Ten artykuł dotyczy czynnej od 2023 roku linii Gryfów Śl. – Świeradów-Zdr. Zobacz też: Linia kolejowa nr 336 – linia Kolei Gór Izerskich, czynna w latach 1909–1998.
Linia przebiega w śladzie fragmentu linii kolejowej nr 284Gryfów Śląski – Mirsk (od 1999 roku pod nr. 317) i 336 Mirsk – Świeradów Zdrój. Na odcinku tym ruch pasażerski odbywał się do 1996 roku, a towarowy do 1998 roku. Obie linie zostały 8 czerwca 2020 roku przejęte przez województwo dolnośląskie, a w latach 2021–2023 roku zostały zrewitalizowane. Oficjalna uroczystość otwarcia linii odbyła się 7 grudnia 2023 roku, a trzy dni później linię oddano do regularnego ruchu pasażerskiego. Linia od tego też okresu posiada jednolity numer – 317.
Za przystankiem Mirsk linia nr 317 biegnie w śladzie dawnej linii kolejowej nr 336 w kierunku południowo-zachodnim[3]. Kolejne przystanki na linii to Mroczkowice i Orłowice (przed 2023 rokiem Krobica[5][3]), a za drugim z nich linia przechodzi pod drogą wojewódzką nr 358 i 361, po czym skręca na południowy wschód, gdzie biegnąc mostem przecina ona drogę wojewódzką nr 358 i Kwisę[2]. Dalej linia biegnie równolegle do rzeki w kierunku południowym[3], po czym kończy ona swój bieg na przystanku osobowym Świeradów-Zdrój (16,544 km)[6].
Jako pierwsza powstała linia kolejowa nr 284, a o budowie połączenia między Mirskiem a Legnicą zdecydowano w 1882 roku. Wtedy to pruski Landtag podjął decyzję o budowie linii kolejowej celem ożywienia lokalnej gospodarki, a na jej budowę przeznaczył dodatkowo środki finansowe[7]. Odcinek z Gryfowa Śląskiego do Mirska uroczyście otwarto 1 listopada 1884 roku[3].
Regularną eksploatację odcinka Mirsk – Świeradów Zdrój (Isergebirgsbahn; z niem.Kolej Gór Izerskich) rozpoczęto 31 października 1909 roku[8][3], natomiast odcinek do Świeradowa Nadleśnictwo oddano do regularnego użytku 5 czerwca 1910 roku[8][3]. Nowo wybudowana linia była linią wąskotorową o rozstawie szyn 600 mm, a po kilku latach przekuto ją na normalny tor (1435 mm)[9]. Obie linie kolejowe po II wojnie światowej przeszły pod administrację PKP[10].
Decyzję o zawieszeniu ruchu pasażerskiego na odcinku Gryfów Śląski – Mirsk – Świeradów Zdrój podjęto 30 listopada 1995 roku[11], a ostatni pociąg ze stacji Świeradów Zdrój odjechał 11 lutego 1996 roku o godzinie 17:00[12]. Przez następne dwa lata kursowały dalej pociągi towarowe – ruch pociągów zawieszono całkowicie po wypadku, w którym pociąg towarowy od strony Świeradowa Zdroju nie zdołał wyhamować i wpadł na wagon z węglem na stacji w Mirsku[11]. Wkrótce po tym linia stała się nieprzejezdna[13].
Jeden z pierwszych pomysłów na reaktywację linii kolejowej do Świeradowa-Zdroju pojawił się we wrześniu 2007 roku i dotyczył on odtworzenia historycznych linii kolejowych na terenie województwa dolnośląskiego pod nazwą Dolnośląskie Zabytki Kolejowe – europejskie dziedzictwo kultury technicznej. Projekt ten zakładał reaktywacje kilku linii kolejowych, w tym linii Gryfów Śląski – Mirsk – Świeradów Zdrój. Ostatecznie reaktywowano inną linię kolejową: Szklarska Poręba – Harrachov (Czechy)[16].
Na początku 2009 roku pojawiła się w mediach informacja, że kilka lat wcześniej samorządowcy z Mirska i Gryfowa Śląskiego planowali przejąć linię kolejową Gryfów Śląski – Mirsk – Świeradów Zdrój od PKP celem jej przekształcenia w ścieżkę rowerową. Nie udało się wówczas przejąć tej linii, gdyż nie było możliwości nieodpłatnego jej przekazania[17], a po otwarciu kolei gondolowej w Świeradowie-Zdroju w 2008 roku zmieniła się koncepcja wykorzystania tej linii, tj. reaktywacja ruchu kolejowego[18].
