W 1853 roku podjęta została decyzja o budowie linii kolejowej łączącej Wrocław z Poznaniem (określanej mianem Drogi Żelaznej Wrocławsko-Poznańsko-Głogowskiej)[6]. Koncesję na budowę uzyskała Kolej Górnośląska[6]. Spółka rozpoczęła budowę dnia 16 listopada 1853 r., wychodząc od Leszna równocześnie w trzech kierunkach: do Wrocławia, Poznania oraz Głogowa (obecnie według ewidencji PKP PLK jest to fragment linii kolejowej nr 14)[6].
Budując linię główną we Wrocławiu konieczne było postawienie mostu kolejowego przez Odrę (w pobliżu dzisiejszego drogowego Mostu Milenijnego pomiędzy Popowicami a Osobowicami) – zrealizowano go w postaci 33-przęsłowej konstrukcji stalowej o łącznej długości 380 m (dwa przęsła były obrotowe, dzięki czemu utrzymano żeglowność rzeki w tym miejscu).
27 września 1856 roku linią kolejową przejechała na odcinku Wrocław Główny – Leszno próbna lokomotywa parowa[6]. Pierwszy regularny kurs składu miał miejsce 27 października 1856 r. Uroczyste otwarcie linii nastąpiło dwa dni później, 29 października[6].
Początkowo linia była jednotorowa; drugi tor położony został po roku 1886.
W dwudziestoleciu międzywojennym linia kolejowa nr 271 była linią międzynarodową, a stacja w Lesznie pełniła funkcję stacji z kontrolą graniczną. Granicę przekraczały 2 pociągi osobowe oraz pociąg pospieszny 801/802 relacji Wrocław – Gdańsk – Wrocław. Do Rawicza docierały również 2 pociągi osobowe z Poznania.
Eksploatacja trakcji parowej na odcinku Leszno-Poznań w latach 50. XX wieku była dość utrudniona[7]. Okresowo pojawiające się problemy z naborem wody, spowodowane brakiem czynnych żurawi wodnych m.in. na stacjach Oborniki Śląskie oraz Skokowa, sprawiały, że parowozy Ty4 z Leszna, powracające z obsługi ciężkich pociągów towarowych od Opola i Wrocławia, docierały do Żmigrodu z niemal suchym tendrem[7]. W okolicach Pęgowa, gdzie istnieje spore wzniesienie, stosowano niekiedy parowozy Ty4 w charakterze lokomotyw popychających[7].
Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku nastąpiła elektryfikacja linii Poznań – Wrocław. Przebiegała ona w trzech etapach:
Wzmożony ruch kolejowy przypadający na lata 60 i 70. XX wieku wymógł wybudowanie w roku 1977 nad torowiskiem linii kolejowej nr 271 (w km 95,183, kąt skrzyżowania 119°64′84″)[9] w Lesznie wiaduktu, który ma za zadanie zwiększenie przepustowości ruchu samochodowego[10]. Z tego samego powodu w 1969 roku wybudowano przejście podziemne łączące ulicę Słowiańską z ulicami Polną i Święciechowską.
W związku z budową autostrady A2, która przecina linię 271 pod torami, wybudowano tunel, a jednocześnie wiadukt kolejowy. Obiekt znajduje się w km 159,500 linii kolejowej Wrocław – Poznań wraz z łącznicą kolejową nr 802 (towarową) Poznań Starołęka – Luboń koło Poznania i terenem PKP SA zarezerwowanym dla przewidywanej stacji postojowej Poznań. Konstrukcja tunelu składa się z 14 segmentów. Prace wykonywane były od 23 marca 2001 godz. 22:00 do 26 marca 2001 godz. 13:00, po czym przywrócony został ruch pociągów[11].
W latach 1916–1918 kursował tędy okresowo Pociąg Bałkański, a w drugiej połowie lat 40. XX wieku przejeżdżał pociąg Balt-Orient-Express ze Sztokholmu do Stambułu.
1 października 2006 roku linia 271 obchodziła 150 lecie powstania. Z tej okazji odbyły się w Lesznie jubileuszowe uroczystości zainaugurowane kilka minut przed godziną 14, z chwilą wjazdu na tor przy peronie pierwszym od strony Wrocławia (tak samo jak przed 150 laty) pociągu specjalnego retro składającego się z parowozuPm36-2 z parowozowni Wolsztyn znanego powszechnie jako Piękna Helena oraz zabytkowych wagonów[12][13].
