Stanowi czynny w ruchu towarowym i technologicznym odcinek dawnej linii Wałbrzych Szczawienko – Meziměstí, mierzącej pierwotnie 34,501 km[2]. Odcinek linii kolejowej Wałbrzych – Boguszów rozebrano w 1994 roku i formalnie zlikwidowano 23 stycznia 2002 roku[2][6].
Linia rozpoczynała się na stacji Wałbrzych Szczawienko usytuowanej na trasie Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej[8]. Po odbiciu o 90° w prawo (na zachód) tor linii przebiegał dwoma wiaduktami nad szosami Wałbrzych – Świdnica oraz Szczawno Zdrój – Szczawienko[8]. Drugim z wiaduktów przebiega granica pomiędzy Wałbrzychem a Szczawnem-Zdrój[8]. Następnie, za nieco łagodniejszym skrętem, także o 90° w lewo (na południe), szlak docierał do stacji Szczawno Śląskie Zdrój, zlokalizowanej przy skrzyżowaniu czterech lokalnych dróg[8]. W dalszym przebiegu linia wykorzystywała częściowo dolinę Czyżynki, a następnie, zataczając szerokie serpentyny, oplatała północno-wschodnie zbocza Chełmca[8]. Na tym odcinku istniał przystanek osobowy Biały Kamień[8]. Dalej linia prowadziła w niewielkiej odległości na zachód od Sobięcina przez liczne mosty i wiadukty przerzucone nad drogami i ciekami wodnymi[8]. Następnie głębokim, sztucznie utworzonym wąwozem linia dochodziła do stacji Boguszów-Gorce Wschód[8].
W połowie 2017 roku przedstawiciele organizatora połączeń regionalnych (Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego) określali stan linii między Boguszowem-Gorce a Meziměstí jako „niezadowalający dla prowadzenia codziennej komunikacji pasażerskiej”[13]. Na większości trasy (12 z 15 km) obowiązywało ograniczenie prędkości pociągów do 30 kilometrów na godzinę[13]. Jedynie na niewielkim fragmencie dopuszczalna było kursowanie pociągów z prędkością 70 kilometrów na godzinę[13].
Historia
Trasy Towarzystwa Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej w 1886 r.
Geneza
Pierwsze koleje na ziemiach niemieckich były prywatne[7]. Działalność spółek kolejowych regulowało państwo poprzez obowiązek uzyskiwania koncesji na budowę i eksploatację powstających linii[7].
Od roku 1858 Towarzystwo, prócz tytularnej linii, posiadało już zalążek przyszłej magistrali, wiodący z pierwszego na terytorium dzisiejszej Polski węzła kolejowego w Jaworzynie Śląskiej do Ząbkowic Śląskich[15]. Dążąc do rozbudowy tej trasy, Towarzystwo rywalizowało o pierwszeństwo w uzyskaniu połączenia do granicy w Międzylesiu koło Kłodzka z faworyzowaną przez władze państwa Koleją Górnośląską[16].
Przez lata możliwość budowy kolei transgranicznej była zablokowana jednakowo dla państwowych i prywatnych przedsiębiorstw[17]. Austria konsekwentnie odrzucała wnioski o budowę przejść granicznych z Prusami[17]. Problem rozwiązało zwycięstwo Prus w wojnie i pokój w Pradze (1866), eliminujący rząd w Wiedniu ze współdecydowania o państwach niemieckich, zapewniający Prusom uprzywilejowaną pozycję[18]. Wówczas koncesję na linię Wrocław – Ústí nad Orlicí, z przejściem granicznym w Międzylesiu, otrzymała ciesząca się protekcją państwa Kolej Górnośląska, która zbudowała trasę w latach 1871–1876[17].
Wobec tego Towarzystwo wystąpiło o koncesję na alternatywną trasę do austriackiej granicy, będącą przedłużeniem doprowadzonej wcześniej do Wałbrzycha linii świebodzickiej[17].
Budowa
17 września 1873 roku Towarzystwo Kolei Wrocławsko–Świdnicko–Świebodzickiej uzyskało koncesję na wybudowanie nowej trasy kolejowej, wiodącej ze Szczawienka przez Biały Kamień, Kuźnice Świdnickie i Mieroszów do Meziměstí[19]; tam linia miała połączyć się z siecią „Uprzywilejowanego Austro–Węgierskiego Towarzystwa Kolei Państwowej”[19].
