Decyzję o budowie linii do Leśnej wzdłuż doliny Kwisy podjęto w 1888, a jej otwarcie nastąpiło 15 maja 1896. Linia ta miała przede wszystkim pobudzić rozwój gospodarczy i służyć do transportu wyrobów z okolicznych fabryk. W okresie 1928–1945 posiadała ona sieć trakcyjną. W 1991 zawieszono połączenia pasażerskie, a w 1994 towarowe. Po 14 latach, w 2008 roku, wyremontowano i ponownie uruchomiono linię. Obecnie pełni ona charakter linii towarowej, służąc głównie do przewozu bazaltu z okolicznych kopalni.
Przebieg linii
Linia zaczyna się na stacji Lubań Śląski w km -0,284, gdzie łączy się z linią kolejową nr 274 na jej 178,085 kilometrze. Linia początkowo biegnie w kierunku południowym, gdzie na wysokości Księginek (południowa część Lubania) skręca w kierunku południowo-zachodnim, a na wysokości bocznicy szlakowej Lubań Księginki (km 1,562) w kierunku południowym. Na przejeździe kolejowo-drogowym przecina drogę wojewódzką nr 393 (km 1,452), a następnie dalej biegnie w kierunku południowym do przystanku Kościelniki Górne (km 8,081), od którego linia skręca na zachód. Po drodze przekracza kolejne 4 razy drogę wojewódzką nr 393 (km 4,224, 5,090, 7,096 i 8,051) oraz Kwisę. Przy granicy z miastem Leśna linia skręca w kierunku południowym i biegnie równolegle do Kwisy, a za przedostatnim przejazdem z drogą nr 393 (ul. Baworowo, km 9,645) równolegle do tejże ulicy. Za ostatnim przejazdem dociera do bocznicy szlakowej Leśna Zakład Kruszyw (km 10,315) i dalej do ostatniej na linii ładowni Leśna (km 10,831). Linia kończy się w km 10,871, a różnica wysokości między pierwszym i ostatnim posterunkiem ruchu wynosi 18 m[4][7][2][5].
Pod koniec XIX wieku główna sieć kolejowa Prus była już zasadniczo ukształtowana. Pruskie koleje państwowe korzystając wówczas z koniunktury państwa, jaka nastała po zwycięskiej dla Prus wojnie z Francją w 1871, intensywnie rozbudowywały swą sieć o liczne linie lokalne, które miały służyć aktywizacji gospodarczej uprzednio podupadłych regionów. Prowadzona działalność inwestycyjna miała szczególne znaczenie w podgórskich powiatach prowincji śląskiej: lubańskim, lwóweckim, złotoryjskim i bolkowskim. Obszar ten, niegdyś ożywiony gospodarczo, w latach 80. XIX wieku przechodził regres związany z odpływem ludności do dużych ośrodków przemysłowych, wynikający z upadku tradycyjnych rzemiosł i braku dogodnych szlaków komunikacyjnych[10].
Najczęściej zagęszczanie sieci kolejowej na Śląsku i w innych prowincjach niemieckich polegało na prowadzeniu od powstałej wcześniej linii głównej odgałęzienia do ośrodka pozbawionego obsługi koleją, które w miarę możliwości bywało stopniowo przedłużane aż do następnej linii głównej. Podobny rodowód posiada linia Lubań – Leśna, której powstanie poprzedziło wybudowanie pierwszej części Śląskiej Kolei Górskiej (Zgorzelec – Kłodzko Główne) na odcinku Zgorzelec – Rybnica wraz ze stacją Lubań Śląski i odgałęzieniem do Węglińca. Linie, wraz z lubańską stacją, będącą od początku węzłem kolejowym, oddano do użytku 20 sierpnia 1865. Przy trasowaniu magistrali uwzględniono potrzeby gospodarcze regionu słynącego dawniej z eksportu lnu i bawełny, który wskutek braku komunikacji utracił konkurencyjność na rynku zewnętrznym i podupadł[10].
Z czasem od głównej linii poprowadzono bocznicę do kamieniołomu w Księginkach. Jej ślad, częściowo, w późniejszym czasie wykorzystano do budowy linii do Leśnej[11][12].
Przed 1945
Pierwsze decyzje w sprawie budowy linii Lubań – Leśna podjęto w roku 1888[10]. Wybudowanie odgałęzienia do Leśnej miało umożliwić transport wyrobów z okolicznych fabryk, m.in. powstałej z połączenia trzech zakładów leśniańskiej fabryki przędzy i tkanin Concordia, która stała się jedną z największych w regionie[11][12]. Katastrofalna powódź, która wystąpiła w dolinie Kwisy w sierpniu 1888, wstrzymała na pewien czas prace nad projektem[11][12].
Ostatecznie, linię do Leśnej wybudowano (częściowo w śladzie dotychczasowej bocznicy do kamieniołomu) w 1896[10]. Przewozy uruchomiono 15 maja[11][12]. Leśna była ostatnim miastem w ówczesnym powiecie lubańskim nieposiadającym dotąd komunikacji kolejowej[10]. Linia pierwotnie miała lokalny charakter. Przed wojną kursowały pociągi z wagonami 2. i 3. klasy, które w 1914 pokonywały całą trasę w 34 minuty[11][12].
22 czerwca 1928, w ramach prac nad elektryfikacją dawnej Śląskiej Kolei Górskiej i linii bocznych, oddano do użytku sieć elektryczną na całej linii, po czym uruchomiono do Leśnej pociągi sezonowe. W wyniku przegrodzenia rzeki Kwisy zaporą we wsi Czocha w czerwcu 1905 i utworzenia w ten sposób Jeziora Leśniańskiego Leśna, słynąca dotąd z zamku Czocha, stała się popularną miejscowością letniskową[11][12].
