Wojna domowa w Libanie

konflikt izraelsko-arabski
Plac Męczenników w Bejrucie, 1982
Czas	13 kwietnia 1975 – 13 października 1990
Miejsce	Liban
Wynik	porozumienie z Taif
Strony konfliktu
Front Libański: Falanga Libańska Siły Libańskie Brygada Marada (do 1978) Narodowa Partia Liberalna – Tygrysy (do 1980) Grupa Marouna Khoury’ego Al-Tanzim Strażnicy Cedrów Armia Wolnego Libanu (do 1977) Armia Południowego Libanu (do 1976)  Izrael (do 1978) Libański Ruch Narodowy: Ruch Niezależnych Naserystów Socjalistyczna Partia Postępu Libańska Partia Komunistyczna Syryjska Partia Socjal-Nacjonalistyczna Organizacja Wyzwolenia Palestyny (1975–1983) al-Fatah Front Wyzwolenia Palestyny Demokratyczny Front Wyzwolenia Palestyny Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny ASALA Hezbollah (od 1985) Ruch Amal  Syria (1976, 1983–1991)  Iran (od 1980)
Dowódcy
Baszir al-Dżumajjil † Amin al-Dżumajjil William Hawi † Dany Szamun † Elie Hobeika Samir Dżadża Etienne Sakr Georges Adwan Saad Haddad Antoine Lahad Menachem Begin Ariel Szaron Refa’el Etan Awigdor Ben-Gal Kamal Dżumblatt † Walid Dżumblatt Inaam Raad Abdallah Saadeh Asim Kansuh George Hawi Elias Atallah Ibrahim Kulaylat Ali Eid Jasir Arafat George Habasz Hagop Hagopian Monte Melkonian Subhi al-Tufayli Abbas al-Musawi Nabih Berri Tony Frangieh Hafiz al-Asad Mustafa Talas
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Wojna domowa w Libanie – wojna domowa stoczona w latach 1975–1990 w Libanie, zakończona porozumieniem z Taif (1989).

Przyczyną wybuchu wojny były narastające antagonizmy wśród ludności zamieszkującej terytorium Libanu. Zmiany demograficzne, obecność uzbrojonych grup bojowników palestyńskich (którzy w latach 1948–1982 przybywali do Libanu jako uchodźcy), wmieszanie się Syrii, Izraela i Organizacji Wyzwolenia Palestyny w wewnętrzne sprawy Libanu doprowadziły do wybuchu walk wewnętrznych. Pierwsza strona konfliktu pozostawała na czele z radykalnie prawicowymi chrześcijańskimi Falangami Libańskimi wiernymi Baszirowi al-Dżumajilowi oraz milicjami Tygrysów prowadzonymi przez Danego Szamuna (syna byłego prezydenta Kamila Szamuna). Przeciwnikami Falangi i Tygrysów były zbrojne grupy palestyńskie częściowo zgrupowane w Organizacji Wyzwolenia Palestyny (al-Fatah, Front Wyzwolenia Palestyny, Demokratyczny Front Wyzwolenia Palestyny, Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny), koalicja ugrupowań lewicowych muzułmanów oraz druzów z Libańskiego Ruchu Narodowego na czele z Kamalem Dżumblattem z druzyjskiej Socjalistycznej Partii Postępu) i Libańska Partia Komunistyczna skupiająca głównie chrześcijan^[1][2].

Starcia zainicjowane zostały po tym, gdy w lutym 1975 roku został zastrzelony propalestyński parlamentarzysta libański Maarouf Saad (za zamachem prawdopodobnie stała libańska armia)^[3]. Konflikt pogłębił się w następnym miesiącu, gdy siły Falangi dokonały masakry 27 Palestyńczyków i Libańczyków podróżujących autobusem linii Sabra-Szatila z obozu dla uchodźców do innego obozu Tall az-Zataru położonego w Bejrucie^[4]. Umiarkowane przywództwo al-Fatahu stojącego na czele OWP było przeciwne akcjom odwetowym. Sprzeciw ten nie spodobał się niektórym frakcjom OWP, a także niektórym radykalniejszym działaczom al-Fatahu^[5]. Wbrew stanowisku liderów OWP, Demokratyczny Front Wyzwolenia Palestyny przeprowadził kilka odwetowych ataków na armię libańską. Walki rozgorzały na pełną skalę. Początkowo siły Fatahu wsparł prezydent Syrii Hafiz al-Asad, jednak już wkrótce poparł on prawicowych chrześcijan. W 1976 walki stopniowo objęły terytorium całego Libanu, przyjmując postać najbardziej krwawych masakr i pogromów. W maju 1976 libański prezydent Sulajman Farandżijja zwrócił się do Izraela z prośbą o udzielenie pomocy wojskowej. Izrael zaczął wówczas dostarczać sprzęt wojskowy i amunicję do oddziałów chrześcijańskich maronitów^[6]. W czerwcu 1976 do Libanu wkroczyła syryjska armia, wymuszając na wszystkich stronach przyjęcie zawieszenia broni^[7]. Siły syryjskie wsparły prosyryjskie ugrupowanie palestyńskie As-Sa’ika i Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny – Główne Dowództwo^[2].