W połowie 2009 roku w Starostwie Powiatowym w Lwówku Śląskim powstał projekt rewitalizacji i reaktywacji fragmentu linii kolejowej nr 284 Lubomierz – Gryfów Śląski – Mirsk i 336 do Mirsk– Świeradów Zdrój. Projekt ten zakładał przejęcie od PKP PLK tychże linii, a także od PKP budynków kolejowych przy tych liniach, tj. stacji Lubomierz, Mirsk i Świeradów Zdrój, a w budynku dworcowym na stacji Gryfów Śląski wydzierżawienie pomieszczenia. W tych budynkach miała powstać powiatowa sieć wypożyczalni rowerów, a na torach miały kursować w weekendy pociągi z Czech od spółki Koleje Dolnośląskie[19]. Pierwotnie koszt rewitalizacji samych torów oszacowano na około 4 mln złotych[20]. Ostatecznie nie doszło do realizacji tego projektu ze względu na zbyt wysokie koszty całego przedsięwzięcia[21].
Przejęcie stacji Świeradów-Zdrój przez miasto
Od 2008 roku trwał proces przejęcia fragmentu linii w terenie miasta Świeradów-Zdrój wraz z zabudową stacji przez miasto[22], co ostatecznie nastąpiło 27 grudnia 2012 roku[23]. Na początku maja 2013 roku rozpoczęto demontaż torów na terenie miasta Świeradów-Zdrój[24]. 12 stycznia 2018 roku Miasto Świeradów-Zdrój ogłosiło pierwszy przetarg na adaptację budynku byłego dworca kolejowego wraz z otoczeniem na centrum muzealno-kulturalne[25]. Umowę na wykonanie robót podpisano 23 marca 2018 roku. Prace przy rewitalizacji zabudowy stacji objęły m.in. roboty rozbiórkowe, montaż konstrukcji i nowego pokrycia dachów, roboty murarskie, prace renowacyjne i zagospodarowanie terenu[26][27]. 1 marca 2019 roku w odnowionym dworcu kolejowym rozpoczęło działalność Miejskie Centrum Kultury, Aktywności i Promocji Gminy „Stacja Kultury” w Świeradowie-Zdroju[28].
Rewitalizacja linii kolejowej
Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego w połowie 2014 roku wrócił do koncepcji przejmowania linii kolejowych celem ich rewitalizacji i reaktywacji, a wśród nich znalazły się linie kolejowe nr 317 i 336 Gryfów Śląski – Mirsk – Świeradów Zdrój. Samorząd województwa zaplanował wówczas ich modernizację przy współudziale środków unijnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego za lata 2014–2020[29][30]. 17 maja 2016 roku Zarząd Województwa Dolnośląskiego podjął uchwałę, w której wyraża wolę przejęcia kilkunastu linii kolejowych, w tym linii 317 i 336, natomiast od połowy 2016 roku gminy położone wzdłuż nich, czyli Mirsk i Gryfów Śląski, rozpoczęły procedurę przejęcia linii kolejowej Gryfów Śląski – Mirsk – Świeradów Zdrój w celu jej reaktywacji, której koszt szacowano wówczas na 25 milionów złotych, z czego zakładano 4 mln złotych wkładu własnego gmin (również Świeradowa-Zdroju, które przejęło fragment linii kolejowej pod koniec 2012 roku)[31][32].
We wrześniu 2019 roku Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego ogłosił przetarg na wykonanie studiów wykonalności dla uruchomienia pociągów między stacjami Gryfów Śląski i Świeradów Zdrój z opcją dojazdu do Jindřichovic pod Smrkem[33]. W grudniu tego samego roku został wybrany wykonawca, który miał opracować studium wykonalności. Później Ministerstwo Infrastruktury wyraziło zgodę na przejęcie przez województwo dolnośląskie linii kolejowych 317 i 336 od PKP[34], co nastąpiło 8 czerwca 2020 roku, kiedy to spisano akt notarialny[34].
29 lipca 2020 roku Tymoteusz Myrda, Członek Zarządu Województwa Dolnośląskiego, poinformował, że zgodnie ze studium wykonalności koszt rewitalizacji linii 317 i 336 oszacowano kwotę 50 mln zł. Zaplanowano rewitalizację całej infrastruktury torowej, prace przy obiektach, przejazdach i sygnalizacji przejazdowej oraz budowę nowych peronów. Rewitalizacja miała trwać około dwóch lat[35], a pierwsze pociągi pasażerskie planowano wówczas uruchomić w 2023 roku[36].