Według PKP Polskie Linie Kolejowe linia Wrocław – Poznań stanowi jeden z najintensywniej eksploatowanych odcinków infrastruktury kolejowej w Polsce. W ramach przygotowań do Euro 2012 PKP PLK dokonało rewitalizacji linii kolejowej nr 271 Wrocław – Poznań na odcinkach[16]:
Rawicz – Leszno – Czempiń
Korzeńsko – Rawicz,
zwiększając odpowiednio maksymalną prędkość pociągów (według tabeli Wykaz maksymalnych prędkości).
5 maja 2017 PKP PLK podpisały z Torpolem umowę na modernizację odcinka Leszno – Czempiń[17], a 23 czerwca z konsorcjum Astaldi i Costruzioni Linee Ferroviarie na odcinek Rawicz – Leszno[18]. 29 marca PKP PLK podpisały z Bombardierem umowę na montaż systemu ERTMS/ETCS na linii nr 271[19].
27 września 2018 Astaldi wypowiedziało kontrakt na modernizację odcinka Leszno – Czempiń[20][21]. 31 października PKP PLK podpisały z Zakładem Robót Komunikacyjnych DOM Poznań (spółką zależną PKP PLK) umowę na kontynuację prac przerwanych przez Astaldi[22].
Powyższa tabela nie uwzględnia ograniczeń prędkości wynikających z Wykazu ostrzeżeń stałych.
Ruch pociągów
Pociągi regionalne
Regularny ruch pasażerski prowadzony jest na całej trasie przez przewoźnika Polregio. Najwięcej pociągów pasażerskich rozpoczyna swój bieg w Lesznie, a kończy w Poznaniu (w rozkładzie na rok 2019) – 15 par w dni robocze. Najmniej pociągów kursuje na całej długości trasy pomiędzy Wrocławiem a Poznaniem (7 par w dni robocze). W rozkładzie przewidzianych jest 9 par pociągów między Lesznem a Wrocławiem i dwie pary pociągów, dla których stacją początkową jest Leszno a końcową Rawicz (rozkład na rok 2016)[61].
Pociągi dalekobieżne
Pociągi dalekobieżne uruchamiane są przez PKP Intercity.
Pociągi towarowe
W okresie przed modernizacją linia kolejowa nr 271 (stanowi ona fragment magistrali kolejowej E 59) była tranzytową dla pociągów towarowych jadących z południa na północ (i odwrotnie). Obsługiwała przede wszystkim cały ruch towarowy Chałupki – Świnoujście. Aktualnie[kiedy?] ruch towarowy z powodu prac modernizacyjnych został znacznie ograniczony, aczkolwiek nie wyeliminowany całkowicie.
Modernizacja
Wzmożony ruch towarowy i postępująca degradacja infrastruktury kolejowej spowodowały wprowadzenie przez PKP Polskie Linie Kolejowe licznych ograniczeń prędkości pociągów, co wydłużyło czas ich jazdy odpowiednio o:
pospiesznych pomiędzy Wrocławiem i Poznaniem o 15%,
pociągów ekspresowych na tej samej trasie o 31%.
Od 2008 r. PKP PLK SA prowadzą modernizację linii kolejowej E59 na odcinku Wrocław – Poznań. Inwestycja ta jest współfinansowana ze środków Unii Europejskiej (Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (Perspektywa finansowa 2007-2013)) i podzielona została na dwie fazy[62]:
faza I zakłada dostosowanie do prędkości 160 km/h z elementami rozwiązań dla 200 km/h w części dotyczącej układu geometrycznego torów, obiektów inżynieryjnych oraz rozstawu słupów trakcyjnych,
faza II zakłada dostosowanie do prędkości 200 km/h pozostałych (wymagających dostosowania) elementów infrastruktury oraz wdrożenie Europejskiego Systemu Zarządzania Ruchem Kolejowym ERTMS i Europejskiego Systemu Sterowania Pociągiem ETCS. Realizacja tej fazy jest jednak uzależniona od wyników prac studialnych i analiz finansowo – ekonomicznych.
Aktualnie przeprowadzana jest faza I, która podzielona została na 4 etapy:
etap I – opracowanie dokumentacji projektowej na odcinku Wrocław – Poznań (161,7 km linii); finansowanie zgodne z decyzją Komisji Europejskiej z dnia 27 grudnia 2004 r. dla projektu nr CCI 2004/PL/16/C/PT/005 (wartość projektu 30 000 000,00 €),
etap II (Projekt CCI 2007PL16PR001 o wartości 390 291 000,00 €) – wykonanie robót budowlanych na odcinku Wrocław – granica województwa dolnośląskiego (58 km linii), realizowany w ramach POIiŚ 7.1-4,
etap III (szacunkowa wartość 211 000 000,00 €) – wykonanie robót budowlanych na odcinku Czempiń – Poznań (31,4 km linii),
etap IV (szacunkowa wartość 484 000 000,00 €) – wykonanie robót budowlanych na odcinku granica województwa dolnośląskiego – Czempiń (72,3 km linii).
