Piernikowa chatka jest małym domkiem zrobionym z ciasta piernikowego i bogato dekorowanym. Domki z piernika mogą być wykonane własnoręcznie od podstaw, złożone z gotowych komponentów, bądź też kupione kompletnie wykończone w sklepie. Ściany domku zrobione są z ciasta piernikowego. Po upieczeniu elementy są składane i dekorowane. Najczęściej lukrem obrysowywane są okna, drzwi i dachówki. Do dekorowania mogą też zostać użyte drobne słodycze (żelki, drażetki, cukierki), orzechy i suszone owoce. Dodatkową ozdobą może być płot wokół domku, choinki, piernikowe ludziki oraz zwierzęta. Całość może zostać oprószona cukrem pudrem imitującym śnieg. Wygląd takiego domku jest najczęściej zainspirowany domkami z baśni lub opowiadań dla dzieci np. domkiem Baby Jagi z baśni o Jasiu i Małgosi czy domkiem Muminków[1][2].
Domek z piernika może być też wykonany z materiałów niejadalnych i pełnić funkcję wyłącznie ozdobną np. szklana bombka choinkowa w kształcie baśniowego piernikowego domku czy przyozdobione kartonowe pudełko[5][6][7].
Wykonanie
Na proces wykonania od podstaw piernikowego domku składają się trzy etapy[8]:
przygotowanie ciasta, wykrojenie elementów (ściany domu, dach, komin, dekoracje wokół chatki tj. ludziki, choinki czy zwierzęta) z rozwałkowanego surowego ciasta (w tym celu można posłużyć się zawczasu przygotowanymi formami z kartonu lub metalowymi) i pieczenie
po wystudzeniu dopasowywanie, składanie i łączenie (sklejanie) poszczególnych elementów lukrem lub za pomocą gorącego karmelu
dekorowanie (niektóre elementy łatwiej dekoruje się przed złożeniem domku) białym lub zabarwionym lukrem, drobnymi słodyczami, płatkami migdałowymi itd.
Gotowy domek z piernika można opakować w celofan i zawiązać wstążeczką[9].
Piernikowy domek jest nie tylko artystycznym wyrobem cukierniczym, ale także może być postrzegany jako przykład modelarstwaarchitektonicznego[4].
Upieczone elementy
Dekorowanie elementów
Gotowy zestaw
Zrobienie piernikowej chatki od podstaw jest praco- i czasochłonne, oraz wymaga umiejętności wyrobu i wypieku ciasta, m.in. dlatego popularność zdobyły zestawy zawierające gotowe elementy przeznaczone do budowania i składania[10].
Dostępne w handlu zestawy zawierają 6 upieczonych prostokątnych pierników-paneli: dwa do złożenia dachu, dwie ściany boczne oraz ścianę frontową i tylną domku, nadające się do bezpośredniego składania i sklejania, oraz tubkę z glazurą i słodkie kolorowe dekoracje np. cukrowe gwiazdki, owocowe żelki, posypki[11], aczkolwiek zestawy różnią się między sobą składem opakowania (mogą nie zawierać glazury, ale mogą mieć jej dwa rodzaje) oraz trudnością wykonania[10].
Historia i współczesność
Ilustracja do bajki o Jasiu i Małgosi, 1910 rok
Domki z piernika zaczęto robić w Niemczech w XVI wieku, głównie w okresie świąt Bożego Narodzenia. Do wzrostu ich popularności przyczyniło się opublikowanie bajki dla dzieci Jaś i Małgosia[12] w 1812 roku. W oryginalnej wersji bajki braci Grimm domek wiedźmy był zrobiony z chleba i cukrowych ozdób, dopiero w operze Jaś i Małgosia, opartej na opowiadaniu braci Grimm, skomponowanej przez Engelberta Humperdincka pod koniec XIX wieku, domek czarownicy został przekształcony w domek z pierników, ozdobiony lukrem i cukierkami[13]. Wypiekanie domków z ciasta piernikowego stało się w Niemczech popularnym zajęciem[14]. Jednak dokładne pochodzenie piernikowych domków pozostaje nieznane[15].
Naraz okrzyk zdziwienia wyrwał się z piersi dzieci. Przed nimi stała chatka, ale jakże dziwna! Dach miała z piernika, ściany czekoladowe, a okna z lodowatego cukru. Rzuciły się zgłodniałe dzieciny i obrywać i jeść poczęły.
Tradycję robienia domków z piernika na święta Bożego Narodzenia przenieśli do Ameryki niemieccy imigranci. Praktyka ta pozostaje do dzisiaj szczególnie popularna w Pensylwanii, gdzie mieszka dużo osób o niemieckim pochodzeniu[16].
Współcześnie piernikowe domki stały się bożonarodzeniową tradycją i są znane praktycznie na całym świecie[12].
W norweskim mieście Bergen od 1991 roku corocznie można obejrzeć wystawę przedstawiającą miniaturowe „piernikowe miasteczko” Pepperkakebyen, zbudowane z około 2000 domków i innych budynków zrobionych z piernika, barwnie udekorowanch i oświetlonych[17][14].
W Polsce
Tradycyjne chatki z piernika robi się także co roku w okresie świąt Bożego Narodzenia w wielu polskich domach[9]. We Wrocławiu w Kolejkowie można (od końca listopada do końca lutego 2022 roku) oglądać wystawę przedstawiającą miasto wykonane z piernika, do zbudowania którego zużyto ponad tonę korzennego ciasta, 98 kg miodu, 34 kg przypraw, 27 kg czekolady oraz kilogramy cukrowych posypek, wiórek czekoladowych i „perełek”[18].
Piernikowa chatka znad rzeki Mrogi
Piernikowe chatki znad rzeki Mrogi
Piernikowa chatka znad rzeki Mrogi została wpisana na listę produktów tradycyjnych w kategorii wyrobów piekarniczych i cukierniczych województwa łódzkiego w 2008 roku. Piernikowa chatka znad Mrogi jest ciemnobrązowa i oblana białym lukrem, który tworzy sople zwisające z dachu. Ma okna i otwarte drzwi. Wokół chatki znajduje się płotek i choinki. Duża chatka ma rozmiary 22/25/22 cm. Mała chatka ma rozmiary 17/24/16 cm. Wyrobione surowe piernikowe ciasto na chatkę jest gęste i elastyczne, gładkie w dotyku. Po upieczeniu piernik jest twardy i gładki. Chatka jest składana z osobno wypiekanych pasujących do siebie elementów. Lukier użyty do dekorowania jest szorstki[19].
↑Kristine Samuell: A Year of Gingerbread Houses: Making and Decorating Gingerbread Houses for All Seasons. Lark Books, 2015, s. Wstęp. ISBN 978-1-4547-0891-9.
↑ abAaron Morgan i Paige Gilchrist: Making Great Gingerbread Houses: Delicious Designs from Cabins to Castles, from Lighthouses to Tree Houses. Lark Books, 2001, s. Wstęp. ISBN 978-1-57990-136-3.
↑ abDarra Goldstein: The Oxford Companion to Sugar and Sweets. Oxford University Press, 2015, s. 304, 305. ISBN 978-0-19-931339-6.
↑Josef Memminger (projektleitung). Geschichte des Lebkuchenhauses – Wir bauen ein Lebkuchenhaus. „GeschichtePLUS”, s. 5,6, 2016. Monachium: Lehrer-bildung Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium.
↑Alysa Levene: Cake: A Slice of History. Hachette UK, 2016. ISBN 978-1-4722-2683-9. Brak numerów stron w książce
.JPG)
_(315676749).jpg)
_(14749907411).jpg)
