W XVI-XVII wieku pochodzą zbiory kolęd polskich i łacińskich z kancjonałów: Biblioteki Czartoryskich, Biblioteki Kórnickiej (m.in. Anioł pasterzom mówił), Walentego z Brzozowa (O przedobry Ojcze nasz), Jana Seklucjana, Nieświeskiego, Piotra Artiomiusza, oraz największy zbiór 90 kolęd Kancjonału z Biblioteki Sióstr Benedyktynek w Staniątkach z lat 1586, 1637 i 1700 (m.in. Nużmy dziś krześcijani, Dzieciątko się narodziło)[4].
W polskim dorobku kulturalnym zachowało się ponad 500 kolęd i pastorałek. W XIX wieku rozpoczęto na większą skalę ich zbieranie i zapisywanie, a punktem odniesienia jest wydany w 1843 zbiór Pastorałki i kolędy z melodiami czyli piosnki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane autorstwa księdza Michała Mioduszewskiego[13].
Współcześnie kolędy nadal wykonywane są w praktyce ludowej na wsiach podczas okresu Bożego Narodzenia oraz Godów, a także w kościołach, szkołach, podczas jasełek, w domach podczas Wigilii i w czasie spotkań rodzinnych czy opłatkowych. Kolędy polskie jako jedne z nielicznych w Europie są żywym elementem tzw. kolędowania po domach[14].
Znane są także kolędy aktualizowane, związane z ważnymi wydarzeniami dziejowymi: powstaniami narodowo-wyzwoleńczymi, wojnami światowymi, plebiscytami, takimi, jak powstanie styczniowe, I i II wojna światowa oraz stan wojenny. Na Lubelszczyźnie rozpowszechnione były kolędy partyzanckie[15]. W tym nurcie wyróżniono korfantyzm w kolędach aktualizowanych[16].
Powstają też nowe kolędy, komponowane przez współczesnych twórców, a popularność niektórych dorównuje kolędom tradycyjnym, np. kolęda z lat 30. XX w. Nie było miejsca dla Ciebie, czy Kolęda o gwieździe z musicaluKolęda Nocka z lat 80. XX w[17].
W praktyce estradowej programy kolędowe wykonują chóry amatorskie i zawodowe, np. Poznańskie Słowiki, zespoły folkloru stylizowanego, jak Mazowsze czy Śląsk; a także wykonawcy różnych gatunków muzycznych.
↑JuliuszJ.Nowak-DłużewskiJuliuszJ., Kolędy polskie: średniowiecze i wiek XVI., Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1966, s. 295 - 298(pol.).
↑RomanR.DarowskiRomanR., StanisławS.ZiemiańskiStanisławS. (red.), Ks. Piotr Skarga SJ (1536-1612): życie i dziedzictwo: rok jubileuszowy, Kraków: Wydawnictwo WAM : Wydawnictwo Ignatianum, 2012, s. 315, ISBN 978-83-7614-071-1 [dostęp 2024-12-26].