Wynikiem modernizacji linii E 59 w ramach Fazy I na odcinku Wrocław – Poznań będzie:
wprowadzenie prędkości 160 km/h dla pociągów pasażerskich i 120 km/h dla pociągów towarowych,
skrócenie o 30–60 minut czasu jazdy pociągów w ruchu pasażerskim oraz o 45 minut pociągów towarowych w stosunku do obecnego rozkładu jazdy,
zwiększenie na modernizowanym odcinku nacisku na oś do 221 kN,
stworzenie przewoźnikom możliwości przygotowania atrakcyjnej oferty przewozowej osób i towarów (w tym możliwość wprowadzenia nowego i nowoczesnego taboru),
zminimalizowanie negatywnego wpływu linii kolejowej na środowisko naturalne,
poprawa bezpieczeństwa na przejazdach kolejowo-drogowych w wyniku ograniczenia ich ilości i przejęcia funkcji zlikwidowanych przejazdów przez nowo wybudowane obiekty inżynieryjne i drogi dojazdowe,
dostosowanie peronów do potrzeb osób niepełnosprawnych (wyposażenie w pochylnie lub windy dla osób niepełnosprawnych),
przystosowanie części przebudowywanych przepustów oraz obiektów mostowych do funkcji przejść dla zwierząt[62].
Linia kolejowa nr 271 na potrzeby przeprowadzanej modernizacji została podzielona na trzy części zadaniowe:
Lot B: Rawicz – Czempiń, o długości 72,3 km z LCS Leszno,
Lot C: Czempiń – Poznań, o długości 31,4 km z LCS Poznań[63].
Pod koniec stycznia 2013 PKP PLK podpisało z konsorcjum firm FCC Construcción, AZVI oraz Decoma umowę na modernizację linii nr 271 na odcinku Poznań – Czempin[64].
W roku 2014 wymieniono północne przęsło wiaduktu nad ul. Grabiszyńską we Wrocławiu; w lipcu 2015 zdemontowano pozostałe dwa przęsła i rozpoczęto ich wymianę. Ruch pociągów odbywał się tylko po jednym torze[65].
W styczniu 2015 r. zakończyła się przebudowa zachodniego mostu nad Odrą we Wrocławiu. Została całkowicie wymieniona konstrukcja przęseł mostowych, a 29 filarów zostało poddanych pracom konserwacyjnym i wzmocnieniu. Wschodni most odnowiono w roku 2013[66].
W połowie lutego 2015 PKP PLK zerwało umowę na modernizację odcinka Czempiń – Poznań z firmą FCC Construcción[67]. Aby przyśpieszyć inwestycję PKP PLK zdecydowało się na podzielenie pozostałych prac na kilka osobnych części[64]. 19 sierpnia PKP PLK podpisało z konsorcjum firm Pozbud T&R, Alusta i Dekpol umową na wykonanie jednej z nich[68], a 5 października i 28 października z firmą Trakcja PRKiI na kolejne z nich (prace torowe i 2 wiadukty)[69][70] oraz 30 października ze Skanską na budowę jednego wiaduktu[70].
W ramach Lotu A 1 października 2008 r. PKP PLK podpisały umowę inwestycyjną nr CCI/2007PL161PR001-02 na wykonanie robót budowlanych pn. przebudowa szlaku Skokowa-Żmigród w ramach projektu NR CCI2007PL161PR001 Modernizacja linii kolejowej E 59 odcinek Wrocław-Poznań, Etap II LOT A: Wrocław-granica województwa dolnośląskiego. Wykonawcą umowy zostało Konsorcjum – Skokowa w składzie: FEROCO S.A. (lider) oraz Torpol Sp. z o.o. (partner). Wartość umowy współfinansowanej ze środków Unii Europejskiej wyniosła 83 453 287,19 zł (brutto)[72].
Prace na szlaku Skokowa-Żmigród rozpoczęto w styczniu 2009 r. i zakończono w połowie 2010 r., jednakże już 1 grudnia 2009 r. obydwa zmodernizowane tory zostały oddane do użytku. Modernizacja objęła głównie szlak. Zmodernizowano 15 przepustów, zlikwidowano dwa przejazdy kolejowo-drogowe; w jednym przypadku z powodu likwidacji przejazdu wybudowano drogę równoległą dojazdową o długości ok. 1400 m. W ramach modernizacji przebudowano również system odwodnienia[73].