31 grudnia 2020 roku Dolnośląska Służba Dróg i Kolei we Wrocławiu ogłosiła postępowanie przetargowe na przygotowanie placu pod rewitalizację linii kolejowych nr 317 i 336 Gryfów Śląski – Mirsk – Świeradów Zdrój. Był to pierwszy etap prac rewitalizacyjnych[37]. Rozpoczęły się one pod koniec maja 2021 roku[38][39] i polegały na rozbiórce pozostałości po liniach 317 i 336, w tym torów kolejowych wraz z wierzchnią warstwą podbudowy szlaku oraz usunięciu samosiejek. W ten sposób przygotowano linie pod ułożenie nowego torowiska[40].
Przetarg na drugi etap, czyli rewitalizację linii kolejowej 317 Gryfów Śląski – Mirsk ogłoszono 20 grudnia 2021 roku[41]. W przetargu wybrano firmę Torhamer, która zaproponowała kwotę ok. 21,722 mln złotych[42]. 29 kwietnia 2022 roku przekazano wykonawcy plac budowy, który miał 9 miesięcy od podpisania umowy na zakończenie rewitalizacji linii na odcinku Gryfów Śląski – Mirsk[43].
1 czerwca 2022 roku miasto Świeradów-Zdój ogłosiło przetarg na odbudowę torowiska w rejonie dworca kolejowego. Zaplanowano wówczas budowę na działce przy dworcu kolejowym w kierunku Orłowic około 1 km torowiska kolejowego oraz peronu. Przystanek miał zostać także dostosowany do przyjęcia pociągów z wagonem rowerowym[44]. Prace te ruszyły na początku października 2023 roku[45].
W połowie czerwca 2022 roku rozpoczął się remont peronu na stacji Gryfów Śląski, w ramach których wypiaskowano konstrukcję metalową wiaty peronowej, wymieniono jej zadaszenie, płyty betonowe nawierzchni peronu, a także zamontowano nowe tablice i oświetlenie. Remont ten był ważny w kontekście rewitalizacji linii kolejowych nr 317 i 336[46].
Przetarg na trzeci etap, czyli rewitalizację linii kolejowej 336 Mirsk – Świeradów Zdrój, ogłoszono 20 września 2022 roku[47]. Został on rozstrzygnięty pod koniec grudnia tego samego roku, w którym wybrano ofertę firmy ETF Polska na kwotę 21,352 mln złotych. Termin realizacji wynosił wówczas 9 miesięcy od dnia podpisania umowy[48].
Prace rewitalizacyjne linii 317 i 336 objęły opracowanie dokumentacji technicznej, a później prace budowlane, w tym m.in.: zabudowę przejazdów kolejowo-drogowych, wykonanie nawierzchni kolejowej wraz z podtorzem, budowę przystanków osobowych, odtworzenie obiektów inżynieryjnych oraz wycinkę drzew i krzewów. Z racji braku torów linię odtworzono od nowa i przystosowano ją do prędkości maksymalnej 80 km/h[49].
5 grudnia 2023 roku przeprowadzono pierwsze jazdy techniczne pociągów pasażerskich po zrewitalizowanej linii[50], natomiast dwa dni później, 7 grudnia odbyła się uroczystość otwarcia linii kolejowej do Świeradowa-Zdroju. Pierwszy pociąg na końcowy przystanek wjechał o godzinie 13:00[51]. Pierwsze regularne połączenia pasażerskie na linii ruszyły 10 grudnia 2023 roku – uruchomiono wówczas 9 par połączeń kolejowych na dobę[52]. W ten sposób po 27 latach Świeradów-Zdrój i Mirsk odzyskały pasażerskie połączenia kolejowe[53].
Począwszy od regulaminu sieci PKP Polskich Linii Kolejowych na okres 2023/2024 cała linia na odcinku Gryfów Śląski – Mirsk – Świeradów-Zdrój zyskała jednolity numer – 317, dotychczasowy przystanek Krobica został przemianowany na Orłowice, a przystanek Świeradów Zdrój na Świeradów-Zdrój[3][6][5].
Zbudowana jest z szyn 49E1 na podkładach strunobetonowych PS-83[58][59]. Posiada ona klasę C3 (km −0,262–0,668) i C2 (km 0,668–16,544)[6]. Maksymalne prędkości dla autobusów szynowych na linii według regulaminu sieci PKP Polskich Linii Kolejowych 2023/2024 wynoszą pomiędzy 40 km/h na początkowym i końcowym odcinku linii (km −0,262–0,668 i 16,166–16,544) do 80 km/h[56].