Szlak śmiało wytyczono w trudnym terenie górskim[2]. Linię poprowadzono możliwie blisko majątku rodu Hochbergów, posiadającego największe udziały w Towarzystwie Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej[2]. W jego skład wchodziły lasy, kopalnie (m.in. Konradów, Sobięcin, Kuźnice) oraz uzdrowisko Szczawno-Zdrój[2]. Istotne było również ominięcie przeciążonego ruchem lokalnym centrum zagłębia wałbrzyskiego[19].
Budowa jednotorowej linii trwała cztery lata[19]. Otwarcia trasy i kolejowego przejścia granicznego w Starostínie dokonano 15 maja 1878 roku[2].
W latach 1912–1914 cała linia została próbnie zelektryfikowana, jako jedna z pierwszych w Prusach i wraz z pobliskimi trasami służyła kolei za poligon badawczy trakcji elektrycznej[2]. Między Wałbrzychem a Meziměstí kursowały, między innymi, pierwsze na świecie elektryczne zespoły trakcyjne przeznaczone na trasy pozamiejskie[20]. Kursowanie pociągów elektrycznych zainaugurowano 1 czerwca 1914 roku[21]. Przy elektryfikacji zastosowano typowy niemiecki system prądu przemiennego (15 kV 16⅔ Hz)[21].
Odcinek z Boguszowa do Mieroszowa służył po wojnie połączeniom lokalnym Wałbrzych – Mieroszów, a w latach 1990–2004 także pociągom transgranicznym do przygranicznego Meziměstí[2][13]. W latach 1997–2001 trasę wykorzystywały okresowo pociągi pospieszne z Wrocławia do Pragi[2].
Trasa między Wałbrzychem a Boguszowem służyła za objazd dla linii kolejowej nr 274[2]. Po ponownym zelektryfikowaniu linii głównej w 1965 roku, torowisko linii straciło na znaczeniu i zostało rozebrane latem 1994 roku[2]. Pozostawiono 13,5 km podtorza, pozbawionego wszelkiej infrastruktury kolejowej, oraz 13 wiaduktów będących wówczas w złym stanie technicznym[6].
W „Dodatku do służbowych rozkładów jazdy” z 2001 roku linię wykazywano pod nazwą „291. [Wałbrzych Szczawienko -] Boguszów Gorce Wschód – Mieroszów – Granica Państwa”[22].
Realizując postanowienia ustawy o restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe, 1 października 2001 roku założono spółkę PKP Polskie Linie Kolejowe, której powierzono zarządzanie liniami kolejowymi Skarbu Państwa[23]. Rozebrany uprzednio odcinek linii kolejowej nr 291 nie został, inaczej niż wiele innych linii, wniesiony w formie wkładu do spółki i został przez to uznany za zbędny dla działalności[6].
Linię na odcinku Wałbrzych Szczawienko – Boguszów-Gorce Wschód formalnie zlikwidowano 23 stycznia 2002 roku[6]. Część działek sąsiadujących bezpośrednio z dawnym torowiskiem została sprzedana[6].
Podczas konferencji prasowej w Dolnośląskim Zakładzie Przewozów Regionalnych we Wrocławiu, dotyczącej wdrożenia w województwie rozkładu jazdy 2003/2004 w połowie grudnia 2003 roku, kierownictwo zakładu zapowiedziało likwidację w przyszłym roku połączenia pasażerskiego Wałbrzych – Meziměstí[24]. Decyzję uzasadniono: „znikomą frekwencją” w pociągach oraz „fatalnym stanem toru”[24]. Regularne pociągi osobowe ostatni raz wyjechały na linię 31 marca 2004 roku[2].
W roku 2004 organizację i finansowanie lokalnego transportu kolejowego przekazano w całej Polsce samorządom województw[25].