W pozostałym zakresie w ramach Lotu A PKP PLK ogłosiły przetarg nieograniczony pod nazwą zamówienia Roboty budowlane podstawowe liniowe na odcinku Wrocław Grabiszyn – Skokowa i Żmigród – granica woj. dolnośląskiego” w ramach projektu POIiŚ 7.1 – 4 „Modernizacja linii kolejowej E 59 na odcinku Wrocław – Poznań, Etap II – odcinek Wrocław – granica woj. dolnośląskiego.
Przedmiotem ogłoszonego zamówienia jest wykonanie wielobranżowych robót budowlanych w zakresie kompleksowej przebudowy linii kolejowej na określonych odcinkach: Podg Wrocław Grabiszyn – stacja Skokowa od km 1,700 do km 38,200, stacja Żmigród – granicy woj. dolnośląskiego od km 46,400 do km 59,697 oraz roboty realizowane w ramach uzupełnienia na odcinku Skokowa Żmigród od km 38,200 do km 46,400. Zadanie realizowane jest w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013; Projekt POIiŚ 7.1 – 4 Modernizacja linii kolejowej E 59 na odcinku Wrocław – Poznań Etap II – odcinek Wrocław – granica woj. dolnośląskiego znajduje się na Liście Indywidualnych Programów Ministerstwa Rozwoju Regionalnego POIiŚ pod nr 7.1- 4.
Projekt ma strategiczny charakter z punktu widzenia rozwoju społeczno-gospodarczego kraju i jest zgodny z drugim priorytetem strategicznym SRK – Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społeczne – oraz trzecim celem horyzontalnym NSRO -Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności.
Modernizacja objęta projektem polega na dostosowaniu linii kolejowej do prędkości V=160 km/h wraz z elementami rozwiązań dla prędkości V=200 km/h w części dotyczącej układu geometrycznego torów, przystosowania obiektów inżynieryjnych do nowych obciążeń dynamicznych, zwiększonych wymogów bezpieczeństwa i przygotowania sieci trakcyjnej w zakresie rozstawu podpór (fundamenty + słupy trakcyjne).
Roboty są podzielone na następujące grupy:
roboty ogólne
roboty pomiarowe
roboty torowe z podtorzem i nawierzchnią przejazdów
roboty odwodnieniowe
roboty drogowe
obiekty inżynieryjne
zasilanie trakcji i odbiorów nietrakcyjnych
sieć trakcyjna
elektroenergetyka NN do 1 kV
elektroenergetyka NN do 1 kV – obiektów kubaturowych
roboty budowlane – rozbiórki
roboty budowlane – obiekty kubaturowe
konstrukcje inżynierskie – perony, rampy
zagospodarowanie terenu
sieci i urządzenia sanitarne i przemysłowe zewnętrzne
instalacje i urządzenia sanitarne – obiekty kubaturowe
24 maja 2011 r. PKP PLK podpisały umowę na realizację wskazanej inwestycji. W wyniku przeprowadzonego postępowania przetargowego za najbardziej korzystną uznano ofertę przedstawioną przez konsorcjum w składzie: Przedsiębiorstwo Napraw Infrastruktury Sp. z o.o. (lider), PKP Energetyka S.A., Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych i Inżynieryjnych S.A., Dolnośląskie Przedsiębiorstwo Napraw Infrastruktury Komunikacyjnej „DOLKOM” Sp. z o.o.. Wartość projektu wynosi 657 mln złotych (netto)[75].
13 września 2012 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Północ w Warszawie, Wydział IX Gospodarczy ds. Upadłościowych i Naprawczych wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości Przedsiębiorstwa Napraw Infrastruktury Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie z możliwością zawarcia układu[76]. W dniu 22 kwietnia 2013 r. Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych i Inżynieryjnych (PRKiI) podpisało ze znajdującym się w upadłości układowej Przedsiębiorstwem Napraw Infrastruktury (PNI) porozumienie, na mocy którego spółki mogły podpisać nową umowę wykonawczą modernizację odcinka linii E59 łączącego Wrocław z Poznaniem, w której PRKiI przejmie od PNI rolę lidera konsorcjum[77].
↑Krzywosz Jerzy inż, kierownik projektu, Biuro Projektów Kolejowych w Poznaniu, Modernizacja linii kolejowej E-59 na odcinku Wrocław-Poznań do Vmax = 160 km/h, maj 2004 r.