Na odcinku Gryfów Śląski – Mirsk znajdują się 24 przepusty[58], a na odcinku Mirsk – Świeradów-Zdrój jest ich 30[59][13]. Na odcinku Gryfów Śląski – Mirsk znajduje się 17 przejazdów kolejowo-drogowych kategorii D[58], a na odcinku Mirsk – Świeradów-Zdrój jest ich 19[59][13].
Na całej trasie znajdują się dwa mosty:
Most w Mirsku; stalowy z blachownic nitowanych; o długości 24,75 m, wysokości 8,6 m i szerokości w świetle 5,6 m[58],
Most w Orłowicach / Krobicy; stalowy z blachownic nitowanych; o długości 59,3 m[59].
Perony wzdłuż linii kolejowej nr 317 wyposażono w zadaszenie, ławki, kosze na śmieci, oświetlenie, tablice informacyjne i monitoring, a przy nich znajdują się zadaszone miejsca ze stojakami rowerowymi oraz parkingi samochodowe[58][59].
Eksploatacja linii
Linia kolejowa nr 317 w sieciowym rozkładzie jazdy PKP Polskich Linii Kolejowych na okres od 10 grudnia 2023 roku do 9 marca 2024 roku widnieje pod numerem 253. Linię tę obsługiwały wówczas wyłącznie pociągi Kolei Dolnośląskich jako część linii D62. W tym okresie kursowało łącznie 9 par pociągów, w tym jedna przyspieszona z postojami jedynie w Gryfowie Śląskim, Mirsku i Świeradowie-Zdroju. Pociągi te łączyły bezpośrednio Świeradów-Zdrój z Gryfowem Śląskim, a część dalej kierowało się do Jeleniej Góry, Węglińca i Görlitz[62][63].
Czas przejazdu na całej linii wynosił wówczas 21 minut w obydwu kierunkach, a kursów przyspieszonych 17 minut. Najszybszy pociąg ze Świeradowa-Zdroju do Jeleniej Góry pokonywał planowo całą swoją trasę w czasie 1 godziny i 4 minut[62][52].
↑H.H.WagułaH.H., S.S.FedorowiczS.S., R.R.ŚlęzokR.R., Linia kolejowa 284 (PL) • Legnica - Lwówek Śląski /, [w:] Atlas Kolejowy Polski, Czech i Słowacji [online], www.atlaskolejowy.net [dostęp 2023-12-14](pol.).
↑Hubert Waguła; Sławomir Fedorowicz: 317A Bukowa Śląska - Syców. [w:] Atlas Kolejowy Polski, Czech i Słowacji [on-line]. www.atlaskolejowy.net. [dostęp 2023-12-14]. (pol.).
↑Roland Marciniak. Dworzec kolejowy przed finałem. „Notatnik Świeradowski”. 9 (154), s. 5, 2011. Wspólnota Samorządowa gminy miejskiej Świeradów-Zdrój. ISSN1732-9612. (pol.).
↑Roland Marciniak. Przejęliśmy dworzec PKP. „Notatnik Świeradowski”. 1 (170), s. 5, 2013. Wspólnota Samorządowa gminy miejskiej Świeradów-Zdrój. ISSN1732-9612. (pol.).
↑I po torach!. „Notatnik Świeradowski”. 5 (174), s. 13, 2013. Wspólnota Samorządowa gminy miejskiej Świeradów-Zdrój. ISSN1732-9612. (pol.).
↑Miejskie Centrum Kultury, Aktywności i Promocji Gminy STACJA KULTURY
w Świeradowie-Zdroju, Stacja kultury [online], stacjakultury.swieradowzdroj.pl [dostęp 2023-12-13](pol.).
↑ abcDolnośląska Służba Dróg i Kolei we Wrocławiu, Regulamin Sieci 2023/2024 [online], Załącznik 2 Wykaz peronów, 2023, s. 34 [dostęp 2023-12-13](pol.).
↑ abRegulamin… 2023 ↓, Załącznik 2.18 Wykaz peronów przy liniach kolejowych zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A..
RyszardR.StankiewiczRyszardR., MarcinM.StiasnyMarcinM., Atlas linii kolejowych Polski 2010, Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2010, ISBN 978-83-926946-8-7(pol.).