Lata powojenne
W 1945 tereny Dolnego Śląska włączono do Polski, a cała omawiana linia przeszła w zarząd PKP. Niezwłocznie po jej przejęciu, w czerwcu 1945 wznowiono przewozy pozostawionym na tej linii niemieckim taborem elektrycznym obsługiwanym przez niemiecki personel, które eksploatowano do lipca 1945[13]. W sierpniu 1945 radzieckie oddziały rozebrały sieć trakcyjną oraz zabrały do ZSRR pociągi elektryczne, a na linię wróciły pociągi parowe. Zmalała też ranga linii, gdyż już nie dojeżdżały do Leśnej pociągi sezonowe[12].
Przewozy pasażerskie na całej linii zawieszono 1 października 1991[14], natomiast towarowe na odcinku od bocznicy szlakowej w Księginkach do Leśnej 1 stycznia 1994. W 2001 na mocy uchwały Rady Powiatu Lubańskiego sprzeciwiono się likwidacji linii. Według stanu z 2006 linia była nieprzejezdna – była ona przerwana między Kościelnikiem a Leśną[15].
W 2008 linię wyremontowano, po czym otwarto ją dla ruchu towarowego 11 sierpnia tegoż roku[16]. Od czasu reaktywacji doszło do dwóch wykolejeń pociągów. Pierwsze nastąpiło 22 lipca 2011, gdy na wysokości Kościelnik Górnych wykoleiły się dwa wagony, a trzeci wypadł z szyn[17], drugie natomiast wydarzyło się 13 grudnia 2013 na przejeździe kolejowo-drogowym w Kościelniku Średnim, gdzie wykoleiło się pięć wagonów. Uszkodzony został wtedy tor na długości 50 metrów, a samo wykolejenie nastąpiło prawdopodobnie przez wadliwy wagon[18].
19 września 2015 z okazji 150-lecia funkcjonowania komunikacji kolejowej w Lubaniu zaplanowano dwa okazyjnie przejazdy pociągu pasażerskiego na trasie Lubań Śląski – Leśna w obydwu kierunkach. Przejazdy te cieszyły się bardzo dużym zainteresowaniem, dzięki czemu zorganizowano również trzeci przejazd. Były one obsługiwane przez spółkę Koleje Dolnośląskie. W tym czasie na stacji w Leśnej odbyła się prezentacja historii połączenia Lubań-Leśna, a także zorganizowano minirajd pieszy Perłowym szlakiem nad Kwisą[21][22][23].
Charakterystyka
Położenie linii nr 337 na tle pobliskiej sieci kolejowej
Na całej trasie znajduje się jeden most. Jest to most konstrukcji kratownicowej o długości 136,35 m, położony na 3,582 kilometrze linii, między przystankami Kościelnik a Kościelniki Średnie[20].
Ruch pociągów
Od 11 sierpnia 2008 linia po reaktywacji jest eksploatowana w ruchu towarowym. Przewozi się nią bazalt z otwartej po latach kopalni w Grabiszycach Górnych i Miłoszowie[16]. Do ruchu towarowego służą dwie czynne bocznice szlakowe: Lubań Księginki (km 1,562) i Leśna Zakład Kruszyw (km 10,315).
Rozkładowe pociągi pasażerskie na linii w poszczególnych latach
↑ abcdeKoleje śląskie w latach 1842-1918. Rozbudowa sieci kolejowej do 1918 r. Okres 1884-1900. W: Michał Jerczyński, Stanisław Koziarski: 150 lat kolei na Śląsku. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1992, s. 65–71.
↑ abcdefgJarosławJ.WoźnyJarosławJ., MarekM.PotockiMarekM. (red.), Linia Lubań Śląski – Leśna, [w:] Ogólnopolska Baza Kolejowa [online], www.bazakolejowa.pl [dostęp 2014-02-11](pol.).
↑Michał Sibilski. Historia lokomotywowni w Węglińcu. „Świat kolei”. 12, s. 25, 2016. (pol.).
↑Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas linii kolejowych Polski 2010. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2010. ISBN 978-83-926946-8-7. Brak numerów stron w książce
↑Paweł Niedomagała: Leśna. [w:] Pod semaforkiem [on-line]. www.pod-semaforkiem.aplus.pl, 2006-03-20. [dostęp 2014-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-08)]. (pol.).
↑166 Lubań – Leszna n/Gwizdem. „Urzędowy rozkład jazdy i lotów. Lato 1946”. (pol.).brak numeru strony
↑237b Lubań Śl. – Leśna. „Urzędowy rozkład jazdy. Lato 1950. Ważny od 14.05.1950 do 7.10.1950”. Warszawa. Wydawnictwo Dyrekcji Generalnej Kolei Państwowych. (pol.).brak numeru strony
↑257 Lubań Śl. – Leśna. „Urzędowy rozkład jazdy pociągów. Ważny od 2.10.1960 do 27.05.1961”. Warszawa. Wydawnictwa Komunikacyjne. (pol.).brak numeru strony
↑257 Lubań Śl. – Leśna. „Sieciowy rozkład jazdy pociągów. 1970/71. Ważny od 31.05.1970 do 22.05.1971”. Warszawa. Wydawnictwa Komunikacyjne. (pol.).brak numeru strony
↑257 Lubań Śl. – Leśna. „Sieciowy rozkład jazdy pociągów PKP. 1980/81. Ważny od 1.05.1980 do 30.05.1981”. Warszawa. Wydawnictwa Komunikacyjne. (pol.).brak numeru strony
↑257 Lubań Śl. – Leśna. „Sieciowy rozkład jazdy pociągów. 1990/92. Ważny od 27.05.1990 do 30.05.1992”. Warszawa. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. (pol.).brak numeru strony
