącu Juan Manuel Santos, otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za wysiłki na rzecz zakończenia konfliktu[23]. Pod koniec listopada 2016 roku zmodyfikowany traktat pokojowy został ratyfikowany przez Izbę Reprezentantów i Senat[3].
Na początku 2017 roku rebelianci rozpoczęli demobilizację i przekazanie broni przedstawicielom ONZ. Ostatnie sztuki broni FARC złożył na ręce delegatom ONZ w dniu 15 sierpnia 2017 roku[3]. Rząd ogłosił ten dzień datą zakończenia konfliktu[3]. Byli rebelianci zapowiedzieli przekształcenie ruchu w partię polityczną[3]. Na pierwszym legalnym zjeździe FARC we wrześniu 2017 roku proklamowano utworzenie partii Rewolucyjna Alternatywna Siła Ludowa[24][25].
Wsparcie zagraniczne dla stron konfliktu
Sekretarz Stanu USA Colin Powell wizytuje wojska kolumbijskie w 2003 roku
W 2000 roku Stany Zjednoczone zainicjowały Plan Kolumbia. W jego ramach rząd kolumbijski otrzymał pomoc wojskową i finansową mającą służyć walce z rebeliantami i handlem narkotykami[5].
W czasie zimnej wojny rebelianci z FARC, ELN i Ruchu 19 Kwietnia otrzymywali wsparcie finansowe od kubańskiego rządu. Niektórzy spośród partyzantów przeszli na Kubie przeszkolenie wojskowe[5][12][15].
Według CIA niektórzy przywódcy FARC mogli przejść szkolenia w ZSRR[26].
Z sympatią o FARC wypowiadała się administracja prezydenta Wenezueli Hugo Cháveza. Według rządu Kolumbii Wenezuela miała rzekomo przekazać partyzantom 300 milionów dolarów oraz sprzedawać im broń[5][7]. Rząd Kolumbii o sprzyjanie FARC oskarżył również administrację prezydenta Rafaela Correa z Ekwadoru. Correa miał rzekomo zezwolić rebeliantom na tworzenie obozów na terenach Ekwadoru sąsiadujących z Kolumbią oraz legitymizować ich działalność na arenie międzynarodowej[7].
Prezydent Juan Manuel Santos w 2011 roku oskarżył dyktatora LibiiMu'ammara al-Kaddafiego o to, że w przeszłości dotował rebeliantów z FARC i ELN. Według źródeł kolumbijskiego rządu przywódca FARC Raul Reyes miał kilkukrotnie odwiedzać Libię i prosić tamtejszy rząd o pożyczkę w wysokości 100 milionów dolarów[28].
.jpg)
_insurgents.GIF)
.jpg)