Po roku 2004
W pierwszym kwartale 2007 r. lokalne samorządy (powiat wałbrzyski i miasta Wałbrzych, Szczawno-Zdrój i Boguszów-Gorce) wystąpiły z inicjatywą wspólnej realizacji inwestycji pod nazwą „Budowa trasy rekreacyjnej po nasypie kolejowym wraz z infrastrukturą towarzyszącą na odcinku: Wałbrzych – Szczawno-Zdrój – Boguszów-Gorce”[6]. 26 czerwca 2007 roku strony podpisały list intencyjny dotyczący współpracy przy realizacji trasy i wystąpiły do PKP o nieodpłatne przekazanie dawnego podtorza[6]. Polskie Koleje Państwowe, dostrzegając możliwość odpłatnego zagospodarowania działek pozostałych po linii, odmówiły bezpłatnego oddania gruntów[26]. W zamian zaoferowano sprzedaż działek na rzecz powiatu bądź zawarcie umowy dzierżawy po zakończeniu regulowania stanu prawnego działek[26]. Zastrzeżono, że w związku z pojawiającym się zainteresowaniem odbudowaniem linii przez firmy zajmujące się eksploatacją kruszyw na terenie powiatu propozycja może zostać anulowana[26].
Trasa od Wałbrzycha do Boguszowa-Gorc ma zostać odbudowana staraniem władz miasta jako część kolei aglomeracyjnej (Wałbrzyska Kolej Aglomeracyjna)[27]. W czerwcu 2018 Koleje Dolnośląskie miały uruchomić weekendowe połączenie turystyczne z Wałbrzycha do Meziměstí i Adršpachu[28].
W 2019 województwo dolnośląskie zadeklarowało zamiar przejęcia odcinka Szczawno Zdrój – Sobięcin[29]. 28 listopada 2019 r. podpisano umowę, na mocy której samorząd dolnośląski przejął linię[30].
Linia została zakwalifikowana przez Biuro Eksploatacji spółki PKP Polskie Linie Kolejowe jako „linia technologiczna”[31].
Na linii od 31 marca 2004 roku nie jest prowadzony ruch regularnych pociągów pasażerskich[2]. Według stanu na rok 2017, z uwagi na zły stan techniczny linii organizator przewozów regionalnych wyklucza możliwość wprowadzenia codziennego ruchu pociągów[13].
Perspektywy
29 kwietnia 2019 r. podpisano protokół przejęcia przez samorząd województwa dolnośląskiego odcinka Szczawno Śląskie Zdrój – Sobięcin[32].
↑ abcKoleje w zaborze pruskim i na Ziemiach Odzyskanych. Początki kolei w Niemczech. W: Adam Dylewski: Historia kolei w Polsce. Warszawa: Carta Blanca, 2012, s. 63–67. ISBN 978-83-7705-176-4.
↑ abcdefghAndrzejA.ScheerAndrzejA., Zapomniane linie kolejowe w województwie wałbrzyskim, [w:] Rocznik Świdnicki 84, Towarzystwo Regionalne Ziemi Świdnickiej, Świdnica, s. 38–98 [online], bazakolejowa.pl/_fervojoj [dostęp 2014-08-05](pol.).
↑ abcdMapa turystyczna Powiat Wałbrzyski, Skala 1:50 000. Wydanie IV powiększone. Wydawnictwo Turystyczne PLAN, Jelenia Góra: 2012. ISBN 978-83-62917-63-1.
↑Koleje prywatne w Prusach. Kolej Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzicka. W: Adam Dylewski: Historia kolei w Polsce. Warszawa: Carta Blanca, 2012, s. 64–67. ISBN 978-83-7705-176-4.
↑2.3 Rozwój i stabilizacja, lata 1900 ÷ 1950. W: Jacek Skibicki: Pojazdy elektryczne – część 1. Wyd. I. Gdańsk: Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, 2010, s. 24–36. ISBN 978-8373482982. (pol.).
↑ abZygmunt Sobolewski. Pociągów lokalnych przybyło. „Wolna Droga. Pismo Sekcji Krajowej Kolejarzy NSZZ Solidarność”, 2003-12-24. Wrocław: Solkol sp. z o.o.. ISSN1233-2305. [zarchiwizowane z adresu 2016-04-10].brak numeru strony
↑Szymon Komusiński. Przekształcenia przestrzenne sieci pasażerskiego transportu kolejowego w Polsce w latach 1988–2008. „Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG”. XVII, s. 7–124. Warszawa-Rzeszów: Komisja Geografii Komunikacji PTG.
PKP SA Zakład Infrastruktury Kolejowej we Wrocławiu: Dodatek 1 do służbowego rozkładu jazdy pociągów zawierający warunki techniczno-ruchowe linii [teren IZ Wrocław, Wałbrzych, Opole] ważny od dnia 1 lutego 2001. Wrocław: IZIR we Wrocławiu, 2001.
_(10).JPG)