Mimo zawieszenia broni walki trwały dalej, a w 1976 roku sojusz milicji chrześcijańskiej z poparciem armii libańskiej i syryjskiej przystąpił do oblężenia Tall az-Zataru^[8]. Sześciomiesięczne oblężenie Tall az-Zatar zakończyło się zwycięstwem sił chrześcijańskich, które następnie przystąpiły do masakr. W wyniku tych działań zginęły tysiące Palestyńczyków^[9].

 Osobne artykuły: operacja Litani, wojna stu dni (Liban) i wojna libańska.

Pod koniec lat 70. OWP przeprowadziło serię przygranicznych ataków na siły izraelskie. W odpowiedzi siły zbrojne Izraela w 1978 roku rozpoczęły operację Litani skierowaną przeciwko oddziałom OWP. W operacji wojska izraelskie wsparły siły libańskich chrześcijan. Celem misji było przejęcie kontroli nad południowym Libanem, aż do rzeki Litani. Izrael osiągnął ten cel, a OWP wraz z Arafatem wycofało się na północ do Bejrutu^[10]. Armia izraelska i Armia Południowego Libanu zajęły wąski pas ziemi, określony jako strefa bezpieczeństwa^[11]. W 1978 roku w czasie „wojny studniowej” Baszir al-Dżumajjil czasowo wyparł oddziały wojsk syryjskich z obszarów zamieszkanych przez chrześcijan^[12].

W dalszym ciągu dochodziło do przygranicznych starć, w rezultacie czego w sierpniu 1981 roku OWP przyjęło trwającą do maja 1982 roku oficjalną politykę powstrzymywania się od odpowiedzi na izraelskie prowokacje^[13]. 6 czerwca 1982 roku wojsko izraelskie rozpoczęło inwazję na Liban w celu ponownego wydalenia sił OWP z południa kraju. Wkrótce wojska izraelskie rozpoczęły oblężenie i bombardowanie Bejrutu^[2]. Wraz z zakończeniem pierwszej fazy wojny domowej lider OWP Jasir Arafat, dowodzący siłami al-Fatahu w Tel al-Zaatarze, ledwo co uciekł z pogrążonego w ciężkich walkach miasta^[14]. Pod koniec oblężenia miasta USA i zaangażowane politycznie w konflikt państwa europejskie wynegocjowały umowę, na skutek której Arafatowi i OWP zagwarantowano bezpieczną ewakuację z terenów Libanu do Tunisu^[15]. Arafat powrócił jeszcze do Libanu rok po jego ewakuacji z Bejrutu, jednak został wygnany z miasta przez palestyńskich bojowników wiernych Hafizowi al-Asadowi. Arafat nie powrócił już do Libanu, choć zrobiło to wielu bojowników al-Fatahu, którzy kontynuowali walki w tym kraju^[2]. Atak wojsk izraelskich doprowadził do otwartej wojny z Syrią. Po wycofaniu się sił OWP przewodnictwo w walce z siłami prawicowych chrześcijan i Izraelem objęły grupy prosyryjskie, tj. Hezbollah i Ruch Amal, rekrutujące się spośród szyitów.

Podczas wojny ciągle zmieniały się sojusze. W czasie trwania konfliktu prawie każda strona łączyła się, a później zdradzała inną stronę. Lata 80. były okresem szczególnie gorącym, z ogromną ilością masakr (zarówno w stosunku do chrześcijan, jak i Palestyńczyków), po których Bejrut został zmieniony w ruinę. Wojna przyczyniła się do gospodarczej zapaści Libanu. Po podpisaniu porozumienia z Taif władzę w Libanie przejęli politycy prosyryjscy, a Syria wymusiła realizację rozejmu. W 1992 rozbrojono prawie wszystkie organizacje paramilitarne i odbyły się pierwsze od 1972 roku wybory do parlamentu, zbojkotowane przez większość partii chrześcijańskich.

• Krótka charakterystyka konfliktu
• Bogato ilustrowane kalendarium